به گزارش اکوایران، مقامات آذربایجان و ارمنستان در روز پنجشنبه (23 اسفند) اعلام کردند که بر سر متن یک توافق آتش‌بس برای پایان دادن به حدود چهار دهه مناقشه میان این دو کشور جنوب قفقاز موافقت کرده‌اند؛ این موضوع یک موفقیت ناگهانی در فرآیند صلح ناخوشایند و اغلب تلخ میان ارمنستان و آذربایجان محسوب می‌شود.

به نوشته رویترز، این دو کشور شوروی سابق از اواخر دهه 1980 میلادی در چندین جنگ روبه‌روی هم قرار گرفته‌اند، یعنی زمانی که منطقه قره‌باغ کوهستانی در جمهوری آذربایجان که عمده جمعیتش در آن زمان ارمنی‌تبار بود، با حمایت ارمنستان از آذربایجان جدا شد.

وزارت خارجه ارمنستان در روز پنجشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد پیش‌نویس توافق‌نامه صلح با آذربایجان از سوی ایروان نهایی شده است. در بیانیه آمده است: «توافق‌نامه صلح آماده امضا است. جمهوری ارمنستان آماده است مشورت با جمهوری آذربایجان درباره روز و محل امضای این توافق را آغاز کند.»

وزارت خارجه آذربایجان در بیانیه خود نوشت: «ما با خرسندی خاطرنشان می‌کنیم مذاکرات درباره متن توافق صلح و ایجاد روابط کشوری میان آذربایجان و ارمنستان نهایی شده است.»

با این حال، زمان‌بندی امضای این توافق نامشخص است، چراکه آذربایجان اعلام کرده است لازمه امضای توافق صلح این است که قانون اساسی ارمنستان تغییر کند. باکو اعلام کرده است قانون اساسی ارمنستان دارای ادعاهای ضمنی نسبت به قلمروی آن است.

ارمنستان این ادعاها را رد کرده، اما نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر این کشور، در ماه‌های اخیر بارها اعلام کرده است قانون اساسی باید جایگزین شود و خواستار برگزاری رفراندوم برای این موضوع شده است. هنوز هیچ تاریخی برای این منظور مشخص نشده است.

خبرگزاری تاس روسیه به نقل از پاشینیان اعلام کرده است که این توافق صلح از حضور نیروهای نظامی کشورهای ثالث در مرز میان آذربایجان و ارمنستان جلوگیری خواهد کرد. این بند احتمالا شامل مأموریت نظارتی غیرنظامی اتحادیه اروپا خواهد شد که باکو نسبت به آن انتقاد داشته است. همچنین گاردهای مرزی روسیه که در بخش‌هایی از مرز ارمنستان حضور دارند، احتمالا تحت تأثیر این بند قرار بگیرند.

آغاز دشمنی‌ها در اواخر دهه 1980 باعث اخراج گسترده صدها هزار نفر از آذری‌های عمدتا مسلمان از ارمنستان و ارمنی‌های عمدتا مسیحی از آذربایجان شد. پس از آنکه آذربایجان در سپتامبر 2023 با توسل به زور منطقه قره‌باغ را پس گرفت، مذاکرات صلح آغاز شد؛ اتفاقی که باعث شد تقریبا تمام 100 هزار ارمنی ساکن در منطقه قره‌باغ به ارمنستان فرار کنند. عمده آن‌ها اکنون در ارمنستان به‌عنوان پناهنده زندگی می‌کنند.

هر دو طرف اعلام کرده‌اند خواستار امضای توافقی هستند که به این مناقشه طولانی‌مدت پایان دهد، اما پیشرفت آهسته بوده و روابط میان باکو و ایروان نیز پرتنش. مرز مشترک حدود هزار کیلومتری میان دو کشور بسته بوده و نظامیان آذربایجان و ارمنستان حضور گسترده‌ای در مرز دارند.

در ماه ژانویه، الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان، ارمنستان را به ایجاد تهدید فاشیستی متهم کرد که باید از میان برود؛ موضوعی که رهبر ارمنستان آن را توجیهی برای تنش‌های تازه دانست.