به گزارش اکوایران، هر سال یکبار، «مرکز اقدام پیشگیرانه» متعلق به شورای روابط خارجی امریکا فهرستی از تهدیدهای بالقوه مرتبط با درگیریها را گردآوری میکند که بر اساس اولویت نسبی برای پیشگیری و مدیریت از سوی ایالات متحده رتبهبندی میشوند. نتایج «نظرسنجی اولویتهای پیشگیرانه» در گزارشی منتشر میشود که هدف آن حساسسازی سیاستگذاران و افکار عمومی نسبت به تهدیدهای نوظهور و تشدیدشونده علیه امنیت و ثبات بینالمللی است.
جدیدترین نسخه این نظرسنجی در زمانی منتشر شده که نظام بینالملل با تغییرات سریع، تشدید درگیریهای جهانی و دگرگونی در ماهیت منافع امنیتی ایالات متحده روبهروست. در ادامه، پنج نکته اصلی از گزارش ۲۰۲۶ آمده است.
نکته اول: رشد بیسابقه درگیریهای میاندولتی و فرسایش هنجارهای عدم تجاوز
هنجارهای سنتی مربوط به عدم تجاوز بهسرعت در حال فرسایشاند. سال ۲۰۲۵ شاهد تداوم بازگشت درگیریهای میاندولتی بود؛ از مناقشات دیرینه مانند درگیری هند و پاکستان بر سر کشمیر که بار دیگر در آوریل تشدید شد، و اختلاف ارضی صدساله میان کامبوج و تایلند که در ژوئیه شعلهور شد و اخیراً از سر گرفته شده تا درگیری مستقیم و بیسابقه میان ایالات متحده، ایران و اسرائیل در ماه ژوئن. در این میان، پایتختهای نه کشور هدف حملات هوایی بازیگران دولتی قرار گرفتند، از جمله: بیروت (لبنان)، دمشق (سوریه)، دوحه (قطر)، کابل (افغانستان)، کییف (اوکراین)، مسکو (روسیه)، صنعا (یمن)، تهران (ایران) و تلآویو (اسرائیل).
نخستین سال از دوره دوم دونالد ترامپ، نظم سیاسی آمریکا و موازنههای جهانی را دستخوش تغییر کرد؛ از جنگهای تجاری و تنشهای ژئوپلیتیک تا جهش بیسابقه هوش مصنوعی. همزمان، جهان شاهد تداوم جنگها، شکنندگی صلحها و بازتعریف قدرت در شرق، غرب و جنوب جهانی بود.
همزمان با افزایش خشونتهای میاندولتی، دولتهای شکننده و درگیریهای داخلی بهویژه آنهایی که با ارتکاب جنایات گسترده همراهاند، توجه اندکی دریافت کردند. تشدید جنگ داخلی جاری در سودان، از جمله احتمال وقوع کشتارهای جمعی بیشتر، محتملترین سناریوی کل این نظرسنجی ارزیابی شد. با این حال، کارشناسان درگیری سودان را از نظر تأثیر بر منافع ایالات متحده کماهمیت دانستند. به همین ترتیب، ازسرگیری خشونتها در سودان جنوبی و تشدید شورشها در منطقه ساحل بسیار یا نسبتاً محتمل ارزیابی شد، اما تأثیر آنها بر منافع آمریکا پایین تشخیص داده شد.
افزون بر این، کارشناسان تحرکات نظامی از سوی قدرتهای بزرگ -یعنی ایالات متحده، چین و روسیه- را در سال 2026 محتمل میدانند. شش سناریو، چین، روسیه یا ایالات متحده را به عنوان متجاوزان اصلی معرفی میکنند و هر شش مورد توسط کارشناسان در دو رده برتر اولویت نسبی قرار گرفتند. سه سناریو از این دست - تشدید جنگ روسیه و اوکراین، حملات ایالات متحده در داخل ونزوئلا و بحران تنگه بین چین و تایوان - با احتمال ۵۰ درصد یا بیشتر در سال ۲۰۲۶ و با تأثیر زیاد بر منافع ایالات متحده در نظر گرفته شدند.
