اولین همایش بلاکچین، حقوق تجاری با رویکرد توسعه صادرات کالا

معاونت دفتر خدمات کسب‌وکار وزارت صمت و معاونت کمیسیون‌ها، مجامع و شوراهای اتاق بازرگانی ایران با همکاری انجمن بلاکچین و رمزارز ایران در اتاق بازرگانی متولی برگزاری این رویداد بودند.

 

دکتر محمد عسگری، دبیر اجرایی همایش، دکتر علیرضا شاه میرزایی، معاون تجارت و خدمات وزارت صمت، دکتر محمد جلال؛ مشاور وزیر اقتصاد و دارایی، دکتر حسین سلاح ورزی، نائب رییس اتاق بازرگانی ایران، دکتر احمد تقوایی نجیب، رییس مرکز فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی و اقتصاد هوشمند وزارت اقتصاد و دکتر علی چاغروند، معاون کمیسیون‌ها، مجامع و شوراهای اتاق بازرگانی ایران، سخنرانان این همایش ملی بودند.

 

توجه به کلید واژه خدمات نوین مدیریت صادرات

 

محمد عسگری دبیر همایش:

" تمرکز این همایش بر روی توسعه صادرات به کمک بستر بلاکچین است، با کلید واژه خدمات نوین مدیریت صادرات کالا. هرچند توجه به سمت رمزارزها بیشتر است، اما به عنوان مثال ابزارهایی مثل ان‌اف‌تی (NFT)، قراردادهای هوشمند یا واقعیت مجازی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند‌. اگر قرار است در بازارهای جهانی سهم بیشتری داشته باشیم، باید به تولید‌کننده‌ها در راستای رسیدن هرچه بهتر به بازارهای صادراتی کمک شود تا از واسطه‌های شناسنامه‌دار رسمی استفاده کنند."

تمرکز زدایی در تصمیمات، کلید بلاکچینی حل مشکلات

 

دکتر علیرضا شاه میرزایی، معاون تجارت و خدمات وزارت صمت، در همایش ملی بلاکچین و صادرات

 

"در دولت قبل بیشتر تمرکز روی ماینینگ بود، در راستای صادرات برق. اما نباید تکنولوژی بلاکچین به ماینینگ رمزرزها تقلیل داده شود و این موضوع کوچک انگاری مساله است. از ویژگی‌های این فناوری می‌توان در تغییر بسیاری از نظامات حقوقی و مدیریتی کشور استفاده کرد، مثل تمرکز زدایی. با کمک تمرکز زدایی می‌توان به سمت تصمیمات جمعی رفت. مساله تمرکز نه تنها در بانک‌های مرکزی برای خلق پول، بلکه در بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی دیگر مثل بیمه وجود دارد. می‌توان با کمک بلاکچین قدرت را از مرکزیت گرفت و بین بخش‌های مختلف توزیع کرد.

نظر ما این است که تمامی این خدمات توسط بخش خصوصی انجام گیرد. با توسعه پلتفرم‌های بلاکچینی توسط بخش خصوصی، مشکل تضاد نظارت نهادهای دولتی و حریم خصوصی تجاری نیز قابل حل خواهد بود و بدین شکل می‌توان پلتفرم‌های ملی با نظارت حاکمیتی ساخت که اجرای آن توسط بخش خصوصی انجام می‌شود."

رفع تضاد نظارت حکومتی با حریم خصوصی، با کمک بلاکچین

 

دکتر محمد جلال؛ مشاور وزیر اقتصاد و دارایی در همایش ملی بلاکچین و صادرات:

" در حوزه تجارت خارجی می‌توان از ظرفیت‌های تکنولوژی بلاکچین استفاده کرد. زمانی که در سیستم‌های متمرکز قرار است نظارت وجود داشته باشد اما مساله حریم خصوصی حل نشده است، می‌توان از این فناوری استفاده کرد. همچنین با عدم وجود تصمیم‌گیری متمرکز، مساله سلیقه در دنیای قضاوت با کمک مفهوم اجماع حل خواهد شد.

