چرا بلندی‌های جولان شاهراه تنش در منطقه است؟

به گزارش اکوایران، بلندی‌های جولان از زمان استقلال سوریه در سال 1944 رسما به عنوان بخشی از این کشور به رسمیت شناخته شده است. با وجود جنگ‌ها، ادعاها و دعاوی متقابل متعدد، جامعه بین‌المللی همچنان این منطقه دیدنی و غنی از منابع را بخشی از سوریه می‌داند.

به نوشته میدل‌ایست‌ای، اسرائیل که از سال 1967 این سرزمین را اشغال کرده است، مدعی است که بر بلندی‌های جولان حاکمیت دارد. در سال 2019، ایالات متحده تحت رهبری دونالد ترامپ تصمیم گرفت جولان را رسما به عنوان بخشی از اسرائیلی به رسمیت بشناسد، اقدامی که جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا تاکنون آن را لغو نکرده است.

روز شنبه، انفجار موشک در یک زمین فوتبال در مجدل شمس، بزرگترین شهر جولان، باعث کشته شدن 12 کودک شد.  واشنگتن، برخی از خبرگزاری‌ها و مقامات اسرائیلی به اشتباه گفتند که این حمله در «شمال اسرائیل» رخ داده است که وضعیت نامشخص منطقه و ساکنان آن را برجسته می‌کند.

این کشته‌ها همچنین باعث تهدیدات مجدد اسرائیل علیه لبنان شده، چرا که اسرائیل حزب‌الله را مسئول این حمله می‌داند، اتهاماتی که حزب‌الله آن را رد می‌کند.

وضعیت بلندی‌های جولان چگونه است؟

بلندی‌های جولان یک فلات استراتژیک است که در میان اسرائیل و سوریه و مشرف به جنوب لبنان است. این منطقه در جریان جنگ خاورمیانه در سال 1967 به تصرف اسرائیل درآمد و متعاقباً در اقدامی که هرگز توسط جامعه جهانی به رسمیت شناخته نشد، ضمیمه آن شد. بخش اشغالی جولان به دو سوم غربی بلندی‌های جولان و همچنین قسمت اشغالی کوه هرمون توسط اسرائیل اشاره دارد.

جولان توسط سازمان ملل متحد به عنوان بخشی از سوریه شناخته شده است. قطعنامه 242 سازمان ملل متحد خواستار خروج اسرائیل از جولان و دیگر سرزمین‌هایی است که در سال 1967 اشغال کرده بود، از جمله نوار غزه، کرانه باختری رود اردن و بیت‌المقدس شرقی. با این حال، اسرائیل بارها از انجام این کار خودداری کرده و در سال 1981 این سرزمین را رسماً به اسرائیل ضمیمه اعلام کرد.

از سال 1974، نیروهای ناظر جدایی سازمان ملل (Undof) آتش‌بس بین سوریه و اسرائیل را زیر نظر داشتند و در خط مرزی بین مناطق تحت کنترل سوریه و اسرائیل در جولان گشت زنی می‌کردند. پس از برقراری آتش بس در سال 1967، اسرائیل ساخت شهرک سازی در جولان را آغاز کرد و شهرک نشینان یهودی را به آنجا منتقل کرد.

در اواخر دهه 2000، گفتگوهای محرمانه بین سوریه و اسرائیل آغاز شد و بر اساس گزارش‌ها، احتمال بازگشت این سرزمین به دمشق در ازای توافق صلح وجود داشت. با این حال، زمانی که اسرائیل در سال 2009 جنگ غزه را آغاز کرد، مذاکرات به شکست انجامید.

در مارس 2019، رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، دونالد ترامپ، فرمان اجرایی را امضا کرد که حاکمیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به رسمیت می‌شناسد، اقدامی که کارشناسان در آن زمان آن را به عنوان نقض قوانین بین المللی که کشورها را از تصاحب زمین با زور منع می‌کند، محکوم کردند.

علی‌رغم انتقادها در آن زمان، پس از برکناری ترامپ در انتخابات 2020 آمریکا، دولت بایدن تصمیم خود را تغییر نداده و به جای سوریه یا سرزمین‌های اشغالی، از این سرزمین به عنوان «شمال اسرائیل» یاد کرده است.

