به گزارش اکوایران، دونالد ترامپ اخیرا نقش میانجی را در توافق میان دو رقیب دیرینه در قفقاز جنوبی داشت. اگرچه جزئیات توافق موردحمایت آمریکا میان ارمنستان و آذربایجان هنوز علنی نشده است، از نگاه بسیاری از ناظران نهتنها بعد اقتصادی و ترانزیتی دارد، بلکه دروازهای برای نفوذ بیشتر ایالات متحده در منطقه محسوب میشود.
یکی از مهمترین موارد این توافقنامه، ایجاد کریدور ادعایی «زنگزور» یا آنگونه که در توافق آمده، «مسیر ترامپ» است که برای صلح و شکوفایی بینالمللی (TRIPP) به مدت ۹۹ سال در اختیار ایالات متحده آمریکا خواهد بود. این مسیر آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به منطقه خودمختار نخجوان و از آن طریق به ترکیه و اروپا متصل میکند.
ایران باید نقش فعال و سازنده در توافق آذربایجان و ارمنستان داشته باشد
جاوید قرباناوغلی، دیپلمات پیشین و کارشناس مسائل بیناللمل در گفتوگو با اکوایران به واکاوی ابعاد سیاسی، امنیتی و اقتصادی این توافق و جایگاه ایران در این تحولات پرداخته است.
قربان اوغلی گفت: برداشتهای اشتباهی در رسانهها درباره این توافق وجود دارد و متأسفانه برخی رسانهها هم به دامن زدن به این برداشتها کمک میکنند. واقعیت این است که این مسئله به حضور مستقیم و هممرزی آمریکا با ایران مربوط نیست، بلکه دو کشور آذربایجان و ارمنستان به دنبال راهحلی برای اختلافات خود هستند.
این دیپلمات پیشین تاکید کرد: یکی از دلایل اصلی اختلاف، موضوع گذرگاهی است که بین سرزمین اصلی آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان قرار دارد و پیشتر این گذرگاه از مسیر ایران رد میشد. آذربایجان به دنبال ایجاد راه ارتباطی مستقلی است و این موضوع در مذاکرات نقش کلیدی دارد.
او ادامه داد: در ۳۰ سال گذشته، ارمنستان دست بالا را داشت و آذربایجان در موضع ضعف بود، اما پس از جنگ اخیر، شرایط کاملاً عوض شد. آذربایجان بخشی از سرزمینهای از دست رفته خود را بازپس گرفت و در موقعیت بهتری قرار گرفت. از این رو بهطور جدی در پی تحقق پروژه گذرگاه میان سرزمین اصلی و نخجوان برآمد.
این دیپلمات سابق همچنین به نقش روسیه اشاره کرد که پیشتر بازیگر اصلی منطقه بود اما به دلیل مشغله در جنگ اوکراین، نقش آن کاهش یافته و کشورهای غربی وارد صحنه شدهاند. او ادامه داد: در گذشته روسیه در کنار ایران بازیگر اصلی در مناقشات آذربایجان و ارمنستان بود اما به دلیل درگیری در جنگ اوکراین، از نقشآفرینی مؤثر بازمانده و کشورهای غربی، از جمله آمریکا وارد میدان شدند. با این حال باید تفاوت قائل شد بین آنچه ترامپ در رسانهها مطرح میکند با مفاد واقعی توافقنامه، که هنوز منتشر نشده است.
او درباره بیانیه واشنگتن گفت: توافقنامه اصلی هنوز منتشر نشده است و آنچه موجود است، بیانیهای است که در آن تصریح شده گذرگاه از سرزمین تحت حاکمیت ارمنستان خواهد بود. ارمنستان شروطی نیز برای موافقتنامه دارد از جمله حفظ تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و عدم اجازه دادن به اجاره این گذرگاه به کشورهای ثالث.
قربان اوغلی معتقد است: بهتر بود که این توافق توسط کشورهای همسایه این دو کشور انجام میشد. اما اکنون که شرایط به این ترتیب پیش رفته است، ایران باید نقش سازنده و فعال داشته باشد و از موضع مخرب دوری کند.
او ادامه داد: زمانی که دو کشور بایکدیگر به توافق رسیدهاند، ورود کشور ثالث به عنوان مخالف نهتنها معنایی ندارد بلکه ممکن است به ضرر آن کشور هم تمام شود. از منظر ایران، این توافق نباید نگرانکننده باشد؛ زیرا ادامه جنگ باعث میشد ایران ناچار به جانبداری شود و در منطقه دچار بحران شود. راهحل صلح بهترین گزینه برای ما است. ایران باید نقش فعال و تعیینکنندهای در تحولات منطقه داشته باشد، نه اینکه به بازیگری منفعل تبدیل شود.
قربان اوغلی بر این باور است که هم آذربایجان و هم ارمنستان آمادگی تعامل و دادن ایفای نقش به ایران را دارد و جمهوری اسلامی ایران نیز باید به سمت سهمخواهی از این پروژه گام بردارد.
این دیپلمات پیشین کشور عنوان کرد: بیانیه وزارت خارجه و اظهارات وزیر امور خارجه نشان میدهد ایران از روند مذاکرات آگاه است و مخالفتی جدی با برقراری این صلح ندارد.
این کارشناس بینالملل، نگرانیها درباره حضور ناتو در منطقه و هممرزی با ایران را نیز عوامانه دانست و گفت: این مسئله حاشیهای است. ناتو هماکنون هممرز ایران است. ناتو در ترکیه حضور دارد و ترکیه نیز عضو ناتو است.
او دادمه داد: اگر قرار بر نفوذ و گسترش مرز ناتو و آمریکا در منطقه باشد، بیشتر از ایران، روسیه باید نگران باشد. روسیه که سه سال و نیم است با اوکراین در جنگ است و باید از نزدیکی آمریکا در منطقه برحذر باشد.
قربان اوغلی در جمعبندی پایانی خود نیز گفت: ایران باید با رویکرد مثبت و سازنده وارد این روند شود و نقشآفرینی فعال داشته باشد تا با برخوردی مخرب انگشتنما شود.