در اقتصاد شهری، دور نخواهد بود زمانی که یک پیمانکار برای آزاد‌سازی مبلغ دریافتی خود به تایید و اجماع شهروندان در قرارداد هوشمند نیازمند باشد. دور نیست دنیایی که در آن حکم‌رانی از اعمال سلیقه‌ها و نظرهای تخصصی جمعی غنی شود.

در سیستم‌های متمرکز مساله اعتماد، حریم خصوصی و وثیقه‌گذاری در تجارت بین‌المللی  همچنان دارای نقص‌هایی است. عرصه‌ای که تشنه نوآوری از سمت فعالین بلاکچین است و ما نیز در دولت از این ایده‌ها حمایت خواهیم کرد.

وثیقه‌گذاری بلاکچینی، گامی بزرگ در شرایط تحریمی

 

دکتر حسین سلاح ورزی، نائب رییس اتاق بازرگانی ایران در همایش ملی بلاکچین و صادرات:

" مساله تحریم در این سال‌ها برای بخش صادرات و تجارت بین‌الملل مشکلات زیادی را ایجاد کرده است. آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد با کمک تکنولوژی بلاکچین می‌توان از 20 تا 30 درصد هزینه‌های مربوط به تجارت خارجی را کاهش داد. 

هرچند قوانین بالادستی به صورت مکرر به توسعه دولت الکترونیک تاکید داشته، اما آن چه که در سال‌های گذشته اتفاق افتاده است دیجیتالی کردن امور دیوانی بوده است و عملا نتوانستیم آثار آن را در اقتصاد تجربه کنیم.

نکته بسیار جدی در نظام تامین مالی ما، بحث وثیقه‌گذاری است که اگر بلاکچین بتواند به توسعه آن کمک کند قدمی بزرگ و اساسی در این شرایط تحریمی خواهد بود.

در اتاق بازرگانی با کمک و همراهی سازمان توسعه تجارت و با استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه بلاکچین و قراردادهای هوشمند، در تلاش هستیم بتوانیم از کاربردهای این حوزه در تجارت خارجی استفاده کنیم. به همین منظور در دو سال گذشته در اتاق بازرگانی ایران مرکز شتاب‌دهی صادرات راه‌اندازی شده است."

 

 

خلا قانونی بلاکچینی در حوزه تجارت 

 

دکتر احمد تقوایی نجیب، رییس مرکز فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی و اقتصاد هوشمند وزارت اقتصاد  در همایش ملی بلاکچین و صادرات:

 

"مفهوم بلاکچین در حوزه‌ صادرات کالا در سه بخش کاربرد خواهد داشت، اعتبار سنجی یا اعتبار اسنادی با کمک قرارداد‌های هوشمند، پیام‌رسان‌های مالی مشابه سوئیفت و زنجیره تامین، اشتراک‌گذاری اطلاعات ردیابی محصولات و مدیریت هوشمند.

متاسفانه در بین 62 قانون که به صورت مستقیم و غیر مستقیم به حوزه تجارت باز می‌گردد، تا کنون اشاره‌ای به مفهوم بلاکچین و متولیان آن نشده است و این خلا قانونی برای فعال اقتصادی حوزه بلاکچین مشکل‌ساز خواهد بود.

در وزارت اقتصاد، حدود یک سال از تاسیس کارگروه ویژه اقتصاد می‌گذرد. در این کارگروه ظرفیت مناسبی برای فعالین حوزه اقتصاد دیجیتال وجود دارد و پذیرای پیشنهاد‌های خلاقانه توسعه اقتصاد دیجیتال در سه محور ذکر شده حوزه صادرات کالا است.

در اقتصاد دیجیتال، موضوع فقط دیجیتالی کردن نیست، بلکه باید به کمک قراردادهای هوشمند به سمت هوشمندسازی حرکت کرد."

 

 

بلاکچین و رمزارز در قوانین بالادستی تعریف شوند

 

دکتر علی چاغروند، معاون کمیسیون‌ها، مجامع و شوراهای اتاق بازرگانی ایران در همایش ملی بلاکچین و صادرات:

" از مزیت‌های بلاکچین در تجارت می‌توان به کاهش هزینه‌های اقتصادی و زمان ترخیص و امکان رهگیری مرسوله اشاره کرد. در کشور کانادا برای تضمین اینکه محصولات فولادی اصل هستند و در کانادا تولید شده‌اند، از فناوری بلاکچین استفاده شده است. در جلسه‌ای در سازمان ملی استاندارد، شاهد یک شکایت از کشور عراق بودیم که در ارتباط با تجارت فولاد و تیر‌آهن از ایران بود. از آن‌جایی که سیستم رهگیری و ردیابی دقیقی وجود ندارد، هیچ شرکتی حاضر به پذیرش موضوع نبود. ما می‌توانیم از بلاکچین برای ردیابی و صحت سنجی در راستای رفع این مشکل استفاده کنیم.

