به گزارش اکوایران، صندوق ذخیره‌ درآمدهای نفتی یکی از الزامات کشورهای نفتی در کمتر از یک قرن گذشته محسوب می‌شود. علت ایجاد این صندوق نیز جلوگیری از سرریز درآمدهای نفتی به بودجه دولت و بیماری هلندی بوده است. این صندوق‌ها با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف اقدام به حفظ سرمایه برای نسل‌های آینده می‌کنند. در این گزارش صندوق ذخیره درآمدهای نفتی در هفت کشور مورد بررسی قرار گرفته و با این صندوق در ایران مقایسه شده است.

بر اساس آمارهای رسمی، این صندوق‌ها را می‌توان از حیث اندازه، تنوع و ارکان حکمرانی مورد ارزیابی و مقایسه قرار داد. به طور کلی می‌توان گفت حکمرانی صندوق‌ها در کشورهای دیگر همانند ایران نبوده و بیشتر شبیه به نهاد‌های مالی مدیریت می‌شود. از جهت اندازه این صندوق‌ها می‌توان گفت صندوق سرمایه‌گذاری عمان کمترین حجم سرمایه و صندوق سرمایه‌گذاری نروژ بیشترین حجم سرمایه را به خود اختصاص داده است. تنوع درآمدهایی که به این صندوق‌ها وارد می‌شود نیز در سایر کشورها بیشتر از ایران است.

به طور کلی می‌توان گفت این صندوق‌ها در حفظ ارزش درآمدهای امروز برای نسل آینده ضروری هستند. با وجود این صندوق‌ها در صورتیکه نفت یا سایر منابع طبیعی تمام شده یا از ارزش بیافتند، سهم آیندگان از عواید امروزی نفت به آن‌ها منتقل خواهد شد.

031201

صندوق توسعه ملی در ایران

از سال ۱۳۷۹ رایزنی‌ها برای ایجاد یک صندوق برای حفظ درآمدهای نفتی در ایران انجام شد. این رایزنی‌ها ادامه یافت تا اینکه در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۱ میلادی) صندوقی تحت عنوان صندوق توسعه ملی در ایران تاسیس شد. کار این صندوق همانند صندوق‌ها مشابه در جهان، ذخیره‌سازی و کسب سود از محل بخشی از درآمدهای نفتی ایران بود.

طبق آخرین آمارها اعلام شده توسط هیئت عامل صندوق توسعه ملی، ارزش این صندوق در آذرماه سال جاری به ۱۷۲ هزار میلیارد دلار رسیده است. درآمدزایی این صندوق بیشتر از محل سود  تسهیلات ارزی اعطا شده به متقاضیان است. حکمرانی این صندوق در ایران نیز کمتر شبیه به نهاد مالی و بیشتر نزدیک به نهادهای حاکمیتی دولتی است.

صندوق توسعه ملی ایران همانند صندوق‌های مشابه در سایر کشورهای جهان، به دولت در زمان بحران کمک می‌کند. اما اینکه بدهی دولت با صندوق تا چه مدتی ادامه پیدا کند و در چه زمانی تسویه شود مشخص نیست. لذا بخشی از منابع صندوق توسعه ملی در ایران مربوط به بدهی‌های دولت بوده که هنوز تسویه نشده است. البته اخیرا در قانون تامین مالی آمده اگر دولت نتواند بدهی خود را به صندوق توسعه ملی برگرداند، موظف است در قبال بدهی خود حق بهره‌برداری از میادین نفتی را به صندوق توسعه بدهد؛ تا زمانیکه درآمد صندوق از این میادین با بدهی دولت تهاتر شود.

صندوق توسعه در سایر نقاط جهان

کشورهای دیگر جهان سریعتر از ایران، اقدام به ایجاد این صندوق کرده‌اند. زودترین آن‌ها کویت بوده که در سال ۱۹۵۳ این صندوق را تاسیس کرده است. طبق آخرین آمارها ارزش صندوق این کشور به ۹۲۳ میلیارد دلار می‌رسد.

کمترین میزان ارزش دلاری در میان صندوق‌ها مربوط به عمان است. این کشور با ۵۰ میلیارد دلار کمترین میزان ارزش صندوق در میان این کشورها را دارد. باید به این نکته توجه داشت که صندوق سرمایه‌گذاری در این کشور از سال ۱۹۸۰ تشکیل شده و ارزش این صندوق نسبت به مدت تاسیس اندک است.

از سوی دیگر بیشترین ارزش صندوق مربوط به نروژ است. این کشور با هزار و ۷۴۰ میلیارد دلار بیشترین ارزش صندوق نفتی در جهان را دارد. این صندوق از سال ۱۹۹۰ تشکیل شده و با سرمایه‌گذاری متعدد در بازارهای مختلف کسب سود چشمگیری از ناحیه ثروت‌های نفتی داشته است.

در میان این کشورها، عراق از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱ از این صندوق استفاده می‌کرده اما در سال ۲۰۱۱ تصمیم به انحلال این صندوق گرفته و درآمدهای نفتی به طور مستقیم وارد بودجه دولت این کشور می‌شود.

در میان کشورهای خاورمیانه صندوق سرمایه‌گذاری در کشورهای قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی نیز وجود دارد که به ترتیب ارزشی معادل ۵۲۶ میلیارد دلار، ۱۰۵۷ میلیارد دلار و ۹۳۰ میلیارد دلار دارند.

باید دقت داشت که علت تفاوت فاحش ارقام این صندوق‌ها در برخی کشورهای عربی نسبت به ایران مربوط به سال تاسیس و نوع حکمرانی و سرمایه‌گذاری آن‌ها است. نگاهی که این کشورها به صندوق‌های سرمایه‌گذاری خود دارند از جنس یک نهاد مالی است. آن‌ها سعی دارند ارزش سرمایه‌ها خود را با سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف افزایش دهند. لذا می‌توان مشاهده کرد سرمایه‌ای که کشورهای دیگر مانند نروژ برای نسل آینده خود کنار می‌گذارند می‌تواند تا ۱۰ برابر ارزش صندوق توسعه ملی در ایران باشد.