خیزش محور مقاومت اردوغان؛ جنگ نیابتی جدید در خاورمیانه در راه است؟

به گزارش اکوایران، نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در تاریخ ۷ آوریل در دفتر بیضی کاخ سفید، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه را تحسین و به ترکیه بابت نفوذ در سوریه تبریک گفت، تنها توانست با لبخندی سرد واکنش نشان دهد. همچنین در چهره نتانیاهو، زمانی که ترامپ مدعی شد می‌تواند هر مشکلی میان اسرائیل و ترکیه را حل کند، دلگرمی به چشم نمی‌خورد.

برخی منابع گزارش داده‌اند که ترامپ ممکن است با احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه دیدار کند. این اقدام بدون شک نگرانی‌هایی را در اسرائیل و سراسر منطقه برخواهد انگیخت. گمانه‌زنی‌های گسترده‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه ترکیه به طور مخفیانه از الشرع و هیات تحریر الشام حمایت کرده است. این گروه از زمان سقوط بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، حاکمیت سوریه را در دست دارد.

به نوشته نشنال‌اینترست، شاید ترامپ امیدوار است که نفوذ ترکیه در سوریه بتواند به تلاش‌های در ظاهر ضدتروریستی ایالات متحده کمک کند و نفوذ جمهوری اسلامی ایران را در منطقه مهار کند. اما این امیدها بیش از حد خوش‌بینانه هستند. 

برای روشن شدن موضوع، سقوط اسد یک تحول قابل توجه برای منافع خاورمیانه و ایالات متحده به‌شمار می‌آید. این تحول به‌طور معناداری به منافع جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت که در پی اخراج نیروهای آمریکایی از خاورمیانه و نابودی اسرائیل است، آسیب رسانده است.

با این حال، اکنون ایالات متحده با ظهور یک محور سنی تحت حمایت ترکیه روبه‌روست که احتمالاً اهداف مشابهی را دنبال می‌کند. به یاد داشته باشید که از دهه ۱۹۴۰ تا سال ۱۹۷۹ که ایران به دشمن اصلی اسرائیل تبدیل شد، این نیروها و شبه‌نظامیان سنی عرب بودند که در خط مقدم درگیری‌های مسلحانه علیه اسرائیل قرار داشتند، نه شیعیان.

با کمرنگ شدن سریع نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، به نظر می‌رسد نظم سنتی در حال بازگشت است. اردوغان که ارتباطاتی با اخوان‌المسلمین دارد و دیدگاه‌های اسلام‌گرایانه‌ای را ترویج کرده است، در زمانی که کشورهای سنی عربی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی در تلاش برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل هستند، تحریک به تهاجم مجدد سنی علیه اسرائیل می‌کند. اردوغان در سخنرانی ۳۱ مارس خود برای حماس دعا کرد و خواستار نابودی اسرائیل شد. هیات تحریر‌الشام که اکنون تحت چتر امنیتی ترکیه در سوریه قرار دارد، می‌تواند اهداف رادیکال‌تری را دنبال کند که ثبات منطقه و امنیت اسرائیل را تهدید می‌کند.

از طرفی، اسرائیل هم در برابر تلاش‌های ترکیه برای نفوذ در سوریه بیکار ننشسته است. از زمان سقوط بشار اسد، اسرائیل حملات هوایی انجام داده و حتی عملیات‌های زمینی در سوریه ترتیب داده تا دسترسی ترکیه به تاسیسات نظامی سوریه مانند پایگاه هوایی T-4 در تدمر را مسدود کند. اسرائیل به آنکارا اعلام کرده است که تأسیس پایگاه نظامی ترکیه در سوریه را یک خط قرمز می‌داند.

اسرائیل همچنین در حال ایجاد ارتباط با جامعه دروزی‌های سوریه است؛ اقلیت مذهبی‌ای در جنوب سوریه که به‌درستی از استقرار یک رژیم اسلام‌گرای سنی در دمشق احساس نگرانی خواهد کرد.

نمایندگان اسرائیل و ترکیه اخیراً در جمهوری آذربایجان، کشوری که روابط نزدیکی با هر دو طرف حفظ کرده است، دیدار کردند تا تنش‌های فزاینده را کاهش داده و عملیات‌های نظامی خود در سوریه را از یکدیگر تفکیک کنند. با این حال، تنها ایالات متحده دارای قدرت و نفوذی است که می‌تواند بین این دو متحد که در آستانه رقابت و احتمالاً درگیری قرار دارند، میانجی‌گری کند.

در حالی که تمایل ایالات متحده برای اجتناب از تشدید تنش با یک متحد ناتو قابل درک است، این ممکن است به سیاست عدم  مماشات با ترکیه و نیروی نیابتی نوظهور آن در سوریه منجر شود. ابزارهای متعددی وجود دارد تا ساختار قدرت متعادلی در دمشق برقرار کند، از احیای رادیکالیسم سنی در میان کشورهای عربی جلوگیری کند و تلاش‌های ترکیه برای گسترش نفوذ خود در سراسر خاورمیانه را مهار نماید.

 اسرائیل پیش‌تر واشنگتن را ترغیب کرده بود که برای اخراج نیروهای روسیه از سوریه به رژیم اسد فشار نیاورد، چراکه حضور روس‌ها را عاملی برای مهار ایران و افراط‌گرایان سنی می‌دانست. با توجه به رقابت تاریخی روسیه و ترکیه در منطقه، به‌ویژه در سوریه، دادن سهمی به روسیه در سوریه ممکن است به عنوان عاملی متوازن‌کننده در برابر ترکیه استفاده سود.

هیئت تحریر الشام، در صورت اصلاح‌نشده باقی ماندن، برای آینده سوریه بهتر از اسد نخواهد بود. به طور خلاصه، افراط‌گرایی سنی نمی‌تواند جایگزین افراط‌گرایی دیگر شود. باید اطمینان حاصل کرد که ارتش ترکیه خلأ باقی‌مانده از نیروهای روسی یا سوری را پر نکند. همچنین باید به تحریر الشام فشار آورد تا هرگونه ارتباط با تروریسم را قطع کند. سوریه نباید به پناهگاه امن و نقطه شروعی برای شکل‌گیری محور رادیکالی تبدیل شود.