به گزارش اکوایران، چندین ماه پس از جنگ 12 روزه علیه ایران، صحنه سیاسی و دیپلماتیک ایران و غرب در مرحلهای پر ابهام قرار گرفته است؛ مرحلهای که سایه بیاعتمادی بر آن سنگینی میکند.
در حالیکه ایالات متحده ادعا میکند هدف از اعمال فشارها و اقدامات خود، وادار کردن ایران به بازگشت به میز مذاکره و دستیابی به توافقی «جامعتر» است، اما تجربههای گذشته و واقعیتهای میدانی نشان میدهد که سیاست فشار حداکثری و تهدید بر دامنه بیاعتمادی میان دو کشور افزوده است.
در داخل کشور نیز مواضع و اظهارات مقامات، بیانگر تصویری از عدم اعتماد به آمریکا است. علی لاریجانی، دبیر شعام 19 آبان در جمع خبرنگاران تأکید کرد: ما همواره خواهان لغو تحریمها بودهایم، اما تاکنون پیام تازهای در این زمینه دریافت نکردهایم.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه نیز در روزهای اخیر اعلام کرده است که فعلاً برنامهای برای مذاکره با آمریکا وجود ندارد و هرگونه گفتوگو منوط به تغییر رفتار واشنگتن و رعایت اصل احترام متقابل است.
این در حالی است که فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، در یازدهم آبان از دریافت پیامهایی درباره احتمال گفتوگو خبر داده بود. همزمان با سفر مجید تختروانچی، معاون سیاسی وزارت خارجه، به عمان نیز گمانهزنیهایی درباره ازسرگیری مذاکرات با میانجیگری این کشور مطرح شد.
با این تفاسیر اما بقایی در نشست خبری دوازدهم آبان تأکید کرد: هیچ برنامهای برای آغاز مذاکرات با آمریکا وجود ندارد. اکنون باید دید در سایه این شرایط متغیر و پیچیده، آیا روابط پرتنش ایران و غرب بار دیگر به مسیر گفتوگو بازخواهد گشت یا خیر.
«تنفسگاه دیپلماتیک» در ارتباط با شرق
جلال ساداتیان، دیپلمات پیشین کشورمان و کارشناس مسائل بینالملل در گفتوگو با اکوایران درباره روابط ایران و آمریکا و تحولات اخیر منطقه، به ارزیابی شرایط کنونی پرداخت و تأکید کرد که جمهوری اسلامی ایران بهدرستی ایالات متحده را متهم میکند که هدفش از طرح مذاکره، گفتوگویی برابر و سازنده نیست، بلکه تلاش دارد دیدگاهها و خواستههای خود را بر ایران تحمیل کند.
او گفت: اگر آمریکا واقعاً قصد گفتوگویی برادرانه و برابر را دارد، باید از سیاست تحمیل و فشار فاصله بگیرد. ایران هیچگاه حاضر نیست درباره مسائل دفاعی و موشکی خود مذاکره کند، زیرا این موضوعات ابزار دفاع ملی کشور محسوب میشوند. با این حال موضع ایران نشان میدهد که در زمینه مسائل هستهای و حتی تحولات منطقهای آمادگی گفتوگو وجود دارد.
ساداتیان با اشاره به تغییرات گسترده در منطقه گفت: وضعیت فعلی خاورمیانه با گذشته متفاوت است. در زمانهایی که گروههایی مانند حزبالله و رهبران مختلف منطقهای در محور مقاومت نقش پررنگتری داشتند، شرایط به شکل دیگری بود. اکنون بخش عمدهای از تحولات بهویژه در عراق و یمن به سمت نیروهایی چون حشدالشعبی رفته است. در عراق، دولت هشدار داده که در صورت بروز اقدامات تهاجمی، واکنش نشان خواهد داد. از سوی دیگر برخی تحلیلها معتقدند بخشی از این تهدیدات به دلیل مسائل انتخاباتی عراق مطرح میشود.
