به گزارش اکوایران، با مرگ برجام و فعال شدن مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی، قطعنامههای شورای امنیت علیه ایران بار دیگر قابلیت اجرایی یافتهاند و بازار تحلیلهای حقوقی و سیاسی درباره آینده این تحریمها داغ است. این بار، پرسش اصلی نه تنها درباره اثرگذاری سابق تحریمها، بلکه درباره نقش چین و روسیه، واکنشهای ایران و پیامدهای اقتصادی و امنیتی آنهاست.
اکوایران در گفتوگو با تحلیلگران به پاسخ این پرسشها پرداخته است.
اکوایران: با مرگ برجام، قطعنامههای شورای امنیت علیه ایران بار دیگر احیا شدند؛ مسألهای که بار دیگر مناقشهای حقوقی و سیاسی را در سطح بینالملل رقم زده است. کوروش احمدی در گفتوگو با اکوایران از ابعاد حقوقی و سیاسی این روند، موضع ایران و واکنش چین و روسیه سخن گفت و آینده تحریمها را وابسته به رفتار عملی این دو قدرت دانست.
بازگشت قطعنامهها؛ سیاسی یا حقوقی؟
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران در سازمان ملل، تاکید کرد که بازگشت تحریمها بیشتر یک تصمیم سیاسی است تا حقوقی.
به گفته او، ایران، چین و روسیه معتقدند که کشورهای اروپایی به لحاظ حقوقی توان لازم برای فعال کردن مکانیسم ماشه را نداشتهاند و این اقدام فاقد مشروعیت قانونی است. ایران تاکنون به این قطعنامهها عمل نکرده و همچنان قصد ندارد اجرای آنها را بپذیرد.
احمدی گفت: سرنوشت واقعی تحریمها در گرو مواضع عملی چین و روسیه است؛ اگر این دو کشور در عمل از بازگشت قطعنامهها جلوگیری کنند، اجرای آنها عملاً با محدودیت مواجه خواهد شد.
از نظر احمدی، نقش کمیتههای تحریم سازمان ملل نیز به اجماع اعضا بستگی دارد و روسیه و چین میتوانند مانع از صدور تحریمهای جدید یا تشکیل پنلهای نظارتی شوند. بنابراین، آینده اجرایی شدن قطعنامهها بستگی مستقیم به واکنش عملی این دو کشور دارد و ایران نیز آماده است تا در شرایط بحرانی، از ابزارهای مقابلهای خود استفاده کند.
پیامدهای اقتصادی و سیاسی بازگشت تحریمها
اکوایران: با نزدیک شدن به فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمهای شورای امنیت علیه ایران، محمد عطریانفر در گفتوگو با اکوایران ضمن ارزیابی سخنرانی پزشکیان در سازمان ملل با هشدار درباره شکنندگی اقتصاد ایران در برابر فشارهای جدید، مهمترین مأموریت حاکمیت را حفظ امنیت سرزمینی، تقویت اعتماد عمومی و افزایش انسجام ملی دانست.
محمد عطریانفر، فعال سیاسی و عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران، بر ابعاد اقتصادی و اجتماعی موضوع تأکید کرد.
او معتقد است که بازگشت تحریمها نوسانات شدید اقتصادی و فشار بر معیشت مردم را افزایش خواهد داد، چرا که زیرساختهای اقتصادی و اجتماعی ایران آسیبپذیرتر از قبل هستند و تورم مزمن، کسری بودجه و کاهش اعتماد عمومی، تابآوری کشور را کاهش داده است. با این حال، عطریانفر به ظرفیت مدیریت دولت در کنترل نسبی شرایط اقتصادی اشاره کرد و عنوان کرد که این روند در صورت برنامهریزی مناسب قابل مدیریت است.
علاوه بر این، آثار سیاسی و بینالمللی تحریمها بسیار مهمتر از پیامدهای اقتصادی است. فعال شدن مکانیسم ماشه میتواند ایران را در مواجهه با غرب در موقعیت دشواری قرار دهد و مدیریت استراتژیک روابط خارجی را پیچیدهتر کند. عطریانفر تاکید دارد که انسجام ملی، تقویت اعتماد عمومی و حفظ امنیت سرزمینی، مهمترین اولویت در این شرایط است.
