سی‌ان‌ان؛ پزشکیان تسهیل‌گر روابط ایران و غرب می‌شود؟

به گزارش اکوایران، مقامات انتخاباتی ایران اعلام کردند که مسعود پزشکیان، نامزد اصلاح‌طلب رقابت‌های ریاست‌جمهوری موفق شد رقیب تندروی را شکست دهد.

به نوشته سی‌ان‌ان، رسانه‌های رسمی گزارش دادند که پزشکیان از مجموع ۳۰.۵ میلیون رأی شمارش‌شده در دور دوم انتخابات، ۵۳.۶ درصد را از آن خود کرد و سعید جلیلی تندرو با ۴۴.۳ رأی‌ها را شکست داد. مشارکت رأی‌دهندگان ۴۹.۸ درصد بود. پس از کسب بیشترین رأی در دور اول، پزشکیان با کنارزدن جلیلی، پیروز رقابت‌ها شد. دور اول کمترین میزان مشارکت در تاریخ جمهوری اسلامی به شمار می‌رود.

پس از پیروزی، پزشکیان در اولین اظهارات خود گفت: «ما دست دوستی را به سوی همه دراز می‌کنیم. ما همه مردم این کشور هستیم و باید از تلاش همه برای پیشرفت ملت استفاده کنیم». او از کسانی که در رأی‌گیری روز جمعه حضور داشتند نیز تشکر کرد.

پزشکیان سکان هدایت کشوری را در دست خواهد گرفت که با فشار و انزوای بین‌المللی، نارضایتی داخلی، اقتصاد نزولی و چشم‌انداز درگیری مستقیم با دشمن اصلی خود، یعنی اسرائیل مواجه است. این نماینده مجلس تنها کاندیدای اصلاح‌طلبی بود که پس از محرومیت ده‌ها نامزد دیگر، در انتخابات رقابت کرد. پس از پیروزی، پزشکیان در بیانیه‌ای که در شبکه اجتماعی اکس (توییتر سابق) منتشر کرد، خواستار اتحاد و حمایت هم‌وطنان ایرانی شد.

او نوشت: «مردم عزیز ایران، انتخابات به پایان رسید و این تازه شروع حمایت/کار ماست. راه سختی که پیش رو داریم جز با همراهی و همدلی و اعتماد شما هموار نخواهد شد. دستم را به سوی شما دراز می‌کنم و به عزت خود قسم می‌خوردم که شما را در این راه تنها نخواهم گذاشت. من را تنها نگذارید».

پزشکیان طرفدار گفتگو با دشمنان ایران، به ویژه در مورد برنامه هسته‌ای این کشور بوده و آن را وسیله‌ای برای حل مسائل داخلی کشور می‌داند. او در یکی از مناظره‌های ریاست‌جمهوری اظهار داشت: «مسئله اصلی این دیدگاه است که آیا می‌خواهیم مشکلات خود را با دنیا حل کنیم یا نه؟ من معتقدم برای حل مشکلات کشور باید از بن‌بست خارج شویم».

رهبران روسیه، عربستان سعودی، پاکستان و سوریه از اولین کسانی بودند که به پزشکیان تبریک گفتند. به گزارش خبرگزاری دولتی عربستان سعودی، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی گفت که مایل به توسعه و تعمیق روابطی است که دو کشور و مردمشان را گرد هم آورده در خدمت منافع مشترک آن‌ها هستند. بر اساس بیانیه کرملین، ولادیمیر پوتین نیز گفت که امیدواری است پیروزی پزشکیان همکاری‌های دوجانبه «در همه زمینه‌ها» به نفع «ساده‌سازی امنیت و ثبات منطقه‌ای» را گسترش دهد.

مسعود پزشکیان کیست؟

پزشکیان که وزیر بهداشت در دولت محمد خاتمی بود، جراح قلب و قانون‌گذار دیرینه مجلس است. او به دلیل موضع خود در اعتراضات سال ۲۰۰۹ و تظاهرات سال ۲۰۲۲ شهرت یافت. در جریان اعتراضات اخیر، پزشکیان در مصاحبه با تلویزیون گفت: «تقصیر ماست. ما می‌خواهیم دین را با استفاده از زور جا بیاندازیم. این از نظر علمی غیرممکن است». او افزود: «بخشی از تقصیر متوجه من است؛ علمای ممتاز و مساجد نیز بخشی از تقصیرها را بر عهده دارند و صداوسیما نیز مقصر است. همه باید پا پیش بگذارند و پاسخگو باشند؛ نه اینکه آن دختر را دستگیر کنند، کتک بزنند و در نهایت جسد او را تحویل دهند».

او خود را کاندیدای همه ایرانیان معرفی کرده است. در مناظره اخیر ریاست‌جمهوری گفت: «در میان حامیان من هم چپ و هم راست و حتی کسانی که نماز نمی‌خوانند نیز حضور دارند».