او ادامه داد: تحولات منطقهای به شکل سابق وجود ندارد و ایران ممکن است برای گفتوگو درباره مسائل منطقهای آمادگی بیشتری داشته باشد. روابط تهران با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، بهویژه عربستان سعودی و تا حدی امارات نسبت به گذشته بهبود یافته است. عربستان در رأس شورای همکاری خلیج فارس قرار دارد و نگاه سایر اعضای شورا نیز متأثر از سیاستهای ریاض است. بنابراین، با بهبود روابط ایران و عربستان، نگاه کشورهای منطقه نیز نسبت به ایران تغییر کرده است.
ساداتیان افزود: در مجموع تحولات اخیر نشان میدهد ایران احتمالاً برای گفتوگو درباره مسائل منطقهای و حتی هستهای آمادگی دارد، اما همچنان تأکید میکند که در حوزه دفاعی و موشکی وارد مذاکره نخواهد شد. این شرایط موجب شده است اهدافی که آمریکا دنبال میکند از دسترس دورتر شود.
این دیپلمات پیشین با اشاره به عملکرد دولت دونالد ترامپ گفت: به نظر میرسد آقای ترامپ نیز به موفقیتهایی که در پی آن بود دست نیافته است. نه تنها در ارتباط با ایران و منطقه، بلکه در پروندههایی مانند اوکراین، روسیه، چین، اروپا و حتی کانادا نیز نتوانسته به نتیجه مطلوب برسد. در داخل آمریکا هم با چالشهای سیاسی گستردهای روبهرو شده است. یکی از نشانههای این وضعیت، پیروزی اخیر شهردار نیویورک در انتخابات محلی است که نشان میدهد گرایش سیاسی جامعه آمریکا بهتدریج به سمت دموکراتها در حال حرکت است.
ساداتیان تأکید کرد: ایران با رصد دقیق این تحولات، در تلاش است تا در شرایطی مناسبتر وارد گفتوگو با آمریکا شود. مقامات ایرانی مذاکره را بهطور کامل رد نکردهاند، اما اعلام کردهاند که مذاکره در شرایط کنونی و با پیششرطهای آمریکا ممکن نیست. رئیسجمهور و وزیر امور خارجه نیز بر همین موضع تأکید کردهاند.
او در ادامه به گسترش روابط ایران با چین و روسیه اشاره کرد و گفت: در ماههای اخیر، نزدیکی ایران با روسیه و چین بیشتر شده است. مواضع این دو کشور در برابر غرب برای ایران خوشایند بوده و تهران از آن استقبال کرده است. اختلافات میان کشورهای غربی که در گذشته در قالب شش قطعنامه علیه ایران اجماع داشتند، اکنون به فرصتی برای ایران تبدیل شده است. این شکاف میتواند برای ایران نقش یک «تنفسگاه دیپلماتیک» داشته باشد تا بتواند روابط بینالمللی خود را حفظ و گسترش دهد.
او افزود: موضع سنتی ایران همواره بر ایجاد توازن میان قدرتهای شرق و غرب استوار بوده است. البته امروز دیگر تقسیمبندی جهان به دو بلوک شرق و غرب به سبک دوران جنگ سرد معنا ندارد، اما همچنان برقراری توازن میان روابط با قدرتهای جهانی میتواند به تقویت منافع و امنیت ملی ایران منجر شود.
ساداتیان در پایان گفت: در شرایط کنونی ایران از مواضع چین و روسیه استقبال کرده و از این فضا برای ادامه حیات بینالمللی خود بهره میبرد. گزارشها نشان میدهد صادرات نفت ایران به چین افزایش یافته است، هرچند این صادرات با تخفیفهای بالا انجام میشود. اگر شرایط منطقهای ثبات بیشتری پیدا کند، ایران میتواند در آینده نفت خود را با قیمتهای مناسبتری به فروش برساند.
