فروپاشی امپراطوری آفریقایی پوتین با سقوط اسد

به گزارش اکوایران، سقوط سریع حکومت بشار اسد در سوریه تهدیدی جدی برای پایگاه هوایی کلیدی روسیه در این کشور به شمار می‌رود که مسکو برای گسترش نفوذ خود در سراسر آفریقا شدیداً به این پایگاه وابسته است.

به نوشته بلومبرگ، روسیه از پایگاه هوایی حمیمیم برای ارسال نیرو و تجهیزات نظامی به مالی، بورکینافاسو و نیجر استفاده می‌کند؛ کشورهایی که در پی کودتاهای اخیر روابط خود با غرب را قطع کرده و به مسکو نزدیک‌تر شده‌اند. این پل هوایی به روسیه کمک کرده تا بخشی از نفوذ دوران جنگ سرد خود در قاره آفریقا، به ویژه در کشورهایی نظیر جمهوری آفریقای مرکزی و سودان را بازسازی کند.

پایگاه حمیمیم به همراه پایگاه دریایی طرطوس که سوخت و تجهیزات روسیه را از طریق کشتی دریافت می‌کند، به مسکو اجازه داده تا با هزینه‌ای کم و مؤثر، نفوذ نظامی، سیاسی و اقتصادی خود در آفریقا را گسترش دهد. اما اکنون ممکن است شبکه‌ای که عملیات روسیه در این قاره را پشتیبانی می‌کند و جای خالی نیروهای غربی را پر کرده، نیازمند بازنگری کامل باشد.

آناس اِل‌گوماتی، مدیر اندیشکده صادق لیبی می‌گوید: «بدون یک پل هوایی قابل‌اعتماد، توانایی روسیه برای نمایش قدرت در آفریقا از بین خواهد رفت. استراتژی عملیاتی روسیه در مدیترانه و آفریقا به معنای واقعی کلمه به یک نخ بند است».

محدودیت آلترناتیوها

در حالی که روسیه از چهار پایگاه هوایی در لیبی به نام‌ها الخدیم، الجفره، غردبیه و براق‌الشاطی استفاده می‌کند، به گفته ال‌گوماتی، این پایگاه‌ها به دلیل محدودیت‌های هوایی اروپا برای استفاده به عنوان پل جایگزین مناسب نیستند.

روس‌لان پوخوف، رئیس مرکز تحلیل استراتژی‌ها و فناوری‌های مسکو نیز باخت پایگاه حمیمیم را «ضایعه‌ای جدی» برای عملیات آفریقا می‌داند و می‌گوید: «تمام تدارکات، خصوصاً برای کشورهایی مانند جمهوری آفریقای مرکزی که بندر ندارند، از طریق حمیمیم انجام می‌شد».

احیای نفوذ 

تلاش روسیه برای احیای نفوذ خود در آفریقا عملاً از سال ۲۰۱۸ آغاز شد؛ زمانی که مزدوران گروه روسی واگنر برای دفاع از رئیس‌جمهور جمهوری آفریقای مرکزی در برابر حمله شورشیان به این کشور اعزام شدند. در سال ۲۰۱۹ نیز این نیروها نقشی کلیدی در تلاش خلیفه حفتر، رهبر شرق لیبی برای تصرف طرابلس ایفا کردند.

از آن زمان، روسیه با اعزام نیرو و ارسال سلاح به مالی، نیجر و بورکینافاسو، بزرگ‌ترین حضور خود در خارج از بلوک شوروی سابق را گسترش داده است. هرچند این حمایت‌ها اکنون در معرض خطر قرار دارند، اما مقاماتی نزدیک به این حکومت‌ها معتقدند که روسیه راهی برای ادامه کمک‌های خود خواهد یافت.

فیدل گوانجیکا، مشاور رئیس‌جمهور جمهوری آفریقای مرکزی می‌گوید: «روسیه برنامه جایگزین خواهد داشت تا مسیرهای تدارکاتی خود به آفریقا را حفظ کند؛ چه از طریق لیبی به عنوان پایگاهی قوی‌تر و چه با دسترسی به جمهوری آفریقای مرکزی از طریق بنادر کامرون یا کنگو-برازاویل. هیچ پیامدی برای جمهوری آفریقای مرکزی وجود نخواهد داشت».

او افزود که جمهوری آفریقای مرکزی آماده بوده به کرملین برای ارسال تجهیزات و نیرو از روسیه به دولت‌های ساحل کمک کند.

ابراهیم حمیدو، رئیس ارتباطات نخست‌وزیر نیجر نیز تأکید کرد که سقوط اسد تغییری در روابط این کشور با روسیه ایجاد نخواهد کرد. او گفت: «روسیه می‌تواند راه‌های دیگری، مانند ترکیه، برای حمایت از نیجر بیابد».

در حالی که ترکیه، عضو ناتو اجازه داده برخی پروازهای باری روسیه به لیبی از آسمان این کشور عبور کنند، شواهدی دال بر اینکه بتواند جایگزین پل هوایی روسیه در سوریه شود، وجود ندارد؛ خصوصاً دو کشور در آفریقا تعارض منافع دارند.

مونیک یلی کام، یک سیاستمدار بورکینافاسو که از حکومت نظامی و روابط نزدیک‌تر با روسیه حمایت می‌کند نیز لیبی را گزینه‌ای برای کمک به مسکو در حفظ نفوذ در قاره آفریقا پیشنهاد کرد.

چالش‌های پیش رو 

روسیه همچنین در جنگ داخلی ۲۰ ماهه سودان نقش کلیدی داشته و اخیراً از ارتش ملی این کشور در برابر شبه‌نظامیان نیروهای پشتیبانی سریع حمایت کرده است. مسکو همچنان برای ایجاد یک پایگاه در سواحل دریای سرخ تلاش می‌کند؛ هدفی که در صورت تحقق، شبکه لجستیکی آن را گسترش خواهد داد.

با این حال، حفظ شبکه گسترده نفوذ روسیه در آفریقا آسان نخواهد بود. اولف لاسینگ، مدیر برنامه ساحل در بنیاد آدنائر آلمان می‌گوید: «سقوط اسد عملیات نظامی روسیه در آفریقا را شدیداً مختل خواهد کرد. تمام پروازهای اعزام مزدوران، جابجایی نیروها و ارسال مهمات از طریق سوریه انجام می‌شد. مسیر مستقیم از روسیه به آفریقا برای هواپیماهای باربری پر از تجهیزات بسیار طولانی است». او افزود: «روسیه مجبور خواهد شد فعالیت‌های خود در آفریقا را کاهش دهد و این بسیار پرهزینه‌تر خواهد بود».