شلیک نفتی بن‌سلمان به احیای برجام

به گزارش اکوایران، حصول توافق هسته‌‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی بر سر احیای برجام بیش از هر زمان دیگری امکان‌پذیر دانسته می‌شود. به نظر می‌رسد پیامدهای ناشی از بحران انرژی در غرب محرک قابل توجهی برای رفع پاره‌ای از اختلافات در مذاکرات بوده است. با این حال بازیگران و رقبای منطقه‌ای ایران هم‌چنان با تردید جریان مذاکرات را دنبال می‌کنند. 

دیوید شپرد، درک بروور و سامر الاطرش گزارش‌گران فایننشال تایمز با انتشار یادداشتی با عنوان «پیام نفتی عربستان سعودی به بایدن» ضمن بررسی هشدار جدید مقامات عربستان سعودی پیرامون کاهش عرضه نفت توسط اوپک پلاس به تحلیل این مسئله در پیوند با افزایش احتمال احیای برجام پرداخته‌اند.

پیامی ضمنی به بایدن

عربستان‌سعودی این هفته هشدار داده که می‌تواند اوپک پلاس را به سمت کاهش تولید نفت هدایت کند. در ظاهر این پیامی است که معامله‌گران را هدف قرار داده است، اما این پادشاهی در واقع مخاطب دیگری را هم مدنظر داشت: دولت بایدن -که خود را برای احیای توافق هسته‌ای با ایران آماده می‌کند. شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی، مراقب بود که در سخنان خود به رقیب منطقه‌ای پادشاهی اشاره نکند و در عوض بر «نوسان» در بازاری تمرکز کند که قیمت‌ها در آن از اوایل ژوئن 25 دلار در هر بشکه کاهش یافته است.

افرادی که با دیدگاه‌های پادشاهی سعودی آشنا هستند معتقدند مداخله ناگهانی ریاض -که قیمت نفت را به بالای 100 دلار در هر بشکه افزایش داده- تا حدی ناشی از تمایل به آشکار کردن پیامدهای صدور مجوز بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی برای ایالات متحده بود.

نگرانی ریاض از پیامدهای احیای برجام

پیش از این جو بایدن عربستان سعودی را تحت فشار قرار داده بود تا در پی حمله روسیه به خاک اوکراین، تولید نفت خود را افزایش دهد. در نهایت این تلاش‌ها با سفر او به جده در ماه جولای به اوج خود رسید –سفری که پادشاهی امیدوار بود به بازسازی روابط با محمد بن سلمان، ولی‌عهد عربستان -پس از قتل جمال خاشقجی در چهار سال پیش- کمک کند.

اما یک ماه پس از آن، احیای احتمالی توافق هسته‌ای ایران -و همراه با آن بازگشت نفت ایران به بازار- نگرانی عربستان‌سعودی را –از بابت کاهش بیش‌تر قیمت نفت و پیامدهای [ادعایی] آن بر امنیتش- برانگیخته است. آمریکا سه‌شنبه گذشته اعلام کرد که «شکاف‌ها» بین واشنگتن و تهران بر سر پیش‌نویس توافق هسته‌ای باقی است. اکنون ایران پاسخ آمریکا به پیشنهادات خود را دریافت کرده و قرار است به زودی پاسخ دهد.

یادآوری تسلط تهران بر بازارهای نفتی

هلیما کرافت، تحلیلگر سابق سیا و متخصص اوپک در موسسه آربی‌سی می گوید: «اوایل امسال عربستان سعودی و دیگر بازیگران منطقه‌ای مطمئن بودند که توافق با ایران در آینده نزدیک اتفاق نخواهد افتاد. اکنون که مذاکرات در حال پیشرفت است و به طور بالقوه از خط پایان عبور می‌کند، آن‌ها هم بر بازار نفت و هم بر پیامدهای امنیتی گسترده‌تر این توافق متمرکز خواهند بود».

عربستان سعودی مدت‌هاست که با نزدیک شدن آمریکا به ایران مخالف است و از ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، استقبال و حمایت کرد، چرا که او یمی از مهم‌ترین دستاورد سیاست خارجی دولت اوباما (برجام) را نابود کرد. به گفته تحلیل‌گران، ایران هم می‌خواهد در زمانی که احساس می‌کند نگرانی‌های امنیتی‌اش به طور کامل به رسمیت شناخته نشده، تسلط خود بر بازارهای نفت را به کاخ سفید یادآوری کند.

توافق هسته‌ای جدید می‌تواند 1.3 میلیون بشکه در روز صادرات نفت ایران -معادل حدود 5 درصد کل عرضه اوپک- را احیا و نگرانی معامله‌گران از بابت کمبود نفت را –هم‌زمان با تشدید تحریم‌های اروپا بر محموله‌های نفت خام روسیه- کاهش دهد. در حالی که نوسازی بخش نفت و افزایش تولید ایران به زمان نیاز دارد، این کشور حجم زیادی از نفت خام را در تانکرها در دریا ذخیره کرده است.

