به گزارش اکوایران، رئیسجمهور آمریکا، دونالد ترامپ، برای نخستین بار دست به عملیات نظامی مستقیم در خاک ونزوئلا زد و یک اسکله را هدف قرار داد که به گفته واشنگتن در قاچاق مواد مخدر نقش داشته است. این اقدام در حالی صورت گرفته که ترامپ پیش از آن با تهدید به حملات زمینی، فشار بر مادورو را افزایش داده و همزمان با تقویت نیروهای نظامی در منطقه، نشان داده است که واشنگتن قصد دارد حضور خود در آمریکای جنوبی را بهشدت پررنگ کند. تنشهای تازه، پرسشهای جدی درباره اهداف واقعی آمریکا از مقابله با مواد مخدر تا بازپسگیری منابع نفتی و پیامدهای حقوقی و سیاسی این حملات را برانگیخته است.
حمله به خاک ونزوئلا برای نخستین بار
رئیسجمهور آمریکا میگوید حمله در ونزوئلا اسکلهای را هدف قرار داده که برای بارگیری قایقهای حامل مواد مخدر استفاده میشده است. به نوشته الجزیره، ترامپ، روز دوشنبه اعلام کرد که آمریکا یک حمله زمینی در ونزوئلا انجام داده است؛ اقدامی که نشاندهنده تشدید چشمگیر فعالیتهای نظامی اخیر واشنگتن علیه این کشور آمریکای جنوبی است. تنشها میان واشنگتن و کاراکاس از ماه سپتامبر بهشدت افزایش یافته است؛ زمانی که دولت ترامپ مجموعهای از حملات را علیه شناورهای ونزوئلایی در دریای کارائیب و شرق اقیانوس آرام آغاز کرد؛ حملاتی که دولت آمریکا مدعی است این شناورها در قاچاق مواد مخدر دست داشتهاند.
رئیسجمهوری آمریکا اعلام کرده است که این کشور یک تأسیسات مواد مخدر در ونزوئلا را منهدم کرده است. در صورت تأیید، این نخسیتن عملیات ارتش آمریکا در خاک این کشور آمریکای جنوبی به شمار میرود.
با این حال، با وجود حملات هوایی به تعداد زیادی قایق که سبب مرگ دستکم ۱۰۰ نفر شد، ایالات متحده هیچ مدرکی دال بر قاچاق مواد مخدر ارائه نکرده است. در ماههای اخیر، نیروهای آمریکایی همچنین نفتکشهای ونزوئلایی را توقیف کردهاند؛ اقدامی که به ادعای واشنگتن به دلیل حمل نفت تحریمشده صورت گرفته و بهعلاوه، یک محاصره دریایی علیه همه نفتکشهای تحریمشده در نزدیکی سواحل این کشور اعمال شده است.
چرا ترامپ کارزاری علیه ونزوئلا به راه انداخته است؟
روابط واشنگتن و کاراکاس دهههاست پرتنش بوده و تحت تأثیر تاریخ طولانی مداخلات نظامی آمریکا در کشورهای آمریکای لاتین شکل گرفته است. این تنشها در اواخر دهه ۱۹۹۰ و در دوران ریاستجمهوری هوگو چاوز، رئیسجمهور چپگرای ونزوئلا، تشدید شد؛ عمدتاً به دلیل ملیسازی داراییهای نفتی متعلق به شرکتهای خارجی که آمریکا مدعی بود شرکتهایش در آنها سرمایهگذاری کرده و آنها را توسعه دادهاند. این وضعیت پس از به قدرت رسیدن نیکلاس مادورو، جانشین چاوز، در سال ۲۰۱۳ وخیمتر شد.
این حملات با بزرگترین نمایش قدرت نظامی آمریکا در منطقه طی دهههای اخیر همراه بوده است؛ از جمله استقرار بزرگترین ناو هواپیمابر جهان، «یواساس جرالد آر. فورد»، جنگندههای اف-۳۵ و حدود ۱۵ هزار نیروی نظامی. ترامپ پیشتر نیز درباره احتمال حملات «در خشکی» هشدار داده بود. کاراکاس اتهامات آمریکا درباره قاچاق مواد مخدر را رد کرده و اقدامات واشنگتن را «غیرقانونی» و ناقض حاکمیت ونزوئلا طبق حقوق بینالملل دانسته است. دولت ونزوئلا میگوید آمریکا از موضوع مواد مخدر بهعنوان بهانهای برای تغییر رژیم و تصاحب ثروت نفتی این کشور استفاده میکند.
