رخ پنهان جنگ اوکرین؛ هزینه لجستیک بر بازار جهان

به گزارش اکوایران؛ ارزیابی ها نشان دهنده آن است که عـدم امـکان دسترسـی کامـل به مسـیرهای لجسـتیکی بـه دلیـل اقدامـات محـدود کننـده در حریـم هوایـی، عـدم اطمینـان پیمانـکاران و نگرانیهـای امنیتــی در پــی جنــگ اوکرایــن، محرکه هــای اصلــی افزایــش هزینه هــای حمــل و نقــل بین المللــی در ماه هـای جـاری بوده است.  

براساس ارزیابی های گزارش مرکز پژوهشهای اتاق بازارگانی ایران، از زمـان آغـاز جنـگ اوکرایـن، هزینه هـای حمـل و نقـل اساسـی حـدود 400 درصـد افــزاش یافتــه اســت. طبــق یــک شبیه ســازی از ســوی آنکتــاد، افزایــش نــرخ حمــل و نقــل کانتینــری در طــول همه گیــری، قیمت هــای مصــرف کننــده جهانــی را بــه میــزان 1.5 درصــد افزایــش داده است، البتــه ایــن افزایـش هزینـه بـا تاثیـرات بزرگتـر در اقتصادهـای آسـیب پذیـر، ماننـد کشـورهای جزیـره ای کوچـک در حـال توسـعه (7.5) و کشـورهای کمتـر توسـعه یافتـه (2.5) جریـان داشـته اسـت؛ افزایشی که به طور مستقیم روی قیمت کالای اساسی اثرگذار بوده است، اما از دید پنهان مانده است.  

براساس ارزیابی ها جنـگ تاثیـر منفـی گسـترده ای بـر ظرفیـت حمـل و نقـل هوایـی جهانـی گذاشـت و قیمــت محموله‌‌‌‌هــای هوایــی را به شکل عجیبی افزایــش داد، زیــرا شــرکت های حمــل و نقــل مجبــور شدند مسـیرهای طولانی تـری را طـی کننـد و پـول بیشـتری بـرای سـوخت هزینـه کنند. عـلاوه بـر ایـن، تجـارت دریایـی پرهزینـه، جایگزینـی مسـیرهای زمینـی و هوایـی را دشـوارتر کرد. همچنیــن تخریــب برخــی از زیرســاخت های حمــل و نقــل (بنــادر قابــل توجــه در اوکرایــن) و تحریم هــای مالــی بــر صــادرات روســیه، مشــکلات موجــود در زنجیــره تامیــن را بــه دلیــل همه گیــری تشــدید کــرد. تصمیـم ترکیـه بـرای محـدود کـردن ترازیـت از طریـق تنگـه بسـفر و تصمیـم اوکرایـن بـرای تعطیلـی کشــتیرانی تجــاری بــه ایــن معنــی اســت کــه مســیرهای حمــل و نقــل دریایــی از طریــق دریــای ســیاه بـرای مـدت نامعلومـی محـدوده خواهـد مانـد. روندی که مسـتقیما بـر محموله هـای غـلات ترانزیـت بنـادر روســیه، اوکرایــن و احتمــالا رومانــی و بلغارســتان تاثیــر می گــذارد و با نگاهی عمیق تر می توان گفت دسترسی به غلات سخت تر خواهد شد. فعالان اقتصادی معتقدند ایــن محدودیــت عواقبــی بــرای کل جهـان، بـه ویـژه چیـن، بـا تکیـه بـر مسـیرهای زمینـی از طریـق روسـیه (در مسـیر اورپـا) خواهـد داشـت.

