به گزارش اکوایران، پکن با حمایت از ادعاهای امارات متحده عربی بر سر سه جزیره ایرانی استراتژیک در خلیج فارس، خشم تهران را برانگیخت.
گلوگاه دریایی حیاتی دنیا و محدودیتهای اتکا به پکن
به نوشته نیوزویک، موضع اخیر پکن، یک مسئله حساس حاکمیتی را برای تهران احیا کرده و ضرورت بررسی دقیق اقدام متعادلکننده منطقهای چین را برای ایران تشدید کرده است، زیرا پکن به دنبال گسترش روابط با کشورهای عربی خلیج فارس و در عین حال حفظ مشارکت استراتژیک بسیار تبلیغشده خود با جمهوری اسلامی ایران است.
اکوایران: از تهدید صریح تهران بر سر جزایر سهگانه تا میانجیگری فعال چین در روابط ایران و عربستان، امکان تصمیمگیری را برای تهران دشوار کردهاست.
این ماجرا محدودیتهای اتکای جمهوری اسلامی ایران به چین را در زمانی که تهران به طور فزایندهای برای مقابله با فشار و تحریمهای غرب به شرق نگاه میکند، برجسته میکند. در حالی که مقامات ایرانی روابط با پکن را به عنوان ستون سیاست خارجی خود به تصویر کشیدهاند، موضع چین در مورد این جزایر، تمایل این کشور را برای اولویتبندی منافع منطقهای و انرژی گستردهتر برجسته میکند.
این اختلاف همچنین پیامدهای گستردهتری برای ثبات منطقهای دارد. این سه جزیره در نزدیکی تنگه هرمز - گلوگاه دریایی حیاتی که حدود یک پنجم کل مصرف نفت جهان از آن عبور میکند - قرار دارند و وضعیت آنها را به نگرانی مکرر برای بازارهای انرژی جهانی تبدیل کرده است.
شکست دیپلماتیک
هفته گذشته، پس از انتشار بیانیه مشترکی در پی سفر وانگ یی، وزیر امور خارجه چین به ابوظبی، تنشها بالا گرفت. در این بیانیه، پکن «از تلاشهای امارات متحده عربی برای دستیابی به راهحلی مسالمتآمیز برای اختلاف» بر سر جزایر ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی حمایت کرد.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در واکنش به این موضوع، از «اصرار امارات متحده عربی بر سوءاستفاده از سفر هر هیئت دیپلماتیک» برای پیشبرد ادعاهای خود انتقاد کرد. در حالی که بقایی صراحتاً از چین نام نبرد، رسانههای ایرانی این اظهارات را به عنوان یک شکست دیپلماتیک برای تهران تفسیر کردند. در واقع، اگرچه بقایی مستقیماً از چین انتقاد نکرد، اما رسانهها و چهرههای سیاسی ایران در ارزیابیهای خود بسیار صریحتر بودند و موضع پکن را به عنوان چالشی برای حاکمیت ایران مطرح کردند.
روزنامه تندرو کیهان، استدلال کرد که موضع چین در تضاد با خطوط قرمز خود است و نوشت که پکن «به طور ضمنی پذیرفته است که ادعای خود بر سر تایوان قابل بحث است و باید از طریق مذاکره حل شود». احمد نادری، عضو هیئت رئیسه مجلس ایران با گرایش محافظهکارانه، چین را به اعمال «استاندارد دوگانه» متهم کرد و استدلال کرد که پکن نمیتواند بر پایبندی کامل به سیاست چین واحد اصرار کند، در حالی که تمامیت ارضی ایران را زیر سوال میبرد. خبرگزاری مهر هم خاطرنشان کرد که چین «هرگونه اشاره به تمامیت ارضی خود را نقض خط قرمز امنیتی خود میداند» و استدلال کرد که تأیید بیانیه مشترک توسط پکن «غیرقابل توجیه است و نمیتوان آن را نادیده گرفت.»
تردید در شراکت استراتژیک
به نوشته رادیو آزادی، در سالهای اخیر، چین و روسیه، به عنوان شرکای استراتژیک ایران، از ادعاهای کشورهای عربی خلیج فارس در مورد جزایر ایرانی حمایت کردهاند. جمهوری اسلامی ایران سال گذشته سفرای چین و روسیه را به طور جداگانه احضار و مراتب اعتراض خود را اعلام کرد.
