سقوط ماریوپل چه تاثیری بر سرنوشت جنگ اوکراین دارد؟

به گزارش اکوایران، صبح امروز، وزارت دفاع روسیه با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که کنترل شهر بندری ماریوپل -به استثنای کارخانه ذوب آهن- را به دست گرفته است. در صورت صحت این ماجرا، روسیه با آغاز هفته هشتم جنگ اوکراین موفق شده به اولین پیروزی بزرگ خود در میدان نبرد دست یابد. مقامات اوکراین شرایط را در این شهر فاجعه بار توصیف کرده و بار دیگر جهان را به توجه به وضعیت این شهر فراخوانده اند.

امی مکینون، گزارشگر امنیت ملی و اطلاعاتی در فارین پالیسی با انتشار یادداشتی در این نشریه با عنوان «سقوط ماریوپل چه معنایی برای جنگ خواهد داشت؟» اهمیت این مسئله را بررسی کرده است.

شهر در محاصره

قبل از حمله روسیه، شهر ماریوپل اوکراین یک بندر پر رونق در حاشیه دریای سیاه بود که در حدود نیم میلیون نفر در آن زندگی می کردند. این شهر که از اوایل ماه مارس در محاصره نیروهای روسی قرار داشت، شاهد برخی از تلخ ترین درگیری ها از زمان آغاز جنگ بوده و با محاصره شهر، روس ها ارتباط آن را با جهان خارج تقریبا به طور کامل قطع کرده اند.

پس از چندین هفته بمباران سنگین، از جمله حمله به بیمارستان زنان و زایمان و ساختمان تئاتری که صدها غیرنظامی در جستجوی سرپناه بودند، آخرین گروه باقیمانده از نیروهای اوکراینی به کارخانه آهن و فولاد آزوفستال -با مساحت نزدیک به چهار کیلومتر مربع- پناه بردند. مقامات اوکراینی تخمین می زنند که حدود 100000 غیرنظامی در شهر گیر افتاده اند و دیوید بیزلی، رئیس برنامه جهانی غذا هشدار داده خطر مرگ آنها از گرسنگی وجود دارد. گفته می شود بیش از 1000 غیرنظامی از جمله زنان و کودکان در زیرزمین کارخانه فولاد باقی مانده اند که در معرض بمباران شدید و آتش توپخانه قرار گرفته است.

جهنم روی زمین

سرگرد سرهی وولینا، فرمانده تیپ 36 تفنگداران دریایی اوکراین که هنوز در شهر است، در نامه ای سرگشاده به پاپ فرانسیس نوشته: «جهنم روی زمین اینگونه است. من زمان کمی برای توصیف تمام فجایعی که هر روز اینجا می بینم، دارم. زنان با کودکان و نوزادان در سنگرهای کارخانه زندگی می کنند و گرسنه و سرمازده اند».

سربازان اوکراینی اولتیماتوم‌های روس‌ها مبنی بر تسلیم شدن را رد کرده‌اند، علی‌رغم هشدارهای مسکو مبنی بر اینکه نیروهای باقی‌مانده «از بین خواهند رفت». اگرچه این شهر به میزان قابل توجهی بیش از حد انتظار دوام آورده، اما اگر سقوط کند، اولین پیروزی بزرگ مسکو در جنگ به دست خواهد آمد. این چیزی است که می تواند برای روند جنگ معانی قابل توجهی داشته باشد - و تلاش برای حفظ شواهد مربوط به جنایات جنگی ادعایی روسیه که در شهر انجام شده است.

یک پیروزی تبلیغاتی

تنها با گذشت هفت هفته از جنگ، روسیه مجبور شد اهداف جنگی خود را به شدت تغییر دهد، چرا که تلاش‌های اولیه برای تصرف کیف، پایتخت اوکراین، طی یک حمله برق آسا، با برنامه‌ریزی ضعیف و مقاومت شدید اوکراین متوقف شد. نیروهای روسی تاکنون تنها کنترل یک شهر بزرگ اوکراین به نام خرسون را در امتداد سواحل جنوبی به دست گرفته اند که جمعیت آن قبل از جنگ تقریباً 300000 نفر بود.