موضوع بعدی بحث حذف اسناد تجاری فیزیکی است که الان دیجیتالی شدن آن‌ها صرفا اسکن‌ کردن آن‌هاست و هنوز حذف کامل انجام نشده است."

پنل "چالش‌های قانونی و حقوقی حوزه بلاکچین با رویکرد استفاده از ابزارهای نوین در صادرات کالا"

 

پس از بخش نخست رویداد دو پنل تخصصی نیز برگزار شد، پنل" چالش‌های قانونی و حقوقی حوزه بلاکچین با رویکرد استفاده از ابزارهای نوین در صادرات کالا" با حضور دکتر فرخی، مشاور معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت صمت، دکتر امیرحسین اسدی، مدیر کل دفتر خدمات کسب‌وکار وزارت صمت، مهندس علی بابک نیا، دبیر کارگروه ماینینگ انجمن علمی زنجیره بلوک و مهندس محمد رضا شرفی، نائب رییس انجمن بلاکچین و رمزارز ایران.

 

بلاکچین هم مثل مکالمه تصویری رایتل، منتظر قانون‌گذار نمی‌ماند

 

دکتر فرخی، مشاور معاونت حقوقی و امور مجلس وزارت صمت در پنل" چالش‌های قانونی و حقوقی حوزه بلاکچین با رویکرد استفاده از ابزارهای نوین در صادرات کالا"

"با پدیده‌ای مواجهیم که سرعت حرکت بسیار بالایی دارد و به جای اینکه قانون‌گذار هم سرعت با تکنولوژی آن را بررسی و چهارچوب بندی کند، این پدیده در اجتماع در حال گذر کردن است. زمان مکالمه تصویری رایتل هم همین مشکل بود. تا ما درگیر حلال و حرام و قانونی بودنش بودیم، تکنولوژی حرکت کرد و فرصت نداد. بلاکچین هم همینطور است.

سوالاتی مثل اینکه آیا رمزارزها ارزش هستند، آیا می‌توانند قابل طلب کردن باشند، رفتار قاضی با آن‌ها چطور خواهد بود و غیره، مسائلی هستند که قانون‌گذار باید آن‌ها را پیش‌بینی کند."

 

زیست‌بوم فناوری بلاکچین در ایران شکل بگیرد

 

دکتر امیرحسین اسدی، مدیر کل دفتر خدمات کسب‌وکار وزارت صمت در پنل" چالش‌های قانونی و حقوقی حوزه بلاکچین با رویکرد استفاده از ابزارهای نوین در صادرات کالا"

"بدنه اکوسیستم در ایران نسبت به فناوری به جای پیشرو بودن، همیشه پسرو بوده است. همین موضوع باعث افزایش بی قانونی می‌شود و تا به خودمان می‌آییم میبنیم مثلا 14میلیون نفر رمزارز دارند و ما نمیدانیم حتی در مواجهه با این پدیده باید چه کار کنیم. مقصر کیست؟ دولت؟ بخش خصوصی؟ ما از یک اکوسیستم صحبت می‌کنیم. به عنوان مثال آیا دانشگاه‌ها نباید یک فناوری را پیش‌آگهی کنند؟ یا وزارت ارشاد، تاکنون چند ویدیو آموزشی در این حوزه در راستای فرهنگ سازی ساخته شده است؟ آیا انجمن‌ها به وزارت اقتصاد فشار آورده‌اند که برای این موضوع چهارچوب گذاری شود؟ اساس این همایش هم همین است، یعنی باید تلاش کنیم تا زیست بوم شکل بگیرد.