چه کسانی در بلندی‌های جولان زندگی می‌کنند؟

جنگ 1967 صدها هزار سوری را مجبور کرد از جولان به مناطق دیگر سوریه فرار کنند. جمعیت این منطقه اکنون ترکیبی از اعراب سوری و شهرک نشینان یهودی اسرائیلی است. از زمان شروع جنگ داخلی سوریه در سال 2011، سوری‌های ساکن جولان که تابعیت اسرائیل را دریافت می‌کنند، بیشتر شده‌اند، اگرچه اکثریت قریب به اتفاق آن را رد می‌کنند.

جامعه دروزی متشکل از حدود 23000 نفر در بلندی‌های جولان است و در کنار حدود 25000 شهرک‌نشین یهودی اسرائیلی زندگی می‌کنند.

مذهب دروزی، یک فرقه توحیدی عمدتاً در سراسر شام گسترش یافته است که بر اساس باور عمومی شاخه‌ای از اسلام شیعه اسماعیلی است که در قرن یازدهم توسعه یافت، اگرچه جامعه در مورد اعتقادات خود بسیار مرموز است.

برخی از دروزی‌های امروزی خود را مسلمان می‌دانند، اگرچه تصور می‌شود که این ایمان تحت تأثیر سایر ادیان و فلسفه‌هایی قرار گرفته است که قرن‌ها در شرق مدیترانه رایج بوده است، از جمله گنوسیزم و نوافلاطونی.

شهروندان دروزی اسرائیل، بر خلاف سایر شهروندان عرب، ملزم به خدمت در ارتش اسرائیل هستند و در مقایسه با شهروندان فلسطینی مسلمان و مسیحی این کشور، بیشتر در جامعه اسرائیل ادغام شده‌اند.

برعکس، دروزی‌ها در بلندی‌های جولان اشغالی عمدتاً تابعیت اسرائیلی ندارند و هویت و تابعیت سوری خود را حفظ کرده‌اند. دروزی های غیر شهروندی از نظر دولت اسرائیل دارای اقامت دائم هستند، اما نمی‌توانند در انتخابات شرکت کنند یا با پاسپورت اسرائیلی سفر کنند.

از زمان آغاز جنگ غزه در ماه اکتبر، درگیری‌های پراکنده بین اسرائیل و جنبش حزب‌الله لبنان وجود داشته که صدها کشته در لبنان و ده‌ها کشته در اسرائیل بر جای گذاشته است.

بلندی‌های جولان نتوانسته است از خونریزی جلوگیری کند. حتی قبل از حادثه روز چهارشنبه، راکت‌های گروه‌های مسلحی که به اسرائیل حمله کردند، چندین نفر را در این سرزمین کشته است.

چرا جولان اینقدر مهم است؟

گمان می‌رود جولان حدود یک سوم آب شیرین اسرائیل را تامین می‌کند. آب جولان به دریای جلیل و رود اردن می‌رسد. در مقایسه با سایر مناطق اشغال شده توسط اسرائیل که ممکن است در درجه اول اهمیت استراتژیک یا فرهنگی داشته باشند، درگیری بر سر جولان به شدت توسط منابع هدایت می‌شود.

این سرزمین به عنوان تنها مرز زمینی اسرائیل با سوریه، از نظر استراتژیک نیز اهمیت دارد.

جولان در سال‌های اخیر گهگاه مورد اصابت موشک‌ها و دیگر اشکال شلیک از سوریه قرار گرفته است و اسرائیل علیه اهداف سوریه و جمهوری اسلامی ایران تلافی می‌کند.

اسرائیل مدعی شده است که تهدید مداوم ایران، سوریه و متحد لبنانی آنها حزب‌الله به این معنی است که حفظ کنترل جولان برای امنیتش حیاتی است. این منطقه هنوز مملو از آثار جنگ 1973 خاورمیانه، در کنار پایگاه‌های نظامی و پاسگاه‌های مستقر در دهه‌های گذشته است.

در اوایل ماه جاری، حزب‌الله حمله‌ای را به پایگاهی در قله کوه هرمون انجام داد که طی آن این گروه سامانه‌های اطلاعاتی را هدف قرار داد و «آن‌ها را منهدم کرد و آتش بزرگی به راه انداخت.» با ادامه تنش‌ها بین اسرائیل و لبنان، بلندی‌های جولان احتمالا نقش اصلی خود را در امنیت منطقه حفظ خواهد کرد.