مسکو پس از عقب‌نشینی از منطقه کیف، تلاش‌های خود را بر شرق اوکراین متمرکز کرده و در روزهای اخیر شاهد افزایش چشمگیری در حملات روسیه و شروع یک حمله جدید در دونباس بوده ایم. نیروهای روسیه بخش‌های زیادی از منطقه لوهانسک و بسیاری از خطوط ساحلی جنوبی در امتداد دریای آزوف را تصرف کرده‌اند.

اگر ماریوپل در این روزها سقوط کند، اولین پیروزی مهم مسکو جنگ حاصل خواهد شد -هر چند یک پیروزی دیرهنگام و پرهزینه. به گفته ژنرال بن هاجز، فرمانده سابق ارتش ایالات متحده در اروپا: «ماریوپول باید در هفته اول سقوط می کرد. آنها از همه نظر برتر هستند، اما ما هنوز در این نقطه هستیم».

برخی از مقامات غربی بر این باورند که مسکو ممکن است تحت فشارهای خودساخته به گونه ای عمل کند تا چیزی برای نمایش دادن در راهپیمایی 9 میز-سالروز پیروزی ارتش سرخ بر نازی ها طی جنگ جهانی دوم- داشته باشد. به گفته یک مقام اروپایی: «پوتین باید ماریوپل را در اسرع وقت و قبل از پایان ماه به کنترل درآورد، زیرا او به موفقیت قبل از 9 مه نیاز دارد».

این روز در روسیه از اهمیت زیادی برخوردار است، چرا که اتحاد جماهیر شوروی 27 میلیون نفر را در جنگ از دست داد. حافظه مبارزه این کشور علیه فاشیسم برای اهداف سیاسی معاصر در سال‌های اخیر تحریف شده، چرا که کرملین در پی آن بوده که جنگ در اوکراین را به عنوان جنگی برای «نازی‌زدایی» معرفی کند. مانند بسیاری از کشورهای اروپایی، اوکراین نیز با راست افراطی دست و پنجه نرم کرده است، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد این مسئله در این کشور گسترش پیدا کرده است. ائتلافی از احزاب راست افراطی در انتخابات پارلمانی سال 2019 تنها حدود 2 درصد آرا را به دست آورد، در حالی که حزب به رهبری رئیس جمهور اوکراین ولودیمیر زلنسکی -که یهودی و بالتبع دشمن خونی نازی ها است- اکثریت قاطع را به دست آورد.

اما تصرف ماریوپل می‌تواند جانی دوباره به کرملین تزریق کند. گردان آزوف اوکراین، که در سال 2014 توسط داوطلبانی که پیوندهای عمیقی با راست افراطی داشتند، تأسیس شد، جزء لاینفک دفاع از شهر بوده است. دارا ماسیکو، پژوهشگر ارشد سیاست در شرکت رند که در استراتژی نظامی روسیه تخصص دارد، گفت: «روسیه احتمالاً سعی خواهد کرد تا کنترل خود را بر شهری اعمال کند که آزوف در آن فعالیت می‌کند و آن را به عنوان بخشی از تلاش‌های «نازی‌زدایی» به نمایش بگذارد».

یک پیروزی تاکتیکی

تصرف کامل ماریوپل پیامدهای عمیقی برای تلاش های جنگی روسیه و اهداف استراتژیک گسترده ترش خواهد داشت. وزارت دفاع ایالات متحده تخمین می زند این مسئله مسئله 12 گردان، با حدود 8000  سرباز را آزاد کند. با این حال به اعتقاد هاجز: «اگر آنها هفته‌ها آنجا جنگیده باشند، پیش‌بینی من این است که آنان آماده شرکت در یک حمله جدید با شرایط عالی نباشند».

از آنجایی که مسکو با فرسایش بالا و روحیه پایین نیروها دست و پنجه نرم می کند، این نیروها می توانند به عنوان بخشی از تشدید جنگ در دونباس به آنجا اعزام شوند.