 

 

زنجیره بلوک ایرانی، لازمه و زیرساخت توسعه کسب‌وکارهای بلاکچینی در ایران

 

مهندس محمد رضا شرفی، نائب رییس انجمن بلاکچین و رمزارز ایران در پنل " چالش‌های قانونی و حقوقی حوزه بلاکچین با رویکرد استفاده از ابزارهای نوین در صادرات کالا"

" حدود 11 سال است که بخش خصوصی در موضوع بلاکچین و رمزارزها زمانش را صرف انتقال دانش به بدنه حاکمیتی کرده است ولی آن‌قدر صاحب‌نظران و ذینفعان در بدنه دولت زیاد هستند که دیگر بخش خصوصی توان ادامه دادن این موضوع را ندارد. بودند مدیرانی که ضمن پذیرفتن تمامی صحبت‌های تخصصی ما صرفا خواهان گذر زمان و پایان دوره مسئولیتشان بودند که مبادا انجام کاری در این زمینه برای آن‌ها مشکل ساز نشود. گویا کار نکردن کم ریسک‌تر از به انجام رساندن کارهاست.

بدنه حکومتی بلاکچین بیت‌کوین را به رسمیت نخواهد شناخت و لذا با این شرایط فعالین حوزه بلاکچین در ایران بستری برای فعالیت ندارند و بدین ترتیب فقط زمان را از دست خواهیم داد. تا زمانی که یک بلاکچین ایرانی، یک زنجیره بلوک ملی اجرایی نشده باشد که نود‌های آن وزارت‌خانه‌های مختلف هستند، زیرساختی وجود نخواهد داشت. اما در صورت وجود یک بلاکچین ایرانی، فعالین می‌توانند برای توسعه کسب‌وکارهایشان از آن استفاده کنند و همزمان بدنه حاکمیتی کشور هم نظارت دارد.

بلاکچین فقط خرید و فروش رمزارز نیست، با کمک این فناوری می‌توان برای توسعه اقتصاد دیجیتال کشور بهره برد. نسل نوین ICT قطعا وزارت فناوری ارتباطات و اطلاعات ما را متحول خواهد کرد. باید در نظر داشت که تکنولوژی معطل ما نخواهد ماند و نباید فرصت را از دست داد. "

 

 

تعدد نهادهای ناظر و متولی، مشکل اصلی قانون‌گذاری بلاکچین

 

مهندس علی بابک نیا، دبیر کارگروه ماینینگ انجمن علمی زنجیره بلوک در پنل" چالش‌های قانونی و حقوقی حوزه بلاکچین با رویکرد استفاده از ابزارهای نوین در صادرات کالا"

" در زمینه بلاکچین، بخش خصوصی سال‌ها نقش یک معلم را برای بدنه حاکمیتی بازی می‌کرد. از فرق بیت‌کوین با بلاکچین گرفته تا قانون‌گذاری. نظرات بخش خصوصی در بین خط قرمزهای نهادهای متولی که تعدادشان کم هم نیست، گم می‌شود. اما مشکل به اینجا ختم نمی‌شود، زیرا حتی بعد از قانون‌گذاری، به آن عمل نمی‌کنیم! به عنوان مصوبه سال 99 هیئت وزیران که بانک مرکزی را مکلف کرده بود که سامانه استفاده از رمزارز در تبادلات را یک ماهه تعیین تکلیف کند. چند سال از آن زمان می‌گذرد و اتفاقی نیفتاده است؟ جالب اینجاست که مسئولان معاونت فناوری بانک مرکزی، همان مسئولان سال 99 هستند. "

 

پنل "جایگاه ابزارهای فعال بر بستر بلاکچین در مدیریت نوین صادرات کالا"

 

پنل دوم "جایگاه ابزارهای فعال بر بستر بلاکچین در مدیریت نوین صادرات کالا" با حضور دکتر احمد صالحی، مشاور و دستیار ویژه سازمان توسعه و تجارت ایران، مهندس امیر عابدی، رییس کمیسیون صادرات غیر نفتی اتاق بازرگانی ایران، دکتر سادینا آبایی، نایب رییس کمیسیون صادرات خدمات مهندسی اتاق بازرگانی ایران، کاوه مشتاق، مدیر توسعه کسب‌وکار شرکت ققنوس، دکتر محمد عسگری، دبیر اجرایی همایش، امیر حسین روشن‌ضمیر، بنیان‌گذار استارتاپ چمروش، در همایش بلاکچین و صادرات کالا به عنوان پنل نهایی برگزار شد.