براساس ارزیابی ها در سـال 2021 حدود 1.5میلیـون کانتینـر محمولـه از طریـق راه آهـن از چیـن بـه اروپـا حمـل شـد. اگـر حجـم حمــل و نقــل ریلــی کانتینــری بــه تقاضــای حمــل و نقــل اقیانوســی آســیا- اروپــا اضافــه شــود، ایــن بــه معنـای افزایـش 5 تـا 8 درصـدی تـردد در یـک مسـیر تجـاری پرازدحـام خواهـد بـود. ایـن اختـلال پیـش از ایـن در تانکرهـای کوچکتـر کـه بـرای تجـارت نفـت منطقـه دریـای سـیاه و دریـای بالتیـک کلیـدی هسـتند احسـاس شـده اسـت. یکـــی از چالش هـــا در این راستا، ازبین رفتــن کریــدور کلیــدی مســیر خشـکی راه ابریشــم اسـت کـه از مســیر روســیه و اوکرایــن چیـن را بــه بــازار اروپــا متصـل می کــرد. مســیر روســیه بــه دلیــل موانــع گمرکـــی کمتـــر و هزینه هـــای پایینتــر، مســـیر ترجیحــی بــرای شـــرکتهای حمل ونقــل چینــی و ســـایر شـــرکتها بـــود به گونـــهای کـــه ۶۸ درصــد از ترافیـــک غــرب بــه شـــرق و ۸۲ درصــد از ترافیــک شــرق بــه غــرب را در سـال ۲۰۲۱ بیــن چیـن و اتحادیــه اروپـا بـه خـود اختصــاص داد. امـا تحریم هــای غــرب علیــه روســیه و تــداوم جنـگ، ایــن مسـیر را بــا بن بسـت مواجـه کــرد. بـا مسـدود شــدن ایــن مســیر، چیــن در ماههـای اخیـر به شــدت بـه دنبـال مســیرهای جایگزیـن اســت. جایگزیـن اصلــی، شــبکه تقریبــا 6500 کیلومتــری جاده هــا، راه آهن هــا و بنـادر اســت کـه در سراســر قزاقسـتان، دریــای خــزر، آذربایجــان، گرجسـتان، ترکیـه و اروپـا بــه نـام مسـیر حمل ونقــل بین المللـی ترانـس خـزر یــا کریــدور میانــی امتــداد دارد. بـر اســاس برخـی برآوردهــا انتظـار مــیرود جابجایــی محموله هـا در سراســر آســیای مرکـزی و قفقـاز در ســال 2022  بـه 2.3 میلیـون تـن برسـد کـه رشـدی 6 برابـری نسـبت بــه ســال قبـل دارد. دولت هـای آســیای مرکـزی و قفقـاز بـرای جایگزینـی روسـیه در مسـیر جـاده ابریشـم به شــدت تــلاش می کننــد. در ماههـــای اخیـــر، موافقتنامه هـــای زیـــادی میـــان دولت هـــای ایــن منطقـــه بــا یکدیگــر و بــا شــرکتها و دولــت چیــن امضــا شـــده اســت. به عنــوان مثــال وزیــران خارجـــه ازبکســـتان و گرجســتان در حـــوالی 2022 یــک توافــق همـکاری دوســاله را امضـا کردنـد تـا زیرســاختهای حمل و نقــل را بهبـود بخشــند و توسـعه دهنـد و از ایـن طریـق در انتقـال کالاهـا بیـن چیـن و اروپــا نقش آفرینــی کنند. رقابــت ایــن کشـورها بــا یکدیگـر احتمــلا در ماه هـای پیــش رو تشـدید خواهـد شـد.

وضعیت ایران در ترانزیت آسیا

با توجه به جنگ اوکراین و روسیه می توان گفت ایــران، یکــی از مســیرهای کلیــدی دسترسـی چیــن بـه بازارهــای اروپایـی اســت. این مسئله از آن حیث حائـز اهمیـت اسـت کـه ایـران بـه عنـوان یکـی از مسـیرهای بالقـوه بدیـل بـرای گـذرگاه ترانزیتـی آسـیا – اروپـا توانسـته اسـت از فرصـت کنونـی بهـره الزم را در راسـتای تقویـت صنعـت ترانزیتـی کشـور ببـرد.

از سوی دیگر کریـدور چیـن - غـرب آسـیا - مدیترانـه کـه از ایـران عبـور می کنـد و یکـی از کریدورهـای چهارگانـه مـگاپــروژه ابریشــم اسـت، اکنـون شـانس عملیاتـی شـدن دارد. روابــط رو بـه گسـترش ایـران و ترکمنسـتان از یــک ســو و اشـتیاق ترکیـه بـرای نقش آفرینـی در مسـیر جنوبـی جـاده ابریشـم شـانس عملیاتـی شـدن ایـن مســیر را افزایــش می دهــد.