ماریوپل همچنین به مسکو یک پایگاه استراتژیک در دریای آزوف می دهد تا از آنجا به سمت شمال حرکت کند تا با نیروهای روسی که به خارکف روانه می شوند پیوند بخورد. ساموئل چاراپ، کارشناس ارشد علوم سیاسی در شرکت رند، گفت: «آنها باید از ماریوپل عبور کنند تا به شمال برسند. همچنین به مسکو اجازه می دهد تا دو محور اصلی حمله خود را به هم مرتبط کند: کریمه و دونباس».

اندکی قبل از جنگ، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه اعلام کرد که کشورش استقلال جمهوری های جدایی طلب در دونتسک و لوهانسک را که توسط نیروهای نیابتی مسکو در سال 2014 تصرف شده بود، به رسمیت می شناسد. قلمروی که پوتین به رسمیت شناخت، بسیار فراتر از قلمروی سرزمین در شرق دور اوکراین بود که در دست شورشیان تحت حمایت روسیه قرار دارد و در عوض به کل مناطق دونتسک و لوهانسک گسترش یافت. تحلیلگران اکنون بر این باورند که مسکو به دنبال تصرف کنترل دو منطقه از جمله ماریوپل، بزرگترین شهر در منطقه دونتسک است که قبل از شروع جنگ در فوریه تحت کنترل اوکراین بود. به دست گرفتن کنترل کل منطقه به مسکو یک ابزار چانه زنی قابل توجه در مذاکرات صلح و چیزی را می دهد و آن را به عنوان یک پیروزی اعلام کند -هر چند که مجبوراست به شدت از جاه طلبی های اولیه جنگ بکاهد.

ماریوپول همچنین مانع یکی دیگر از اهداف روسیه است: ایجاد پل زمینی بین روسیه و شبه جزیره کریمه، که مسکو به طور غیرقانونی در سال 2014 آن را به خاک خود منضم کرد.

اگرچه سقوط ماریوپل برای نیروهای روسی یک موهبت خواهد بود، اما لزوماً نقش تعیین کننده ای در نبرد آتی در دونباس ایفا نخواهد کرد، زیرا تحلیلگران خاطرنشان می کنند که روسیه همچنان برای جبران تلفات خود تاکنون با مشکلات زیادی مواجه است.

از بین بردن شواهد جنایات جنگی

با توجه به اینکه ماریوپل به مدت چندین هفته تا حد زیادی از دنیای خارج جدا افتاده، داشتن تصویر دقیقی از آنچه در این شهر افتاده چالش برانگیز است. اما استفاده بی رویه از خشونت توسط روسیه و سابقه اعدام های غیرنظامیان  در بوچا و دیگر مناطق اشغالی، نگرانی های زیادی را در مورد اتفاقات وحشتناکی در این شهر بندری ایجاد کرده است. مقامات اوکراینی نگرانند که تعداد قربانیان در ماریوپول از 20000 نفر فراتر رود.

هرگونه تلاش برای جمع آوری انواع شواهد پزشکی قانونی مورد نیاز برای مستندسازی جنایات و محاکمه افراد مسئول احتمالاً تحت کنترل روسیه غیرممکن خواهد بود.

به گفته راشل دنبر، معاون بخش اروپا و آسیای مرکزی در دیده بان حقوق بشر: «در حالت ایده آل، آنچه باید اتفاق بیفتد این است که مناطقی که اجساد پیدا می شوند باید محافظت شوند تا زمانی که بتوان نوعی بازیابی و تجزیه و تحلیل بقایای اجساد را انجام داد. ضمن آنکه کارشناسان باید برای ارزیابی انواع تسلیحات مورد استفاده و هرگونه نشانه ای از استفاده نامتعارف از تسلیحات مستقر شوند». او معتقدست: «این نگرانی جدی وجود دارد که جدای از نیاز به بازیابی اجساد برای برآورد تعداد تلفات غیرنظامیان در اثر بمباران و گلوله باران، هنوز نیاز به معاینه پزشکی قانونی از اجساد افرادی که در نتیجه اعدام ها و سایر انواع خشونت جان خود را از دست داده اند، وجود دارد».