بستر استفاده از رمزارز برای تجارت خارجی، تا آخر سال آماده می‌شود

 

دکتر احمد صالحی، مشاور و دستیار ویژه سازمان توسعه و تجارت ایران در پنل "جایگاه ابزارهای فعال بر بستر بلاکچین در مدیریت نوین صادرات کالا"

" بستری که برای تسهیل تجارت خارجی با رمزارزی است، تا قبل از سال آینده آماده خواهد شد. فرآیند بسیار سخت و پیچیده‌ای طی شده، به همراه جلسات زیاد با سطح بالا. پیش نویس قانون هم 32 بازبینی داشت که نشان از چالش‌های فراوان این حوزه دارد. 

حکومت تکلیف خود را در موضوع بلاکچین و رمزارز مشخص کند

 

مهندس امیر عابدی، رییس کمیسیون صادرات غیر نفتی اتاق بازرگانی ایران در پنل "جایگاه ابزارهای فعال بر بستر بلاکچین در مدیریت نوین صادرات کالا"

" تا پیوند‌ها و زنجیره‌های اقتصادی با دنیا برقرار نشود، توسعه تجارت بین‌المللی امکان پذیر نخواهد بود. چالش‌هایی در زمینه بلاکچین و رمزارز وجود دارد که نیازمند تعیین قوانین است. صادرات امری بسیار مشکل است و واردات با دلار ثابت بسیار راحت. نباید صادرکننده‌های اصلی را از چرخه اقتصادی حذف کنیم. "

صادرات با رمزارز در حال انجام است، به دنبال زیرزمینی نشدن آن هستیم

 

کاوه مشتاق، مدیر توسعه کسب‌وکار شرکت ققنوس در پنل "جایگاه ابزارهای فعال بر بستر بلاکچین در مدیریت نوین صادرات کالا"

" استفاده از رمزارز برای توسعه تجارت خارجی نیازمند تایید رفع تعهد ارزی با رمزارز توسط وزارت صمت است. نکته دیگر این است که ما شاخص مشخصی برای قیمت رسمی رمزارزها نداریم. همچنین برای پیش‌گیری از بروز مشکل‌های مالیاتی نیازمند این هستیم که مشخص شود دارایی‌های دیجیتال چگونه در دفاتر حسابداری ثبت شوند.

امروز صادرات و واردات به صورت غیر رسمی در کشور انجام می‌شود و تعلل در شفاف‌سازی و قانون‌گذاری این حوزه منجر به زیرزمینی شدن این فعالیت می‌شود. "

 

 

صحبت درباره بلاکچین و صادرات بین‌المللی بدون اینترنت بی‌معنی است

 

دکتر سادینا آبایی، نایب رییس کمیسیون صادرات خدمات مهندسی اتاق بازرگانی ایران در پنل "جایگاه ابزارهای فعال بر بستر بلاکچین در مدیریت نوین صادرات کالا"

“برخی طوری صحبت می‌کنند که من حس می‌کنم در دنیای دیگری زندگی می‌کنم. چطور می‌شود از بلاکچین و رمزارز حرف زد در صورتی که در کشور مشکل قطعی و محدودیت اینترنت داریم؟ بلاکچین و رمزارز وابسته به دنیای اینترنت هستند. سازمان سنجش برای برگزاری کنکور گفته قرار است دو روز اینترنت را قطع کند. آیا این در تضاد با توسعه کسب‌وکارها و اقتصاد دیجیتال نیست؟ بحث بین‌الملل، ابزارهای بین‌المللی می‌خواهد. "

بیانیه همایش بلاکچین با رویکرد صادرات

در انتهای همایش، متن بیانیه‌ای که به امضای سخنرانان و شرکت‌کنندگان رسیده بود، قرائت شد. متن این بیانیه را در ادامه می‌خوانید.

