رونمایی پکن از پروژه قرن؛ جنگ بر سر آب دو قدرت اتمی را رویاروی هم قرار می‌دهد؟

به گزارش اکوایران، لی چیانگ، نخست‌وزیر چین اعلام کرده که ساخت آنچه قرار است بزرگ‌ترین سد برق‌آبی جهان باشد، در لبه شرقی فلات تبت آغاز شده است.

به گفته خبرگزاری رسمی شینهوا، هزینه این پروژه دست‌کم ۱۷۰ میلیارد دلار برآورد شده است.

به گزارش رویترز، آغاز این پروژه، که بلندپروازانه‌ترین پروژه چین از زمان ساخت سد سه‌دره بر رودخانه یانگ‌تسه محسوب می‌شود، از سوی بازارهای مالی به‌عنوان نشانه‌ای از سیاست‌های رونق‌ اقتصادی تلقی شده و باعث افزایش قیمت سهام و بازده اوراق قرضه در روز دوشنبه شد.

این سد از پنج نیروگاه برق‌آبی پله‌ای تشکیل شده که ظرفیت تولید ۳۰۰ میلیارد کیلووات‌ساعت برق در سال را دارد یعنی معادل کل مصرف برق بریتانیا در سال گذشته. این پروژه در پایین‌دست رود یارلونگ زانگبو ساخته می‌شود؛ بخشی از این رودخانه در طول ۵۰ کیلومتر، حدود ۲ هزار متر (۶۵۶۱ فوت) سقوط ارتفاع دارد و پتانسیل عظیم تولید برق را فراهم می‌کند.

پکن اعلام کرده که این سد برای تأمین نیازهای برق در تبت و دیگر مناطق چین ساخته می‌شود و تأثیر عمده‌ای بر منابع آبی پایین‌دست یا محیط‌زیست نخواهد داشت. عملیات سد احتمالا در دهه ۲۰۳۰ آغاز خواهد شد.

به گفته وانگ ژوو، شریک شرکت سرمایه‌گذاری ژوآژو در شانگهای: «از منظر سرمایه‌گذاری، پروژه‌های برق‌آبی بالغ سودهایی مشابه اوراق قرضه دارند»، اما او هشدار داد که خریدهای سوداگرانه سهام مرتبط ممکن است به تورم بیش از حد ارزش آن‌ها منجر شود.

به گفته Huatai Securities، این پروژه تقاضا برای مصالح ساختمانی مانند سیمان و مواد منفجره عمرانی را افزایش خواهد داد.

سهام شرکت هوآن وکسین که تجهیزات حفاری می‌فروشد، ۳۰ درصد رشد کرد. سهام شرکت تکنولوژی‌های گئوکانگ، تولیدکننده تجهیزات نظارتی هوشمند، نیز همین مقدار افزایش یافت.

تأثیرات گسترده‌تر

 روز شنبه نخست‌وزیر چین این سد را «پروژه قرن» نامید و گفت باید تأکید ویژه‌ای بر حفاظت زیست‌محیطی شود تا از آسیب به محیط‌زیست جلوگیری شود.

بازده اوراق قرضه دولتی روز دوشنبه در سراسر بازار افزایش یافت، در حالی که قراردادهای آتی ۳۰ ساله خزانه‌داری به پایین‌ترین سطح در پنج هفته گذشته رسید، زیرا سرمایه‌گذاران این خبر را بخشی از محرک اقتصادی چین تفسیر کردند.

این پروژه که تحت نظارت شرکت تازه‌تأسیس دولتی یاجیانگ قرار دارد، گامی بزرگ در افزایش سرمایه‌گذاری عمومی برای تقویت رشد اقتصادی در مواجهه با نشانه‌های ضعف فعلی رشد است.

به گفته بانک سیتی، «با فرض ده سال ساخت‌وساز، اثر سرمایه‌گذاری بر نسبت تولید ناخالص داخلی می‌تواند در یک سال به ۱۲۰ میلیارد یوان (۱۶.۷ میلیارد دلار) برسد» و مزایای واقعی ممکن است بیش از این باشد.

چین هنوز برآوردی از تعداد شغل‌هایی که این پروژه ایجاد می‌کند ارائه نداده است.

سد سه‌دره، که نزدیک به دو دهه ساختش طول کشید، نزدیک به یک میلیون شغل ایجاد کرد، اگرچه رسانه‌های دولتی گزارش داده‌اند حدود همین تعداد هم ناچار به ترک خانه‌هایشان شده‌اند.

مقامات‌ هنوز اعلام نکرده‌اند که پروژه یارلونگ زانگبو چه تعداد مردم را آواره خواهد کرد.

یارلونگ زانگبو وقتی از تبت خارج می‌شود، به رود براهماپوترا تبدیل شده و به سمت هند و در نهایت بنگلادش جریان می‌یابد.

