باج‌گیری هسته‌ای پوتین و دوراهی مرگبار غرب و اوکراین

به گزارش اکوایران، ولادیمیر پوتین تهدید کرده که در صورت اجازه‌دادن غرب به اوکراین برای حمله به خاک روسیه با استفاده از موشک‌های دوربرد غربی، ممکن است به تسلیحات هسته‌ای متوسل شود. گفته می‌شود پوتین با ارسال این سیگنال، برای ایالات متحده و متحدانش «خط‌قرمز» مشخص کرده است.

به نوشته رویترز، اما برخی در غرب می‌پرسند که آیا او واقعاً قصد این کار را دارد؟ این پرسش برای مسیر جنگ حیاتی است. اگر پوتین بلوف می‌زند، همانطور که اوکراین و برخی از حامیانش معتقدند، ممکن است غرب احساس کند که آمادگی دارد حمایت نظامی خود از کی‌یف را صرف‌نظر از تهدیدهای مسکو عمیق‌تر کند.

اما اگر جدی باشد، خطر آن وجود دارد که این درگیری احتمالاً به جنگ جهانی سوم تبدیل شود؛ چیزی که بارها توسط مسکو بیان شده و واشنگتن نیز آن را تأیید کرده است.

در آخرین سری از سیگنال‌های هشداردهنده، پوتین در روز چهارشنبه فهرست شرایطی که می‌تواند منجر به استفاده روسیه از تسلیحات هسته‌ای شود را گسترش داد. او گفت چنین اقدامی می‌تواند در پاسخ به یک حمله مرزی عمده متعارف که شامل هواپیما، موشک یا پهپاد است، رخ دهد. یک قدرت هسته‌ای رقیب که از کشوری حمایت می‌کند که به روسیه حمله کرده، به عنوان بخشی از آن حمله در نظر گرفته می‌شود.

هر دوی این معیارها مستقیماً بر وضعیتی صدق می‌کند که غرب اجازه دهد اوکراین با استفاده از موشک‌های دوربرد غربی مانند موشک‌های ATACMS آمریکایی و Storm Shadow بریتانیایی، به عمق خاک روسیه حمله کند؛ چیزی که به گفته پوتین، به حمایت ماهواره‌ای و هدف‌گیری غرب نیاز دارد.

نیکلای سوکوف، دیپلمات سابق شوروی و روسیه گفت: «این یک پیام بسیار واضح بود که اشتباه نکنید و ممکن است این نوع اقدامات به جنگ هسته‌ای ختم شود».

بهرام غیاثی، تحلیلگر هسته‌ای اندیشکده انجمن هنری جکسون زمان‌بندی اظهارات پوتین را با لابی‌گری اوکراین برای موشک‌های دوربرد و دیدار ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور این کشور با جو بایدن مرتبط دانست. به عقیده غیاثی، پوتین می‌گوید که از این جلوتر نروید!

باج‌گیری هسته‌ای

واکنش از سوی کی‌یف سریع بود و رئیس دفتر زلنسکی پوتین را به «باج‌گیری هسته‌ای» متهم کرد. آنتون گراشچنکو، مشاور سابق وزیر امور داخلی اوکراین در پلتفرم اکس نوشت: «به نظر من، این یکی دیگر از بلوف‌های پوتین و نشانه‌ای از ضعف اوست. او جرئت استفاده از تسلیحات هسته‌ای را ندارد، زیرا این کار او را به یک طردشده کامل تبدیل می‌کند».

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا گفت که هشدار پوتین مسئولانه و به موقع نبود و این اولین‌بار نیست که او با تهدید هسته‌ای بازی می‌کند.

آندریاس اوملند، تحلیلگر مؤسسه امور بین‌الملل سوئد پوتین را به بازی روانی متهم کرد. او نوشت: «این یک عملیات روانی از سوی کرملین است. این اقدام برای ترساندن رهبران و رأی‌دهندگان کشورهایی که از اوکراین حمایت می‌کنند طراحی شده است».

فابین هافمن، پژوهشگر دکترا و کارشناس دفاعی در اسلو گفت که اظهارات پوتین را نمی‌توان نادیده گرفت، اما مهم است که بیش از حد واکنش نشان نداد. او در پلتفرم اکس نوشت: «استفاده هسته‌ای روسیه قریب‌الوقوع نیست. نگرانی تنها زمانی موجه است که روسیه سیگنال‌هایی مبنی بر آماده‌سازی واقعی بدهد».