آیا این حمله به جنگی قریبالوقوع با ونزوئلا منجر میشود؟
الیاس فرر، تحلیلگر مستقر در کاراکاس از مؤسسه «اورینوکو ریسرچ»، گفت اگر آمریکا واقعاً خاک ونزوئلا را هدف قرار داده باشد، این اقدام «قطعاً نقض حقوق بینالملل» است؛ مگر آنکه حمله از پیش با دولت مادورو هماهنگ شده باشد، امری که با توجه به گفتوگوهای اخیر میان ترامپ و رئیسجمهور ونزوئلا در ماه گذشته، ممکن است.ژ فرر گفت بسته به پاسخ این پرسش، این حادثه میتواند «یا به تشدید تنشها بینجامد، یا حتی باعث کاهش آنها شود.» او افزود: «ترامپ پیش از آنکه بتواند تنشها را در ونزوئلا کاهش دهد، به یک پیروزی نیاز دارد و این میتواند همان باشد: نابود کردن یک هدف ادعایی مرتبط با مواد مخدر.»
از سوی دیگر، آلن مکفرسون، استاد مطالعات آمریکای لاتین در دانشگاه تمپل، گفت این اقدام یک «تشدید جدی» از سوی واشنگتن است، زیرا نخستین حمله به خاک ونزوئلا محسوب میشود. او افزود: «از نظر سیاسی، دولت آمریکا میخواهد رئیسجمهور مادورو را سرنگون کند؛» به گفته مکفرسون، افزون بر این، در حالی که آمریکا «ممکن است بخواهد به تجارت مواد مخدر آسیب بزند»، ترامپ آشکارا گفته است که هدف اصلیاش «بازگرداندن ملیسازی صنعت نفت به نفع شرکتهای آمریکایی» است.
آیا کارزار آمریکا واقعاً بر سر نفت است؟
اظهارات اخیر مقامهای کاخ سفید این پرسش را مطرح کرده است که آیا ذخایر عظیم نفتی ونزوئلا منبع اصلی تنش با کاراکاس است، نه قاچاق مواد مخدر. ونزوئلا بزرگترین ذخایر اثباتشده نفت جهان را دارد و آمریکا زمانی با این کشور برای توسعه میادین نفتی همکاری میکرد.
اکوایران: ترامپ به دنبال فشار حداکثری بر ونزوئلا، دستور محاصره کامل نفتکشهای این کشور را صادر کرد.
در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰، ونزوئلا روزانه حدود ۱.۵ تا ۲ میلیون بشکه نفت به آمریکا صادر میکرد و یکی از بزرگترین منابع خارجی نفت این کشور بود. اما پس از انتخاب هوگو چاوز در سال ۱۹۹۸، با بازسازی بخش نفت، ملیسازی داراییها، تغییر ساختار و اولویت دادن به اهداف داخلی و سیاسی، صادرات بهشدت کاهش یافت. این وضعیت در دوران نیکلاس مادورو بدتر شد؛ زمانی که دولت ترامپ در سال ۲۰۱۷ تحریمهای نفتی اعمال کرد و در سال ۲۰۱۹ آنها را تشدید نمود. این اقدامات توان ونزوئلا برای فروش نفت خام به آمریکا و دسترسی به بازارهای مالی بینالمللی را محدود کرد و صادرات نفت این کشور را بیش از پیش کاهش داد.
امروز، شرکت شورون تنها شرکت نفتی آمریکایی است که با مجوز ویژهای که از سوی جو بایدن، رئیسجمهور پیشین آمریکا، صادر شده، همچنان در ونزوئلا فعالیت میکند؛ مجوزی که اجازه میدهد با وجود تحریمها به کار خود ادامه دهد. استیون میلر، از مشاوران ارشد ترامپ، اوایل این ماه گفت نفت ونزوئلا «متعلق به واشنگتن» است، ملیسازی صنعت نفت این کشور را «سرقت» خواند و استدلال کرد که «عرق، نبوغ و تلاش آمریکاییها صنعت نفت ونزوئلا را ایجاد کرده است.»
آیا کنگره آمریکا میتواند مانع رفتن ترامپ به جنگ شود؟
قدرت نظامی در ایالات متحده میان نهادها تقسیم شده است. طبق قانون اساسی آمریکا، اختیار اعلام جنگ به کنگره داده شده، اما آخرین باری که آمریکا رسماً اعلام جنگ کرد، در جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۴۲ بود. این بدان معناست که طولانیترین جنگهای آمریکا بدون اعلام رسمی جنگ از سوی کنگره انجام شدهاند. قانون اساسی علاوه بر اختیارات رئیسجمهور در هدایت عملیات نظامی در زمان جنگ اعلامشده، به او اجازه میدهد دستور واکنش نظامی به حملات و تهدیدهای قریبالوقوع را صادر کند. دولتهای آمریکا از همین اختیارات برای استفاده از نیروی نظامی بدون اعلام جنگ رسمی از سوی کنگره بهره بردهاند.
قطعنامه اختیارات جنگی سال ۱۹۷۴ با هدف محدود کردن توان رئیسجمهور در بهکارگیری نیروهای نظامی در چنین اقدامات غیرجنگی تصویب شد و محدودیتهای زمانی و الزامات دیگری را برای اعزام نیرو بدون مجوز کنگره تعیین کرد. با این حال، اجرای آن ناپیوسته بوده و تفسیرهای گسترده قوه مجریه از اینکه چه اقداماتی نیاز به مجوز دارد و عملاً دست رئیسجمهور را باز گذاشته است.