روزنامه میانهرو جمهوری اسلامی که عموماً منتقد روابط نزدیکتر با پکن و به ویژه مسکو است، دولتهای را به دلیل "سستی و ناکارآمدی جدی" مورد انتقاد قرار داد. آسیا نیوز هم اعلام کرده که نگرش چین نسبت به این جزایر، علیرغم توافقنامه همکاری استراتژیک ۲۵ ساله که بسیار مورد توجه قرار گرفته است، "تردیدهای جدی" را در مورد روابط تهران و پکن ایجاد کرده است و استدلال کرد: "پکن، در تلاش برای امنیت انرژی و گسترش حضور خود در خاورمیانه، پس از سنجش هزینهها و مزایا، به نظر میرسد که تأکید بیشتری بر روابط خود با کشورهای عربی داشته است."
در این شرایط، انتظار میرود که همسویی مکرر چین و البته روسیه با کشورهای عربی خلیج فارس، بحثها را در تهران در مورد خطرات تکیه بر شرکای استراتژیکی که اولویتهای منطقهای آنها به طور فزایندهای با اولویتهای ایران متفاوت است، تشدید کند.
بازار برتر صادرات چین
بدین ترتیب، اعلام حمایت چین از موضع امارات متحده عربی در مورد سه جزیره، این سوال را برجسته کرده که چرا پکن و گهگاه مسکو به خود اجازه میدهند چنین مواضعی را در مورد حاکمیت ارضی ایران بیان کنند.
در سالهای اخیر، چین و امارات متحده عربی روابط تجاری دوجانبه گستردهای را برقرار کردهاند. به گفته وزارت امور خارجه چین، امارات متحده عربی بازار برتر صادرات چین، دومین شریک تجاری بزرگ آن در خاورمیانه و شریک اصلی تجارت غیرنفتی این کشور است. حجم تجارت بین دو کشور در سال 2024 تقریباً به 102 میلیارد دلار رسید. چین با 6.3 درصد از کل سرمایهگذاری خارجی در امارات متحده عربی، پس از بریتانیا، ایالات متحده و ایتالیا، چهارمین سرمایهگذار مستقیم خارجی بزرگ در این کشور است.
امارات متحده عربی ششمین تامینکننده بزرگ نفت چین است، اما روابط تجاری میان آنها بسیار فراتر از نفت است. دو کشور در زمینههای فناوری پیشرفته صنعتی، هوش مصنوعی، ارتباطات، الکترونیک، حمل و نقل، انرژی پاک و املاک و مستغلات همکاری میکنند. این ارقام صرفاً مربوط به امارات متحده عربی است. تجارت چین با تمام کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در سال ۲۰۲۴، ۲۸۸ تا ۲۹۹ میلیارد دلار تخمین زده میشود که امارات متحده عربی و عربستان سعودی بیشترین سهم را دارند. ۸۲۴۰۰۰ گردشگر چینی در سال ۲۰۲۴ از امارات متحده عربی بازدید کردند که نسبت به ارقام قبلی ۳۱ درصد افزایش داشته است. امارات متحده عربی اولین کشور خاورمیانه بود که توافق جامع معافیت متقابل ویزا را با چین امضا کرد که از سال ۲۰۱۸ لازمالاجرا شد.
اکوایران: به نظر میرسد اسرائیل پشت یک توافق محرمانه با امارات متحده عربی در جهت از بین بردن نقش عربستان سعودی به عنوان قدرت منطقهای خلیج فارس است.
در مقابل، چین خریدار انحصاری نفت ایران تحت تحریمها است که به صورت غیررسمی فروخته میشود. به گفته وزارت امور خارجه چین، تجارت بین ایران و چین در سال ۲۰۲۴ به ۱۳.۳۷ میلیارد دلار رسیده است. به دلیل تحریمها، معاملات مالی بین ایران و چین از طریق شبکه بانکی بینالمللی رسمی انجام نمیشود و دادهها شفاف نیستند. درآمدهای نفتی از طریق شبکههای مستقر یا پرداختهای غیرنقدی به ایران میرسد. سرمایهگذاریهای چین در ایران نیز با چالشهایی روبرو است. مسائل مربوط به اعتبارنامه، فقدان پوشش بیمه صادراتی، تحریمهای ایالات متحده، قرار گرفتن در فهرست سیاه FATF و ریسکهای بانکی چین به عنوان موانع اصلی برجسته در این رابطه برشمرده میشوند.
در چنین شرایطی، چین خود را مدعی حامی «حل مسالمتآمیز» اختلاف موجود میداند، در حالی که از دیدگاه ایران، هیچ اختلافی وجود ندارد که نیاز به مذاکره داشته باشد؛ بلکه این یک ادعای بیاساس از سوی کشورهای خلیج فارس است.