هافمن گفت که پس از افزایش آمادگی‌ها برای استفاده گسترده از تسلیحات هسته‌ای با آماده‌سازی سیلوها و قراردادن بمب‌افکن‌ها در حالت آماده‌باش، مراحل بعدی می‌تواند شامل خارج‌کردن کلاهک‌های هسته‌ای از انبار و جفت‌کردن آن‌ها با وسایل حمل برای یک حمله تاکتیکی باشد که همه این موارد توسط آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا قابل‌شناسایی است.

مارک گالئوتی، کارشناس امنیتی روسیه نوشت: «حرف‌زدن آسان است و تأثیر سیاسی دارد، اما هیچ شواهدی از تمایل واقعی به استفاده از تسلیحات هسته‌ای وجود ندارد و اگر زمانی اتفاق بیفتد، می‌توانیم آن را شناسایی کنیم».

کاهش آستانه

با این حال، پوتین درباره شرایطی که ممکن است به استفاده هسته‌ای منجر شود، نسبت به گذشته با جزئیات بیشتری سخن گفت. روز پنجشنبه، سخنگویش گفت که اظهارات رئیس‌جمهور روسیه سیگنالی به کشورهای غربی بوده که در صورت مشارکت در حملات علیه این کشور، پیامدهای جدی در پی خواهد داشت.

همزمان، تغییرات اعلام‌شده کمتر از آن چیزی بود که برخی تحلیلگران تندروی روسیه می‌خواستند. سرگئی کاراگانوف، مشهورترین آن‌ها برای یک حمله هسته‌ای محدود در اروپا که دشمنان روسیه را «هوشیار» ساخته و وادارشان کند بازدارندگی هسته‌ای روسیه را جدی بگیرند، استدلال کرده بود.

از نظر عملی، این تغییرات چتر هسته‌ای مسکو را به بلاروس، یک متحد نزدیک روسیه گسترش می‌دهد. این تغییرات آستانه استفاده هسته‌ای را کاهش داده و به عنوان مثال، بیان می‌دارد که این امر می‌تواند در پاسخ به یک حمله متعارف که تهدیدی بحرانی برای حاکمیت روسیه ایجاد کند، رخ دهد.

پیش از این، دکترین هسته‌ای از تهدید برای موجودیت دولت صحبت می‌کرد.

پوتین این اعلامیه را در یک ویدئوی چهاردقیقه‌ای اعلام کرد و خطابش به ۹ عضو شورای امنیت بود که دو بار در سال برای بحث در مورد بازدارندگی هسته‌ای جلسه می‌گیرند. او گفت که استفاده از تسلیحات هسته‌ای یک اقدام شدید بوده و روسیه همیشه با مسئولیت‌پذیری به این موضوع نزدیک شده است.

وزرا و رؤسای اطلاعاتی با دقت گوش می‌دادند و گهگاه دست‌نوشته‌ها یا کاغذها را جا به جا می‌کردند. الکسی لیخاچف، یکی از شرکت‌کنندگان و رئیس شرکت دولتی هسته‌ای روس‌اتم نیز یادداشت‌های دقیقی می‌نوشت.

اما مخاطبان واقعی پیام پوتین در کی‌یف، واشنگتن و لندن بودند.

یوجنی مینچنکو، مشاور سیاسی روسی گفت که محور دکترین اصلاح‌شده پیامی صریح به اوکراین و غرب بود که جنگ را بیش از این به داخل روسیه تشدید نکنند. او گفت: «پیام این بود که اگر سعی کنید ما را با اَیادی نیابتیتان بکشید، ما هم نیابتی‌ها و شما را خواهیم کشت».

سرگئی مارکوف، مشاور سابق کرملین گفت که این تغییرات راه استفاده روسیه از تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی در برخی سناریوها، به ویژه علیه اوکراین را باز می‌کند. مارکوف در وبلاگ رسمی خود نوشت: «آستانه استفاده از تسلیحات هسته‌ای کاهش یافته است. اکنون استفاده از تسلیحات هسته‌ای برای روسیه آسان‌تر خواهد بود». او گفت که دلیل تغییر دکترین هسته‌ای تهدید تشدید کامل توسط غرب بود. غرب مطمئن است که روسیه اولین کشوری نخواهد بود که از تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی استفاده می‌کند. اکنون روسیه می‌گوید آماده است این کار را انجام دهد.

مارکوف پیشنهاد کرد که روسیه می‌تواند از تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی علیه اوکراین یا اگر هواپیماهای جنگی اوکراینی از پایگاه‌های هوایی در رومانی یا لهستان به پرواز درآیند و اگر کی‌یف با حمایت ماهواره‌ای آمریکا یا بریتانیا از این جنگنده‌ها برای حمله به مسکو یا بخش‌های مرکزی روسیه استفاده کند، می‌تواند این تأسیسات در رومانی و لهستان را هدف قرار دهد.