سازمان‌های مردم‌نهاد هشدار داده‌اند که این سد ممکن است آسیب برگشت‌ناپذیری به فلات تبت وارد کرده و زندگی میلیون‌ها نفر در پایین‌دست را تحت تأثیر قرار دهد.

چرا همسایگان نگرانند؟

نبود شفافیت، ترس‌های موجود درباره امنیت منابع آبی در هند و بنگلادش را تشدید کرده، کشورهایی که برای آبیاری، تولید برق و آب آشامیدنی به رود براهماپوترا وابسته‌اند.

وزیر ارشد ایالت مرزی آروناچال پرادش در هند اوایل امسال گفت این سد ممکن است باعث خشک‌شدن ۸۰ درصد از جریان رودخانه در این ایالت شود و در عین حال خطر سیلاب در مناطق پایین‌دست مانند ایالت آسام را افزایش دهد.

به گفته مایکل استکلر، استاد دانشگاه کلمبیا، افزون بر کاهش جریان آب، این سد باعث کاهش رسوباتی می‌شود که همراه رودخانه به پایین‌دست می‌رسند. این رسوبات برای کشاورزی در دشت‌های سیلابی ضروری‌اند، زیرا مواد مغذی را منتقل می‌کنند.

هند و چین در دهه ۱۹۶۰ در همین منطقه جنگ مرزی داشتند. به گفته سایانانگشو موداک، پژوهشگر روابط آبی چین و هند در دانشگاه آریزونا، نبود شفافیت از سوی پکن این نگرانی را ایجاد کرده که شاید چین در صورت بروز درگیری، از این سد برای قطع جریان آب استفاده کند.

وزارت امور خارجه چین روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ساخت پروژه برق‌آبی یارلونگ زانگبو در حیطه حاکمیت ملی چین است» و افزود که این سد باعث تولید انرژی پاک و کنترل سیلاب خواهد شد.

این وزارتخانه همچنین گفت: «چین ارتباطات لازم با کشورهای پایین‌دست در مورد اطلاعات هیدرولوژیکی، کنترل سیلاب و همکاری در کاهش بلایای طبیعی را انجام داده است.»

وزارتخانه‌های امور خارجه و منابع آب هند به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.

آیا این سد باعث کمبود آب در هند خواهد شد؟

به گفته موداک، تأثیر این سد بر جریان پایین‌دست اغراق‌آمیز توصیف شده، چون بخش عمده‌ای از آبی که وارد براهماپوترا می‌شود، از باران‌های موسمی جنوب هیمالیا تأمین می‌گردد، نه از خاک چین.

او همچنین توضیح داد که طرح چین نوعی سد “جریان طبیعی رودخانه” است؛ یعنی آب پس از عبور از توربین‌ها به مسیر عادی خود بازمی‌گردد و منحرف نمی‌شود.

هند خودش نیز دو پروژه سدسازی بر رود «سیانگ» (نام هندی یارلونگ زانگبو) پیشنهاد داده است. یکی از این پروژه‌ها، با ظرفیت ۱۱.۵ گیگاوات در ایالت آروناچال پرادش، در صورت اجرا، بزرگ‌ترین سد هند خواهد بود.

به گفته موداک، هند این پروژه‌ها را تا حدی برای تقویت حق خود بر رودخانه و جلوگیری از انحصار چین پیشنهاد داده است.

او افزود: «اگر هند بتواند نشان دهد که از این منابع استفاده می‌کند، چین دیگر نمی‌تواند به‌تنهایی مسیر آب را منحرف کند.»

اختلاف نظر موضوع تازه‌ای نیست

درگیری بر سر سدها و امنیت آب موضوع تازه‌ای نیست. پاکستان هند را متهم کرده که از منابع آبی مشترک به‌عنوان سلاح در منطقه مورد مناقشه کشمیر استفاده می‌کند، به‌ویژه پس از آن‌که هند مشارکت در معاهده آب‌های سند را معلق کرد، معاهده‌ای که تقسیم آب میان دو کشور را تنظیم می‌کند.

در مصر، یک سیاستمدار ارشد زمانی در مقابل دوربین‌ها پیشنهاد کرد سد مورد مناقشه اتیوپی بر رود نیل را بمباران کنند.

خطرات زلزله و شرایط جوی شدید

سد جدید قرار است در منطقه‌ای زلزله‌خیز و مستعد رانش زمین، سیلاب دریاچه‌های یخچالی و طوفان ساخته شود.

موج اخیر پروژه‌های سدسازی در این منطقه باعث شده کارشناسان نسبت به ایمنی این طرح‌ها، به‌ویژه پس از زلزله مخرب اخیر در تبت، ابراز نگرانی کنند.

یکی از پروژه‌های برق‌آبی کوچک‌تر در شاخه‌ای فرعی از این رودخانه، به‌دلیل شرایط دشوار مهندسی در ارتفاع بالا و زمستان‌های سخت، تنها در بازه‌های چهارساله امکان ساخت دارد.