نکته دوم:بدبینی نسبت به چشمانداز صلح
با وجود آنکه دولت ترامپ مدعی موفقیتهای بزرگ در حلوفصل برخی مناقشات جاری است، پاسخدهندگان عموماً نسبت به چشمانداز صلح بدبین بودند. کارشناسان بر این باورند که ۲۸ مورد از ۳۰ سناریو، احتمال وقوع ۵۰ درصد یا بیشتر در دوازده ماه آینده دارند. بیش از نیمی از آنها نیز دارای تأثیر بالا یا متوسط بر منافع ایالات متحده ارزیابی شدند.
کارشناسان پنج سناریو را شناسایی کردند که هم بسیار محتمل و هم دارای تأثیر بالا بر منافع آمریکا هستند. رقمی که با رکورد سال ۲۰۲۵ برابر است. این موارد عبارتاند از:
1. افزایش درگیری میان نیروهای امنیتی اسرائیل و فلسطینیان در کرانه باختری بر سر شهرکسازیهای اسرائیل، حقوق سیاسی فلسطینیان و جنگ غزه؛ 2. ازسرگیری درگیریها در نوار غزه که با تشدید برخورد میان نیروهای حماس و نیروهای امنیتی اسرائیل آغاز شده و بحران انسانی و بیثباتی منطقهای را عمیقتر میکند؛ 3. تشدید جنگ روسیه و اوکراین در پی گسترش حملات به زیرساختهای حیاتی و مراکز جمعیتی دو طرف؛ 4. گسترش عملیات نظامی آمریکا علیه گروههای جنایتکار فراملی به حملات مستقیم در ونزوئلا که موجب بیثباتی دولت مادورو میشود؛ 5. افزایش خشونت سیاسی و ناآرامیهای اجتماعی در داخل ایالات متحده، که با تشدید قطبیسازی سیاسی و استقرار نیروهای امنیت داخلی تشدید شده است.
تنها دو سناریوی با احتمال وقوع پایین—حملات نظامی آمریکا در مکزیک و رویارویی مسلحانه در دریای جنوبی چین—در صورت تحقق، دارای تأثیر بالا بر منافع ایالات متحده ارزیابی شدهاند. نتایج این نظرسنجی نشان میدهد که کارشناسان نهتنها افزایش خشونت جهانی در دوازده ماه آینده را محتمل میدانند، بلکه معتقدند منافع ایالات متحده در موارد بیشتری نسبت به گذشته در معرض تهدید قرار خواهد گرفت.
نکته سوم: تمرکز مجدد آمریکا بر نیمکره غربی و نگرانیهای ونزوئلا
این نظرسنجی شامل بیشترین تعداد درگیریها در آمریکای لاتین تا کنون است؛ امری که تا حدی بازتاب تمرکز مجدد دولت ترامپ بر نیمکره غربی به شمار میرود. همانگونه که در راهبرد امنیت ملی تازه منتشرشده دولت آمده است، مهار مهاجرت گسترده و مقابله با جرایم سازمانیافته در قاره آمریکا از اولویتهای اصلی امنیت ملی ایالات متحده محسوب میشوند.
برجستهترین سناریوی جدید در نیمکره غربی، احتمال تشدید رویارویی ایالات متحده با ونزوئلاست. از ماه سپتامبر تاکنون، آمریکا دستکم ۲۵ حمله علیه قایقهای مظنون به قاچاق مواد مخدر در دریای کارائیب و شرق اقیانوس آرام انجام داده و حضور نظامی خود در منطقه را بهطور چشمگیری افزایش داده است. در کنار گمانهزنیها درباره تلاش ترامپ برای سرنگونی دولت مادورو، جای تعجب نیست که کارشناسان تشدید عملیات نظامی آمریکا تا سطح حملات مستقیم در ونزوئلا را از مهمترین نگرانیهای پیشگیرانه سال ۲۰۲۶ دانستهاند.
