غبار رکود بر صنایع صادرات محور ایران

به گزارش اکوایران با وجود اینکه انتظار می رفت با کاهش فشار تحریم ها وضعیت صنایع صادرات محور در کشور بهبود یابد، از آبان سال 99 رشد تولید شرکت های صادرات محور به شکل چشمگیری پایین تر از رشد تولید نسبت به سایر صنایع بوده است، این در حالی است که در همین بازه زمانی عمق موانع وارداتی برای اقتصاد ایران کاهش یافته است و صنایع وابسته به واردات جانی تازه گرفته اند. به عقیده کارشناسان با وجود کاهش فشار بر گلوگاه های تجاری کشور، صنایع صادرات محور نتوانسته اند بازار از دست رفته خود را آنگونه که باید به دست آورند.

تحریم ها و شتاب شرکت های صادرات محور

رشد تولید در برخی از صنایع به شدت به صادرات وابسته است، به بیان دیگر در شرکت هایی که کالا های تولیدی شان عموما کالا های صادراتی است، رشد و افزایش تولید به وضعیت بازار صادراتی بستگی دارد. بر همین اساس رشد تولید در کل با وضعیت صادرات همبستگی دارد.

بررسی ها نشان می دهد از ابتدای سال 98 که رشد صعودی تولید صنعتی آغاز شد، تا مهر ماه 99 همواره رشد تولید شرکت های صادرات محور از رشد تولید شرکت های غیر صادراتی بالاتر بوده است. به بیان ساده تر در این بازه زمانی علی رغم تحریم های شدید اقتصادی وضعیت بازار صادراتی برای کشور مساعد بوده و عمده ترین دلیل رشد تولید صنعتی در این بازه شرکت های صادرات محور بوده اند.

 تنگنای صادراتی

از آبان 99 روندی که در 18 ماه گذشته طی شده بود شکسته شد و رشد تولید شرکت های صاردات محور پایین تر از رشد تولید شرکت های غیر صادراتی قرار گرفت، این اختلاف تا نقطه ای ادامه یافت که در بازه زمانی از مهر 1400 تا دی 1400 رشد تولید شرکت های صادرات محور به طور متوسط 8 درصد پایین تر از سایر شرکت ها بوده است. بر این اساس می توان اظهار کرد در شش ماهه میانی سال گذشته اثر محدودیت صادرات بسیار عمیق بوده است. این در حالیست که از نیمه دوم سال 99 گمانه زنی ها و پیش بینی ها بر این بود که با آمدن جو بایدن وضعیت و موانع صادراتی اقتصاد ایران کمرنگ تر خواهد شد.

سقوط رشد شرکت های واردات محور در فروردین

درجه وابستگی به واردات در بین صنایع و شرکت های مختلف متفاوت است. بدیهی است که با تشدید و فشار تحریم ها صنایعی که وابستگی شدید به واردات دارند دچار مشکل و کاهش در رشد شوند. از همین حیث می توان صنایع را به دو گروه وابسته به واردات و واردات محوری کم تقسیم کرد.

از ابتدای سال 97 با شروع فاز جدید تحریم ها و فشار های ناشی از آن رشد تولید صنایعی که به واردات وابستگی شدیدی دارند به طور قابل توجهی پایین تر از سایر صنایع که وابستگی کمتری به واردات دارند، بوده است. اما از میانه های سال 99 این شرکت های وابسته به واردات بودند که از سایر شرکت ها پیشی گرفته و رشد های بالاتری را تجربه کردند. با وجود اینکه در نیمه دوم سال 1400 رشد تولید صنایع وابسته به واردات به شکل قابل توجهی بالاتر از سایر صنایع بوده است، به یکباره در فرودین ماه 1401 رشد این شرکت ها به منفی 7.7 درصد رسید.

بازگشایی واردات؛ برجایی موانع صادرات

بررسی ها نشان می دهد از بازه که عمق موانع وارداتی کاهش یافته و صنایع وابسته به واردات جان تازه ای گرفته اند، صنایع صاردات محور وضعیت نامطلوب تری پیدا کرده و نسبت به قبل رشد های پایین تری را تجربه کرده اند. این نشان می دهد که با وجود باز شدن برخی از در های تجارت برای اقتصاد ایران و کمرنگ شدن موانع مبادله با اقتصاد جهانی برای کشور، هنوز صنایع صادرات محور نتوانسته اند آنگونه که باید بازار و جایگاه خود را در بازار جهانی پیدا کنند. بدیهی است که از منظر اقتصاد کلان پیدا کردن موقعیت عرضه بسیار دشوار تر از موقعیت تقاضا است.

 البته قسمتی از رخداد را نیز می توان به کاهش تقاضای جهانی در دو سال اخیر به علت بحران کرونا دانست. در هر صورت چنانچه کشور نتواند جایگاه صادراتی خود را در بازار اقتصاد بین المللی پیدا کند، با وخیم تر شدن رابطه مبادله تجاری به ضرر کشور، وضعیت رفاه کاهش خواهد یافت.

لازم به ذکر این اطلاعات از گزارشات تولیدی 280 شرکت بورسی که بیش از نیمی از تولید صنعتی کشور را در اختبار دارند به دست آمده است.