چرا رقابت چین و هند شبیه به بازی شطرنج است؟

به گزارش اکوایران، زمانی که «ریچارد نیکسون»، رئیس‌جمهور وقت آمریکا در سال 1972 حرکت بزرگ خود در شطرنج سیاست را در مقابل اتحاد جماهیر شوروی انجام داد و به برقراری ارتباط مجدد با چین پرداخت، رقابت آمریکا و شوروی در دنیای واقعی شطرنج نیز دنبال می‌شد.

به نوشته بلومبرگ،‌ «بابی فیشِر»، استادبزرگ شطرنج از آمریکا که عده‌ای او را بزر‌گ‌ترین شطرنج‌باز تاریخ می‌دانند، در مسابقات شطرنج قهرمانی جهان با بوریس اسپاسکی، همتای خود از اتحاد جماهیر شوروی روبه‌رو شد. این مسابقه در سال 1972 نظر بسیاری را در جهان به خود جلب کرد؛ چراکه آن را به عنوان جهان کوچک تقریبا کامل از نظم جهانی می‌دانستند. حتی امروزه، رقابت قهرمانی جهان سال 1972 فراتر از دنیای شطرنج طنین‌انداز می‌شود. درست مانند جنگ سرد، در این رقابت نیز آمریکا پیروز شد.

اکنون تاریخ در حال تکرار شدن است؛ «دومماراجو گوکِش» ستاره 17 ساله شطرنج هند، به‌زودی برای کسب عنوان قهرمانی جهان با دینگ لیرن، استادبزرگ چین به رقابت خواهد پرداخت.

این لحظه به عنوان نمادی برای ظهور هند به عنوان قطب اقتصادی و فکری جهان در نظر گرفته می‌شود و صحنه را برای یک رقابت استراتژیک منطقه‌ای که دهه‌ها به طول می‌انجامد،‌ آماده خواهد کرد. همانطور که «بث هارمون» - شخصیت اصلی مینی‌سریال پرطرفدار گامبی وزیر - گفته: «شطرنج، تمام دنیا در 64 خانه است.»

بابی فیشر، شطرنج‌باز مطرح آمریکایی (سمت چپ) / بوریس اسپاسکی، شطرنج‌باز شوروی (سمت راست)

در حال حاضر، چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان شناخته می‌شود. از این نظر، هند در جایگاه پنجم جهان قرار دارد و اقتصادش هنوز بسیار کوچک‌تر از چین است. اما با رشد تولید ناخالص داخلی بیش از 7 درصدی، هند در حال پیشروی است و احتمالا در مدتی کوتاه از آلمان و ژاپن عبور خواهد کرد. در این میان، بلومبرگ اکونومیکس پیش‌بینی کرده هند در سال 2028 از چین به عنوان بزرگ‌ترین محرک رشد اقتصاد جهانی عبور می‌کند.

تا آن زمان، چین و هند هر دو به دنبال پایین کشیدن آمریکا از جایگاه بزرگ‌ترین اقتصاد جهان هستند. تنها زمان مشخص خواهد کرد که آیا این دو کشور می‌توانند به رتبه نخست اقتصاد جهان برسند یا خیر.

این رقابت فزاینده در دنیای واقعی، در دنیای شطرنج نیز دیده می‌شود. گوکش 17 ساله بسیار جوان‌تر از دینگ لیرن 32 ساله از چین است. تفاوت سنی و تجربه این دو استادبزرگ شطرنج هم مشابه رقابت اقتصادی چین و هند است. رقابت شطرنج قهرمانی جهان در اواخر سال 2024 برگزار می‌شود. این مسابقه تنها به عنوان رقابتی برای کسب بالاترین جایگاه در شطرنج نیست. این رقابت، تمرکز را به تفاوت‌های دو کشور معطوف خواهد کرد: چین به عنوان غول اقتصادی و کارخانه جهان و هند به عنوان رقیبی برای پایین آوردن چین از جایگاه اقتصادی خود.

دینگ لیرن استادبزرگ چینی و قهرمان حال حاضر جهان (سمت راست) در مسابقه‌ای در برابر گوکش (سمت چپ)، پدیده شطرنج هند

مسابقه قهرمانی جهان آتی همچنین داستان شباهت‌های دو کشور را بازگو خواهد کرد؛ تاریخی که شامل استعمار است و این دو کشور در مسیر عبور از اربابان گذشته خود در حوزه اقتصاد هستند. بیش از هر موضوع دیگری، این مسابقه تداعی‌گر نبردی برای کسب برتری منطقه‌ای و جهانی است.

رقابت هند و چین، دیگر موضوعی در سطح قاره کهن نیست و به‌ سرعت در حال تبدیل شدن به یک رقابت در سطح جهان است؛ آن هم با توجه به این موضوع که «جنت یلن» ، وزیر خزانه‌داری آمریکا در کمتر از یک سال،‌ چهار مرتبه از هند بازدید کرد تا تلاش‌ها برای تغییر زنجیره تأمین از چین به هند را سرعت ببخشد. شرکت اپل در میان آن دسته از شرکت‌های بزرگی قرار دارد که در حال تسریع فعالیت خود در هند است.

این روند در حوزه سرمایه‌گذاری نیز مشهود است؛ جایی‌که یک استراتژی مشترک در بین سرمایه‌گذاران سهام، «خرید هند، فروش چین» است. شاخص «نیفتی» هند در طول سال گذشته میلادی 23 درصد رشد داشته، در حالی که شاخص «سی‌اِس‌آی 300» چین 13 درصد کاهش ارزش را ثبت کرده است. به نظر می‌رسد معامله‌گران ارز نیز با این شرایط همراه هستند، زیرا روپیه تقریبا سه درصد در برابر یوآن تقویت شده است.

البته هر کشور چالش‌های خود را دارد. انتخابات هند نمایان‌گر سیاست تفرقه‌انگیز و خشونت‌آمیز و همچنین گرایش‌های اتوکرات این کشور است. بازار مسکن چین همچنان بزرگ‌ترین چالش رشد اقتصادی این کشور و اعتماد مصرف‌کنندگان محسوب می‌شود.

درست مانند آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی، در رویارویی هند و چین نیز عنصر تدارک نظامی شدید وجود دارد. این دو کشور دارای مرز زمینی هستند که ‌تنش‌های سال‌های اخیر در مرز دو کشور، مرگبار بوده است. هند در حال ایجاد زیرساخت‌های نظامی است که هدف تهاجمی ندارند بلکه برای بازدارندگی چین از فشار بیشتر به مناطق تحت ادعای هند ایجاد شده‌اند.

در صورت پیروزی گوکش در مسابقه آتی قهرمانی جهان در برابر دینگ لیرن، شاید بتوان آن را استعاره‌ای از پیروزی قریب‌الوقوع هند بر چین در عرصه اقتصاد در نظر گرفت.