با این حال، کارشناسان برای چهار درگیری دیگر شناساییشده در منطقه، علیرغم ارتباط ذاتی آنها با اولویتهای اعلامی دولت، اهمیت مشابهی قائل نشدند. تشدید خشونت میان باندها، نیروهای امنیتی و دیگر گروههای مسلح در هائیتی بسیار محتمل ارزیابی شد، اما با تأثیر پایین بر منافع آمریکا—تغییری نسبت به نظرسنجی ۲۰۲۵ که در آن هائیتی دارای تأثیر متوسط تلقی میشد. درگیری احتمالی میان ایالات متحده و مکزیک—که امسال بر امکان حملات آمریکا به کارتلهای مواد مخدر فراملی متمرکز شده—به دلیل احتمال وقوع پایین، از جایگاه همیشگی خود در اولویتهای سطح بالا سقوط کرد. در همین حال، افزایش خشونت جنایی و بیثباتی در کشورهای کلیدی تجارت جهانی مواد مخدر—کلمبیا و اکوادور—به ترتیب به فهرست «دیگر نگرانیهای قابلذکر» و پایینترین سطح اولویت منتقل شدند.
نکته چهارم: تردید کارشناسان نسبت به موفقیت تلاشهای صلح دولت ترامپ
کارشناسان درگیریهایی را که دولت ترامپ در آنها مداخله کرده است، دارای احتمال متوسط یا بالا برای ازسرگیری در سال ۲۰۲۶ دانستند؛ نشانهای زودهنگام از بیاعتمادی به رویکرد صلحسازی ترامپ. ازسرگیری درگیریها در نوار غزه میان اسرائیل و حماس و تشدید جنگ روسیه و اوکراین—که هر دو با وجود تلاشهای صلح به رهبری آمریکا بسیار محتمل ارزیابی شدهاند—در میان سه نگرانی اصلی کارشناسان قرار داشتند.
همانطور که پیشتر اشاره شد، سناریوی سودان، که ترامپ در نوامبر اعلام کرد آمریکا تلاش تازهای برای پایان دادن به آن آغاز خواهد کرد، محتملترین سناریوی کل نظرسنجی شناخته شد. در مرز هند و پاکستان و نیز در شرق جمهوری دموکراتیک کنگو—مناطقی که رئیسجمهور در آنها نیز مدعی حلوفصل مناقشه شده بود—احتمال بازگشت درگیریها در نظرسنجی نوامبر متوسط ارزیابی شد و در واقع، جنگ در کنگو از سر گرفته شده است. ازسرگیری درگیری مسلحانه میان ایران و اسرائیل نیز با وجود مداخله دولت در ماه ژوئن، نسبتاً محتمل دانسته شد.
با وجود آنکه درگیریهای مرزی میان ارمنستان و آذربایجان و نیز کامبوج و تایلند در میان سی سناریوی اصلی قرار نگرفتند، کارشناسان همچنان آنها را از نگرانیهای بالقوه برشمردند—دو مورد دیگر از مناقشاتی که رئیسجمهور مدعی میانجیگری موفق در آنها شده بود. تداوم این اختلافات ارضی و درگیریهای میاندولتی، دشواری دستیابی به توافقهای پایدار را برجسته میکند.
نکته پنجم:فرصتهای کلیدی ایالات متحده برای پیشگیری از بحرانهای جهانی
اگرچه دولت ترامپ اعلام کرده که به دنبال دستیابی به ثبات جهانی است، اما همزمان رفتارهایی بیثباتکننده داشته و بخشهایی از دولت آمریکا را که مسئول پیشبینی ریسک و پیشگیری از درگیریهای بینالمللی بودند، حذف کرده است.
نشریه اکونومیست هر کریسمس، کشور سال را انتخاب میکند و معیار این انتخاب را کشوری قرار میدهد که از نظر اقتصادی، سیاسی یا هر حوزه مهم دیگری، بیشترین بهبود را داشته است.
برای نخستین بار در سال جاری، از کارشناسان خواسته شد مشخص کنند ایالات متحده در کجا بهترین فرصتها را برای اقدام پیشدستانه در جلوگیری از بروز یا تشدید درگیریها دارد. پاسخدهندگان دهها سناریو را پیشنهاد کردند. بسیاری تأکید کردند که ایالات متحده نفوذی استثنایی برای مدیریت درگیریها و تنشهای بالقوه در اوکراین، سرزمینهای فلسطینی، تنگه تایوان و شبهجزیره کره دارد. کارشناسان همچنین چهار نقطه را مشخص کردند که در آنها زمان برای تلاشهای صلحسازی مناسب است و ایالات متحده ظرفیت منحصربهفردی برای تقویت این تلاشها دارد: سودان، سوریه، هائیتی و جمهوری دموکراتیک کنگو.