او پس از از دست دادن همسر و یکی از فرزندانش در یک سانحه رانندگی در سال ۱۹۹۴، بیشتر وقت خود را به سیاست اختصاص داد. پزشکیان در انتخابات ۲۰۱۳ و ۲۰۲۱ نیز نامزد ریاست‌جمهوری شد، اما موفقیتی کسب نکرد.

پدر پزشکیان آذری و مادرش کرد است. این وجهه او را میان اقلیت‌های قومی برجسته ساخته، اما او را در معرض حملات بیگانه‌هراسی از سوی برخی مخالفان قرار داده است.

احتمال تغییر

کارشناسان می‌گویند چهره‌ای معتدل در جایگاه ریاست‌جمهوری می‌تواند گفتگو بین ایران و کشورهای غربی را تسهیل کند. ممکن است پزشکیان در داخل کشور نیز بتواند تغییرات اجتماعی ایجاد کند که در جریان مبارزات انتخاباتی خود بر آن تأکید کرده بود. هرچند کارشناسان هشدار می‌دهند که چنین حرکت‌هایی قطعی نیستند.

صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم هاوس گفت: بعید است که انتخاب پزشکیان بلافاصله به تغییر سیاست تبدیل شود. اما پزشکیان صراحتاً گفته که سعی خواهد کرد از طریق و درون سیستم کار کند تا شاید محیطی بازتر بیافریند».

وکیل افزود که این سیاست‌مدار اصلاح‌طلب تضمین نداده که بتواند این تغییرات را انجام دهد و این نشان‌دهنده محدودیت اختیارات ریاست‌جمهوری در ایران است. او خاطرنشان کرد: «اما ممکن است فضای بیشتری برای مانور بر روی آزادی‌های اجتماعی بیافزاید».

تغییر عوامل دیگر، به ویژه سیاست خارجی ایران، ممکن است دشوارتر باشد. پزشکیان در زمانی ریاست‌جمهوری را برعهده می‌گیرد که کشورش درگیر تشدید تنش‌ها با اسرائیل و متحدان غربیش بوده که ناشی از جنگ غزه و پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران است. تنها سه ماه پیش، ایران و اسرائیل برای اولین‌بار با گسترش درگیری غزه به تبادل آتش پرداختند. اسرائیل اکنون در حال آماده‌شدن برای گشودن جبهه‌ای علیه حزب‌الله در لبنان است.

هفته گذشته، لفاظی‌ها بین ایران و اسرائیل تشدید شد و هیئت ایران در سازمان ملل متحد گفت که اگر اسرائیل «تجاوز نظامی تمام‌عیاری» به لبنان را آغاز کند، «جنگی نابودکننده» برای او خواهد بود. نمایندگی ایران در نیویورک گفت: «همه گزینه‌ها، از جمله مشارکت کامل تمام جبهه‌های مقاومت، روی میز است». به گفته کارشناسان، انتظار نمی‌رود پزشکیان رویکرد کنونی ایران به اسرائیل را تغییر دهد.

نگاه به غرب

کارشناسان گفتند در حالی که کشورهای غربی انتظار ندارند این انتخابات روابط آن‌ها با ایران را تغییر دهد، پزشکیان مطمئناً کاندیدای مورد نظر آن‌هاست، زیرا رقیب او تنها تنش‌های موجود را تشدید می‌کرد.

جواد ظریف، وزیر امور خارجه اسبق و متحد کلیدی پزشکیان و اصلاح‌طلبی که نزدیک به یک دهه پیش، مسئول دوره نسبتاً گرم روابط ایران با جهان بود، به عنوان یکی از گزینه‌های احتمالی برای بازگشت به پست قبلی خود تحت ریاست‌جمهوری جدید مطرح شده است.

ظریف کسی بود که با ایالات متحده و قدرت‌های جهانی برای برجام به توافق رسید تا در ازای لغو تحریم‌ها، فعالیت‌های هسته‌ای ایران کاهش یابد؛ توافقی که از آن زمان تاکنون فروپاشیده است. در حالی که او در میان جوانان ایرانی محبوب بوده، همچنین با انتقاد تندروهای داخلی، به دلیل دوستی بیش از حد با غرب مواجه است.

حسین ایمانی، یکی از شهروندان تهرانی گفت: «با آقای پزشکیان احتمالاً تحریم‌ها برداشته می‌شود و این برای مردم بسیار خوب است. فعلاً احساس مثبتی نسبت به پزشکیان دارم، به شرطی که به قول‌هایی که داده عمل کند».

با این حال، رهبری پیش از انتخابات، کسانی که به دنبال بهبود روابط با غرب هستند را محکوم کرد و پزشکیان نیز علناً گفته که در مورد مسائل سیاست خارجی به نظر او رجوع می‌کند؛ بنابراین انتصاب ظریف به عنوان وزیر خارجه بعید است.