به گزارش اکوایران، در میانه جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران، آنچه در سایه حملات هوایی و موشکی کمتر دیده شد، کارزار هدف گرفتن «هسته فکری» برنامه هستهای ایران بود. اکنون گزارش مفصل واشنگتنپست، با استناد به گفتوگو با مقامهای اطلاعاتی و امنیتی غربی، ابعاد تازهای از عملیات «نارنیا» را آشکار میکند؛ عملیاتی که از ترور دانشمندان در تهران تا فریب دیپلماتیک همزمان با مذاکرات هستهای را در بر میگرفت و هدف آن، نه فقط تخریب تأسیسات، بلکه ضربه زدن به دانش و نیروی انسانی برنامه هستهای ایران بود.
عملیات نارنیا
به نوشته واشنگتنپست عملیات نارنیا یا همان کارزار هدف قرار دادن برجستهترین دانشمندان هستهای ایران، در تهران آغاز شد.
اسرائیل پیش از این نیز دانشمندان ایرانی را ترور کرده بود، اما همواره با حفظ امکان انکار. عوامل موتورسوار بمبهای مغناطیسی را در ترافیک تهران به خودروهای دانشمندان میچسباندند و در یک مورد در کمینی خارج از تهران، با تیربار کنترل از راه دور عملیات ترور را انجام دادند.
اما در ماه ژوئن، اسرائیل دیگر پنهانکاری را کنار گذاشت. این رژیم پس از آنکه بهطور علنی متحدان ایران را در نوار غزه، لبنان و سوریه هدف گرفت، جسورتر شد. برای عملیات نارنیا، تحلیلگران اطلاعاتی اسرائیل فهرستی از ۱۰۰ دانشمند هستهای مهم ایران تهیه کردند و سپس این فهرست را به نفرات اصلی کاهش دادند. آنها برای هر فرد پروندههایی شامل نوع فعالیت، رفتوآمدها و محل سکونتشان تهیه کردند؛ اطلاعاتی که حاصل دههها جاسوسی بود. اما این عملیات پیامدهای خود را داشت. در حمله به مجتمع اساتید در محله سعادتآباد تهران، ۱۰ غیرنظامی از جمله یک نوزاد دوماهه کشته شدند. روایت شاهدان، همراه با تصاویر و ویدئوهای انفجار و خسارتهای سازهای، نشان میدهد شدت حمله معادل انفجار بمبی حدوداً ۵۰۰ پوندی بوده است.
دیپلماسی بهعنوان فریب؛ چهار سناریوی بیبی روی میز ترامپ
وقتی نتانیاهو در آغاز دور دوم ریاستجمهوری ترامپ به دیدار او رفت، چهار سناریو از نحوه حمله به ایران را ارائه کرد.
اکوایران: واشنگتن میکوشد پرونده ایران را ببندد، اما تهدیدها، رقابتها و سایه جنگ دوباره اجازه عبور ساده را نمیدهند. از آتشبس شکننده تا سه راهی امید، واگذاری یا توافق، ایران همچنان گره اصلی راهبرد امنیت ملی آمریکاست.
سناریوی نخست حمله یکجانبه اسرائیل بود. گزینه دوم، رهبری اسرائیل با حمایت حداقلی آمریکا. گزینه سوم، همکاری کامل دو متحد. و گزینه آخر، رهبری کامل آمریکا در حمله. ماهها برنامهریزی راهبردی پنهان و فشرده آغاز شد. ترامپ میخواست به دیپلماسی هستهای با ایران فرصت بدهد، اما همزمان تبادل اطلاعات و برنامهریزی عملیاتی با اسرائیل ادامه یافت. به گفته یک منبع آگاه: «تصمیم این بود که اگر مذاکرات شکست بخورد، آماده اقدام باشیم».