اعضای کنگره بارها تلاش کردهاند مانع اقدام نظامی ترامپ علیه ونزوئلا شوند. اوایل این ماه، گروهی از نمایندگان دموکرات و جمهوریخواه کنگره آمریکا رأیگیریای را به جریان انداختند که هدفش جلوگیری از اقدام نظامی آمریکا علیه ونزوئلا بدون تأیید کنگره بود. اما این قطعنامه در کنگره تحت کنترل جمهوریخواهان، با اختلافی اندک و با رأی ۲۱۶ به ۲۱۰ شکست خورد.
آینده این تنش چه خواهد شد؟
به نوشته بلومبرگ، حملات دریایی ترامپ، همراه با توقیف نفتکشهایی در دریا که برای حمل نفت ونزوئلا استفاده میشدند، با وجود تقویت نیروهای آمریکا در منطقه، تردیدهایی را در کنگره درباره قانونی بودن آنها برانگیخته است. در حال حاضر، مادورو هیچ نشانهای از تسلیم شدن در برابر خواسته ترامپ برای کنارهگیری از قدرت نشان نمیدهد.
کری کوردرو، پژوهشگر ارشد مرکز امنیت آمریکای نوین، گفت: «معمولاً اقدامی که در چارچوب عملیات محرمانه انجام میشود، نباید بهصورت عمومی اعلام شود؛ چنین اقداماتی طبقهبندیشدهاند و در زمره حساسترین فعالیتهای اطلاعاتی باقی میمانند.» ترامپ بارها از گفتن صریح اینکه آیا در پی برکناری رهبر ونزوئلاست یا نه، خودداری کرده است. کریستی نوم، وزیر امنیت داخلی آمریکا، هفته گذشته به فاکسنیوز گفت مادورو «باید برود». مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، رفتار رهبر ونزوئلا را «غیرقابل تحمل» خوانده، اما گفته است تمرکز آمریکا بر توقف قاچاق مواد مخدر و همکاری ونزوئلا با ایران است.
مادورو همچنان از صلح سخن میگوید
جف رمزی، پژوهشگر مسائل ونزوئلا و پژوهشگر ارشد شورای آتلانتیک، گفت: «درباره این عملیات هنوز پرسشهایمان بیش از پاسخهاست. اگر اقدامهای محرمانه آمریکا در ونزوئلا همچنان صرفاً برای هدف قرار دادن طرحهای نسبتاً سطح پایین قاچاق مواد مخدر به کار رود، بعید است مادورو از آنها مرعوب شود». مادورو در سخنرانی نزدیک به دو ساعته خود خطاب به مردم ونزوئلا در شب دوشنبه، هیچ اشارهای به حمله اخیر نکرد. او در ماههای گذشته نیز به ندرت به دهها حمله به قایقها در سواحل ونزوئلا اشاره کرده است؛ حملاتی که بیش از ۱۰۰ کشته برجای گذاشتهاند.
مادورو در حضورهای اخیر خود بر همبستگی و وفاداری ارتش تأکید کرده است. محاسبه او این است که تا زمانی که حمایت ژنرالهایش را دارد، میتواند از هر ضربهای به افکار عمومی که آمریکا وارد میکند، حتی نفوذ به خاک ونزوئلا جان سالم به در ببرد. در همین حال، او از تشدید تنش پرهیز کرده و همچنان خواستار گفتوگوهای مسالمتآمیز است. کارمن بئاتریس فرناندس، مدیر شرکت مشاوره سیاسی «داتااستراتخیا» در اسپانیا، گفت: «او خویشتنداری میکند، چون میداند در وضعیتی بهشدت آسیبپذیر قرار دارد. این ترکیبی از ترس و پاسخ راهبردی است، زیرا هنوز به امکان مذاکره دل بسته است.»
ترامپ روز دوشنبه گفت که «نسبتاً اخیراً» با مادورو گفتوگو کرده، اما آن مکالمه را بیثمر توصیف کرد. او درباره تماسهایشان گفت: «چیز خاصی از آن درنمیآید.» به گفته مارک کانسیان، مشاور ارشد مرکز مطالعات راهبردی و بینالمللی در واشنگتن، انجام یک عملیات محرمانه سیا، در مقابل یک مأموریت نظامی علیه اهداف زمینی، از نظر مبنای حقوقی برای دولت آمریکا مزیتهایی دارد. او گفت: «حمله توسط نیروهای نظامی آمریکا عملاً یک اقدام جنگی محسوب میشود» و به مجوز کنگره نیاز دارد. «به همین دلیل فکر میکنم از سیا استفاده کردند، هرچند از این نظر تفاوت زیادی وجود ندارد، چون هم سیا و هم ارتش از پهپادهای ریپر استفاده میکنند.»