مخاطبانی فراتر از ایران

برخی از افراد آشنا با استراتژی عربستان گفتند که پیام پادشاهی گسترده‌تر از این است. به گفته باب مک نالی، مشاور سابق کاخ سفید و مدیر کنونی گروه انرژی موسسه راپیدان، مداخله عبدالعزیز «خیلی فراتر از ایران بود». وزیر نفت قصد داشت ثبات را در بازار آتی نفت ایجاد کند -که در بحبوحه سقوط نقدینگی و ابهامات بزرگ از جمله رکود اقتصادی و تحریم اتحادیه اروپا بر نفت روسیه چشم‌انداز مبهمی دارد.

به گفته تحلیلگران، روسیه –به عنوان یکی از کشورهای حاضر در مذاکرات هسته‌ای و متحد عربستان سعودی در اوپک پلاس- نیز مخاطب این سخنان بود. در حالی که ریاض مایل است اتحاد امنیتی خود با ایالات متحده را مجدداً تأیید کند، در تلاش است تا توافق نفتی با مسکو را هم حفظ کند که درآمدهایش را افزایش داده است.

راجر دیوان، معاون موسسه آی‌اچ‌اس گفت: «بازگشت احتمالی نفت ایران یک عنصر بی‌ثبات‌کننده برای دو قطبی عربستان و روسیه در اوپک پلاس است، به‌ویژه اگر بشکه‌های ایران در آغاز زمستان وارد بازار شوند. اعلام احتمال کاهش تولید و این‌که ائتلاف به مدیریت بازارها ادامه خواهد داد، ارسال سیگنالی است مبنی بر این‌که عربستان سعودی و روسیه بر لزوم دفاع از کف قیمت‌ها توافق دارند و این انتظارات را زودتر تعیین می‌کند».

به دنبال حفظ کف قیمتی 100 دلار در هر بشکه

با این حال، مداخله عربستان می‌تواند برای دولت بایدن ناخوشایند باشدکه به شدت در تلاش برای کاهش قیمت بنزین در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای نوامبر است. قیمت ها در هفته‌های اخیر به طور مداوم کاهش یافته است.

به گفته گری راس، ناظر کهنه‌کار اوپک و رئیس سابق شرکت مشاوره انرژی پیرا: «از نگاه دولت بایدن، در حال حاضر این یک سیگنال نامطلوب از سوی سعودی‌ها است. سعودی‌ها آشکارا نشان می‌دهند که می‌خواهند 100 دلار در هر بشکه کف قیمت نفت باشد و شاهزاده عبدالعزیز تاکنون در تغییر فضای روانی بازار موفق بوده است. به نظر می‌رسد که معامله‌گران به این سیگنال گوش می‌دهند. نفت خام برنت از 94 دلار در هر بشکه در روز دوشنبه قبل از هشدار عربستان سعودی به نزدیک به 102 دلار در هر بشکه در روز پنج‌شنبه افزایش یافت«.

انرژی اسپکتز این هفته هشدار داد که بازگشت کامل ایران به بازار نفت ممکن است قیمت نفت خام را به زیر 80 دلار یا حتی 70 دلار در هر بشکه برساند –البته اگر اوپک پلاس تولید را کاهش ندهد.

حفظ تسلط بر بازار

شاهزاده عبدالعزیز استدلال کرده که صنعت نفت به سرمایه‌گذاری بیش‌تری نیاز دارد –اشاره‌ای به این مسئله که قیمت بالاتر ضروری است. قیمت بالاتر نیز با بودجه پادشاهی سازگار است زیرا ولی‌عهد بن سلمان تلاش می‌کند اقتصاد را اصلاح کند. شرکت دولتی نفت عربستان سعودی –آرامکو- در نیمه اول سال به سودهای بی سابقه‌ای دست یافت.

اما افراد نزدیک به شاهزاده می‌گویند که او هم‌چنین نگران برآورده شدن تقاضا در اواخر سال جاری است که تحریم‌ها علیه صنعت نفت روسیه تشدید می‌شود. عربستان سعودی بارها هشدار داده که تولید مازاد را محدود کرده، زیرا قبلاً تولید خود را نزدیک به 11 میلیون بشکه در روز با حداکثر ظرفیت حدود 12 میلیون بشکه در روز افزایش داده است. با توجه به افزایش قیمت گاز اروپا از زمان کاهش تولید روسیه، این کشور هم‌چنین نسبت به عواقب افزایش غیرقابل کنترل قیمت نفت که می‌تواند دور شدن از نفت را تسریع کند، محتاط است. آمریتا سن در موسسه انرژی اسپکتس گفت: «عربستان سعودی نمی‌خواهد کنترل قیمت ها را از دست بدهد چه  به سمت پائین باشد، چه به سمت بالا».