حرمت‌شکنی غرب

ایگور کوروتچنکو، تحلیلگر نظامی که اغلب در تلویزیون دولتی ظاهر می‌شود، گفت که این تغییرات ضروری بود زیرا غرب تعداد زیادی از سیگنال‌های هشداردهنده قبلی علیه تشدید بیشتر، از جمله رزمایش‌ها تابستانی روسیه که استفاده از تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی را شبیه‌سازی می‌کرد، نادیده گرفته است.

کوروتچنکو به روزنامه ایزوستیا گفت: «ما می‌بینیم که دشمنان غربی دیگر هیچ خط قرمزی را محترم نمی‌شمارند و معتقدند که هر اقدامی برای تسلیح اوکراین و حملات با کمک غرب به تأسیسات داخل خاک روسیه با تشدید هسته‌ای مواجه نخواهد شد».

ولادیمیر آواتکوف که در یک نهاد رسمی که به پوتین در امور بین‌الملل مشاوره می‌دهد عضو است، گفت که اعلام تغییرات در دکترین به مسکو اجازه داده تا از هرگونه تصمیم غربی در مورد موشک‌های اوکراین جلوتر باشد. او در تلگرام نوشت: «حالا بگذارید فکر کنند. این یک تلاش است نه تنها برای هشداردادن به آن‌ها، بلکه برای بازگرداندن ترسی که کاملاً از دست داده‌اند. و شاید حتی مقداری تفکر استراتژیک».

این تغییرات با استقبال شدید ملی‌گرایان روسی و وبلاگ‌نویسان جنگی همراه شد که برخی از آن‌ها مدت‌هاست از استفاده روسیه از تسلیحات هسته‌ای برای مجبورکردن اوکراین به تسلیم‌شدن حمایت کرده‌اند و بحثی درباره آنچه که می‌تواند منجر به یک پاسخ هسته‌ای شود را ایجاد کرد.

دمیتری مدودف، معاون رئیس شورای امنیت روسیه و رئیس‌جمهور سابق این کشور هشدار داد که سخنان پوتین باید باعث شود اوکراین و غرب بیشتر فکر کنند. او در بیانیه‌ای گفت: «شاید تغییر شرایط استفاده از امکانات هسته‌ای توسط کشورمان اشتیاق آن مخالفانی که هنوز حس بقای خود را از دست نداده‌اند، سرد کند».

مثل بچه‌های کوچک

سوکوف، دیپلمات سابق روسیه گفت که در مسکو حس ملموسی از ناامیدی وجود دارد که غرب به بسیاری از هشدارهای هسته‌ای این کشور بی‌توجهی کرده است.

او گفت که وقتی روسیه سه دور رزمایش برای شبیه‌سازی آماده‌سازی برای پرتاب موشک‌های هسته‌ای تاکتیکی برگزار کرد، در رسانه‌ها و در میان کارشناسان شکایاتی مطرح شد که کشورهای غربی توجهی نشان نداده‌اند. او افزود: «پس اکنون تصمیم گرفتند سیگنال را تقویت کنند. پوتین تصمیم گرفت که غرب مثل بچه‌های کوچک است و باید هر چیز کوچک را توضیح داد، چون متوجه نمی‌شوند».

سوکوف گفت که او نگران «صحبت‌های بی‌پایه» سیاستمداران و مفسرانی است که استدلال می‌کنند غرب با مصونیت از مجازات، مجموعه‌ای از خطوط قرمز روسیه، مانند تأمین تانک‌ها و جنگنده‌های اف-۱۶ به اوکراین را نقض کرده و معتقد است که می‌تواند هشدارهای مسکو را نادیده بگیرد.

او گفت: «در واقع، غرب هنوز دو خط‌قرمز که روسیه به وضوح ترسیم کرده را نقض نکرده است: فرستادن نیروهای ناتو برای جنگیدن در اوکراین و اجازه‌دادن به اوکراین برای شلیک موشک‌های دوربرد غربی به داخل روسیه». او متذکر شد: «اگر غرب تاکنون هیچ‌کدام از خط‌قرمزهای روسیه را واقعاً نقض نکرده، چگونه می‌توانیم بگوییم که پوتین چگونه واکنش نشان خواهد داد»؟

او استدلال کرد که چنین رویکردی مبتنی بر حدس و گمان است، نه داده‌ها: «من واقعاً نگران همه این صحبت‌های بی‌پایه هستم، به ویژه از آنجایی که ما به سمت وضعیتی می‌رویم که کاملاً برایمان ناآشناست. اگر شما خطرات را در نظر نگیرید، احتمالاً با یک غافلگیری بسیار ناخوشایند روبرو خواهید شد».