رهبران اسرائیل معتقد بودند دادن فرصت به دیپلماسی برای افکار عمومی جهانی مهم است، اما نگران بودند که ترامپ در اشتیاقش برای توافق، به یک توافق بد تن دهد. در اواسط آوریل، ترامپ ۶۰ روز به ایران فرصت داد تا به توافق هستهای برسد. این ضربالاجل پنجشنبه ۱۲ ژوئن به پایان رسید. ترامپ و نتانیاهو تلاش کردند ایران را برای اتفاق بعدی غافلگیر نگه دارند. ترامپ در ۱۲ ژوئن به خبرنگاران گفت حمله اسرائیل به ایران «میتواند کاملاً محتمل باشد»، اما عنوان کرد راهحل مذاکرهای را ترجیح میدهد. مقامهای اسرائیلی به رسانهها درز دادند که ران درمر، مشاور ارشد نتانیاهو، و دیوید بارنیا، رئیس موساد، بهزودی با استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، دیدار خواهند کرد. دور جدیدی از مذاکرات هستهای ایران و آمریکا برای یکشنبه ۱۵ ژوئن برنامهریزی شده بود.
آخرین پیشنهاد به تهران در آستانه حمله
در حالی که آمریکا بهخوبی میدانست اسرائیل تصمیم به حمله گرفته، دیپلماسی برنامهریزیشده صرفاً یک فریب بود و مقامهای هر دو بازیگر رسانهها را به انتشار گزارشهایی درباره اختلاف واشنگتن و تلآویو تشویق کردند. حتی پس از آغاز بمبارانها و ترورها، دولت ترامپ آخرین تلاش دیپلماتیک را انجام داد و بهطور محرمانه پیشنهادی برای حلوفصل بحران هستهای به ایران ارسال کرد. ایران نمیدانست که این پیشنهاد آخرین فرصت پیش از پیوستن قدرت آتش آمریکا به اسرائیل است.
جزئیات این پیشنهاد که به دست واشنگتنپست رسیده و پیشتر گزارش نشده بود، بسیار سنگین بود: پایان حمایت ایران از نیروهای مقاومت مانند حزبالله و حماس، و «جایگزینی» تأسیسات غنیسازی فردو و «هر تأسیسات فعال دیگر» با مراکزی که امکان غنیسازی نداشته باشند. در مقابل، آمریکا متعهد میشد «تمام تحریمهای اعمالشده علیه ایران» را لغو کند. اندکی پس از انتقال این پیشنهاد از طریق دیپلماتهای قطری، ایران آن را رد کرد و ترامپ مجوز حملات آمریکا را صادر کرد.
آسیب جدی اما نه مرگبار؛ آینده برنامه هستهای ایران پس از جنگ
مقامهای آمریکا، اسرائیل و آژانس بینالمللی انرژی اتمی میگویند خسارت واردشده به برنامه هستهای ایران، هرچند کامل نیست، اما قابلتوجه است؛ بهگونهای که به ادعای آنها این برنامه را سالها عقب انداخته و احتمالاً توان غنیسازی اورانیوم در سطح مورد نیاز برای سلاح هستهای را فعلاً از بین برده است. مؤسسه علم و امنیت بینالمللی در ارزیابی ماه نوامبر خود ادعا کرد: «در مجموع، خسارت ناشی از حملات هوایی به شمار زیادی از سایتهای هستهای گسترده و در بسیاری موارد فاجعهبار بوده است.»
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، به «فرانتلاین» گفت خسارتها «بسیار قابلتوجه» است. او افزود:«بدیهی است که بدون دسترسی فیزیکی، هر ارزیابیای ناقص خواهد بود.» واشنگتنپست در سپتامبر ادعا کرده که پس از پایان جنگ ۱۲ روزه، ایران ساختوساز در یک سایت زیرزمینی ناشناخته در جنوب نطنز، موسوم به «کوه کلنگی»، را افزایش داده است. همچنین ایران با کمک چین در تلاش برای بازسازی زرادخانه موشکهای بالستیک خود است.
ترامپ تهدید کرده اگر ایران دوباره اورانیوم را در سطح بالا غنیسازی کند، حملات جدیدی انجام خواهد داد. علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در نخستین گفتوگوی خود با رسانههای خارجی پس از جنگ ژوئن، به «فرانتلاین» گفت: «برنامه هستهای ایران هرگز نابود نخواهد شد. چون وقتی یک فناوری کشف شود، دیگر نمیتوان آن کشف را از بین برد.»