اکوایران: با فعال شدن مکانیس ماشه و بازگشت قطعنامههای تحریمی شورای امنیت، ایران بار دیگر ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار میگیرد؛ رویدادی که محمود صادقی در گفتوگو با اکوایران آن را نهتنها آزمونی تازه برای دیپلماسی تهران بلکه ورود به یک مناقشه حقوقی جدید میداند.
ابعاد حقوقی و دیپلماتیک: نبرد پیچیده ایران با شورای امنیت
محمود صادقی، حقوقدان و نماینده پیشین مجلس، توضیح داد که فعال شدن مکانیسم ماشه بر اساس بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام اتفاق افتاده است. با خروج آمریکا از برجام و عدم اجرای تعهدات اروپاییها، این اقدام امکانپذیر شده است. ایران اما استدلال میکند که طرفهای اروپایی و آمریکا حق قانونی برای استناد به این مکانیسم را ندارند و مواضع روسیه و چین نیز همسو با ایران است.
صادقی گفت: ایران اکنون وارد یک مناقشه حقوقی پیچیده شده است. سرنوشت این پرونده به تصمیم شورای امنیت بستگی دارد؛ اگر استدلالهای ایران پذیرفته شود، دوره برجام بدون بازگشت تحریمها به پایان میرسد، در غیر این صورت چالشهای جدیدی در عرصه بینالملل ایجاد خواهد شد.
او همچنین هشدار داد که بازگشت تحریمها میتواند ایران را تحت فصل هفتم منشور ملل متحد قرار دهد و زمینه اقدامات خصمانه یا حتی نظامی علیه کشور را فراهم کند.
اکوایران: در حالی که شورای امنیت سازمان ملل با استناد به مکانیسم ماشه تحریمهای خود علیه ایران را بازگردانده است، محسن پاکآئین در گفتوگو با اکوایران تأکید کرد که شرایط امروز ایران با ده سال پیش بهطور بنیادین متفاوت است؛ به گفته او راه حل خروج ایران از این وضعیت، در پیش گرفتن دیپلماسی فعال با دوستان و همسایگان است.
قدرت بازدارندگی و دیپلماسی فعال
محسن پاکآئین، سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان با اشاره به تغییر شرایط نسبت به ده سال پیش، تأکید کرد که این بار روسیه و چین مخالف بازگشت تحریمها هستند و آمریکا و سه کشور اروپایی تنها موافق آنند.
همچنین ایران از توان دفاعی، علمی و اقتصادی بالاتری برخوردار است و تابآوری اقتصادی و دیپلماسی فعال میتواند مانع از اثرگذاری تحریمها شود. به گفته پاکآئین، مسئله اصلی «چگونگی مواجهه با شرایط» است و ایران باید دیپلماسی خود را با کشورهای دوست مانند روسیه، همسایگان و اتحادیه آسیای جنوب شرقی دنبال کند تا فشار تحریمها به حداقل برسد.
جمعبندی و افق پیشرو
با بازگشت تحریمها و فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران در نقطهای حساس قرار دارد؛ نقطهای که سیاست خارجی، اقتصاد، دیپلماسی و حقوق بینالملل با یکدیگر تلاقی میکنند. کارشناسان معتقدند: فشارهای مالی و نوسانات ارزی قابل پیشبینی است، اما تابآوری اقتصادی ایران امروز نسبت به ده سال پیش بالاتر است.
ایران همچنین باید انسجام ملی، تقویت اعتماد عمومی و حفظ امنیت سرزمینی را اولویت دهد. همکاری فعال با چین، روسیه و دیگر شرکای راهبردی، کلید مقابله با تحریمها و کاهش اثرگذاری آنهاست.
این پرونده، فراتر از یک مسئله اقتصادی یا سیاسی، آزمونی برای توانایی ایران در مدیریت فشارهای بینالمللی و حفظ استقلال در تصمیمگیریهای راهبردی است. حالا پرسش مهم این است: ایران چگونه میتواند میان مقاومت در برابر فشارهای خارجی و حفظ ثبات داخلی توازن برقرار کند؟
