پشت پرده دست رد بریکس به نقشه عجیب اردوغان؛ مشکل در مسکو و پکن است یا دهلی؟

به گزارش اکوایران، سرمایه‌گذاران خارجی زمانی که ترکیه سال گذشته درخواست داد تا به نخستین کشور عضو ناتو تبدیل شود که به بلوک اقتصادی بریکس می‌پیوندد متعجب شدند. با وجود سال‌ها اظهارات علنی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، که به‌طور ضمنی اشاره داشت آنکارا در حال بررسی پیوستن به بریکس است، معدود افرادی باور داشتند ترکیه واقعاً گامی عملی برای عضویت بردارد.

بریکس؛ مخفف نام اعضای اصلی آن: برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، به باور برخی تحلیلگران در دهه‌های آینده در آستانه تسلط بر اقتصاد جهانی خواهد بود. این بلوک که اغلب به‌عنوان جایگزینی برای گروه هفت (G7) با محوریت کشورهای غربی دیده می‌شود، بیانگر تغییری مهم در معادلات قدرت جهانی است و تاکنون هیچ عضو ناتو را در بر نداشته است.

 بر اساس گزارش میدل‌ایست‌آی، اما یک سال پس از درخواست عضویت آنکارا، چشم‌انداز ترکیه برای پیوستن کامل به بریکس تیره است  و احتمالاً برای آینده نزدیک  منتفی شده است.

از ابتدا هم نشانه‌های امیدوارکننده‌ای وجود نداشت. به‌عنوان نمونه، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در ژوئن گذشته گفته بود بریکس پس از افزودن پنج کشور جدید در سال ۲۰۲۴ یعنی آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی، علاقه‌ای به گسترش بیشتر ندارد. لاوروف گفته بود ترکیه در عوض همراه با 13 کشور دیگر جایگاهی به نام «کشور شریک» دریافت خواهد کرد.

مقام‌های ترکیه، حتی آنهایی که درباره بریکس تردید داشتند، از ایده وضعیت شریک استقبال نکردند، زیرا این موضوع آنها را به یاد تلاش ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپا انداخت. چند تن از رهبران اتحادیه اروپا در گذشته سعی کرده بودند ترکیه را قانع کنند که به‌جای عضویت کامل، شراکت ویژه با بروکسل را بپذیرد.

آنکارا هنوز تصمیم نهایی خود درباره پیشنهاد بریکس را اعلام نکرده است. اردوغان در اجلاس بریکس در برزیل شرکت نکرد و به‌جای خود هاکان فیدان را اعزام کرد.

در حالی که ۱۰ کشور دیگر از جمله بلاروس، بولیوی، قزاقستان، ازبکستان و کوبا به‌عنوان کشورهای شریک به بریکس پیوستند، ترکیه در این‌باره سکوت کرد.

یکی از مسائل جانبی هم می‌تواند آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در ژانویه باشد. ترامپ ماه گذشته آشکارا اعلام کرد که علاقه‌ای به بریکس ندارد و گفته بود اگر این گروه تلاش کند واحد پولی جدیدی ایجاد کند، تعرفه ۱۰۰ درصدی وضع خواهد کرد.

او روز دوشنبه گفت ایالات متحده تعرفه اضافی ۱۰ درصدی علیه هر کشوری اعمال خواهد کرد که با «سیاست‌های ضدآمریکایی» بریکس همسو شود. این اظهارات احتمالاً مقام‌های ترکیه را که در پی حفظ رابطه خوب اردوغان با ترامپ هستند، نگران کرده است.

در تکمیل دشواری اوضاع، اندونزی در ژانویه به‌عنوان عضو کامل بریکس پذیرفته شد، با وجود اینکه لاوروف پیش‌تر گفته بود گسترش برای ادغام اعضای جدید متوقف خواهد شد. دبیرخانه بریکس توضیح داد که عضویت اندونزی در سال ۲۰۲۳ تصویب شده بود اما به‌دلیل انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور به تعویق افتاد، بنابراین تصمیم جدیدی محسوب نمی‌شود.

اگرچه هیچ مقام ترک به‌طور علنی چنین چیزی را تأیید نکرده است، منابع آگاه به این موضوع به وب‌سایت میدل ایست آی گفته‌اند که چین و هند سال گذشته درباره عضویت ترکیه تردید داشتند و همین امر مسیر آنکارا را برای عضویت کامل مسدود کرده است.

یک دیپلمات برزیلی در دسامبر گفت: «ترکیه عضو ناتو است. چند کشور نگرانند که چنین چیزی چگونه می‌تواند در این بلوک عمل کند.» این دیپلمات گفت هند اصلی‌ترین مخالف حضور ترکیه بوده است.

تنش با هند

در سپتامبر، یک دیپلمات غربی به میدل‌ایست آی گفت ترکیه شاید برای کاهش نگرانی‌های هند در موضوع کشمیر، اقدامات نرم انجام داده باشد. این دیپلمات یادآور شد اردوغان در نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر برخلاف سال‌های گذشته، درباره کشمیر اظهارنظری نکرد. بااین‌حال، به گفته یک دیپلمات هندی سکوت اردوغان نشانه‌ای معنادار نبوده، چرا که ترکیه در ماه اوت گزارشی از سازمان همکاری اسلامی را امضا کرده بود که اوضاع کشمیر تحت کنترل هند را ارزیابی می‌کرد.

در بیانیه‌های رسمی، هند مستقیماً به عضویت ترکیه اشاره نکرد اما به افکار عمومی یادآور شد که بریکس فقط با تصمیم اجماعی اعضا، کشور جدیدی را می‌پذیرد.

رسانه‌های هندی با استناد به منابع مختلف بارها آنکارا را متهم کرده‌اند که در جریان موج اخیر درگیری‌ها، پهپادها، تسلیحات و مهمات به پاکستان ارسال کرده است. برخی گزارش‌ها حتی مدعی شدند که دو نیروی نظامی ترکیه در عملیات «سیندور» توسط نیروهای هندی کشته شده‌اند و ترکیه بیش از ۳۵۰ پهپاد در اختیار پاکستان قرار داده است. آنها ادعا کردند: «مشاوران ترکیه به افسران ارتش پاکستان برای هماهنگی حملات پهپادی در هند پس از عملیات سیندور کمک کردند.»

پس از آتش‌بس ماه مه که با میانجی‌گری آمریکا برقرار شد، سیاستمداران هندی کارزارهایی را علیه ترکیه به دلیل کمک نظامی احتمالی به پاکستان آغاز کردند. ابتدا مقام‌های هندی مجوز امنیتی شرکت Celebi Airport Services India را تعلیق کردند. این شرکت، وابسته به چلبی ترکیه است و خدمات هندلینگ زمینی را در ۹ فرودگاه هند از جمله دهلی، بمبئی و بنگلور ارائه می‌دهد.

سپس، شرکت هواپیمایی ایندی‌گو اعلام کرد که قرارداد اجاره هواپیما با ترکیش ایرلاینز را پس از فشار اداره هوانوردی هند تا ۳۱ اوت لغو خواهد کرد.

همزمان با آغاز تحریم‌ها و بایکوت‌های شهروندان هندی علیه ترکیه از جمله در حوزه گردشگری، مدیرعامل ایر ایندیا، کمپل ویلسون، اعلام کرد که این شرکت به دنبال تأمین‌کنندگان جایگزین برای تعمیر و نگهداری هواپیما خواهد بود تا جایگزین ترکیش تکنیک شود.

در ماه ژوئن، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، به قبرس سفر کرد و با رئیس‌جمهور نیکوس کریستودولیدیس دیدار نمود؛ اقدامی که به‌طور گسترده به‌عنوان پیامی به ترکیه تعبیر شد مبنی بر این‌که دهلی‌نو در حال تعمیق روابط خود با کشورهایی است که با آنکارا اختلاف دارند.

در نشانه دیگری از تغییر موضع هند، ارتش این کشور ترکیه را در آخرین تنش‌ها بر سر کشمیر با پاکستان مرتبط دانست و بدین ترتیب هر امیدی مبنی بر اینکه هند ممکن است از درخواست عضویت ترکیه در بریکس حمایت کند از بین رفت.

راهل آر سینگ، معاون رئیس ستاد ارتش هند، روز جمعه گفت: «ترکیه بخشی از راهبرد پاکستان علیه هند بود.» او افزود: «ترکیه نیز نقش مهمی ایفا کرد و پشتیبانی‌هایی از جمله تأمین پهپادهای بایراکتار و تعداد زیادی پهپاد دیگر انجام داد.»