بنام خالق انسان های کوشا

بیانیه

جهان به طور مداوم در حال تغییرات است. تغییراتی که توسط نوآوری های تکنولوژیکی به نحوی هدایت می شود تا بر نحوه زندگی و تجارت ما تأثیر گذارند. اختراع ماشین بخار،  تولید مکانیزه، کشف الکتریسیته،  تولید انبوه را امکان پذیر کرد و ظهور اینترنت، هماهنگی مراحل مختلف تولید را از راه دور ممکن ساخت! این امکان منجر به تکه تکه شدن تولید در بخش های مختلفی از کره خاکی و در نهایت منجر به ایجاد زنجیره های ارزش جهانی شد. امروزه سهم اقتصاد دیجیتال ازسهم اقتصاد سنتی در تولید ناخالص داخلی کشور ها اهمیت بیشتری پیدا کرده است. اما آیا بلاک چین به عنوان یکی از فناوری های نوین حوزه اقتصاد دیجیتال می تواند توسعه اقتصادی و تجارت بین المللی را متحول کند؟

" همایش ملی فناوری بلاک چین، حقوق تجاری آن با رویکرد توسعه صادرات کالا"  برای زمینه سازی و آغاز مسیری در پاسخ دهی به این سوالات و نیاز مبرم در زیست بوم صادرات کشور شکل گرفت و با محوریت دفتر خدمات کسب و کار وزارت صمت و همکاری معاونت کمیسیون ها، مجامع و شوراهای اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی ایران و مشارکت  انجمن ها، صاحب نظران و فعالین خصوصی این بخش در تاریخ دوشنبه 19 دیماه 1401 در اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی ایران برگزار  شد.

از آنجاییکه مشارکت همه جانبه ی بخشهای علمی و اجرایی ملی و بین المللی شامل دانشگاه ها، مراکز علمی، انجمن ها و تشکل های خصوصی و مهمتر از همه دستگاه های اجرایی و قانونگذار بخش دولتی که نقش پیشران توسعه در جامعه را بعهده دارند این بیانیه تنظیم و به امضا نمایندگان حاضر در همایش رسانده شد.

باشد تا با استعانت به یاری ذات الهی و تلاش همه جانیه این بخشها بتوانیم بندهای 10 گانه زیر را در دستور کار پیگیری هایمان قرار دهیم تا نتایج مناسب حاصل شود:

1. بلاک چین می تواند فرآیندهای صادرات را بهبود بخشد، اما ضروری است که هزینه ها و منافع آن با دقت سنجیده شود و کارگروهی شکل پذیرد تا با دانش و شناخت فراوان، این مهم فراهم آید.
2. توسعه بلاکچین و هر فناوری مشابه، نیاز به دانش، آموزش و فرهنگسازی دارد و وظیفه بخش دولتی و خصوصی است که در راستای ایجاد زیرساخت های این فناوری از قبیل زیرساخت های فناوری، زیرساخت های حقوقی و زیرساخت های فرهنگی اقدام نماید.
3. فراتر از برنامه های کاربردی خاص، ایجاد آیین نامه ها و قوانین حمایتی در رابطه با این فناوری ضروری است و گروه های مختلف مجلس، دولت و اتاق ها برای انجام این مهم باید با یکدیگر مشارکت نمایند.
4. بلاک چین حلال تمام مشکلات نخواهد بود ولی ویژگی غیر متمرکز بودن آن و مکانیزه کردن اعتماد میتواند در جاهایی که از تمرکز آسیب دیده ایم و نیاز به اعتماد متقابل وجود دارد کارایی داشته باشد.
5. از آنجایی که بلاک چین راه‌های جدیدی برای ردیابی سفر محصولات ارائه می‌کند، می‌تواند ابزار قدرتمندی برای ارتقای شفافیت و قابلیت ردیابی زنجیره‌های تامین، کمک به مبارزه با تقلب‌ها و ایجاد اعتماد مصرف‌کنندگان باشد.
6. بلاک چین می‌تواند ابزاری قدرتمند برای تسهیل مشارکت کسب و کارها در تجارت بین‌المللی، از طریق تسهیل دسترسی به منابع مالی تجارت، تسهیل رویه‌های تجاری و کاهش هزینه‌های تجاری و تامین مالی بین المللی باشد. این می تواند به کاهش موانع کمک کند و مشارکت شرکت های کوچک و تولیدکنندگان در تجارت بین المللی را آسان تر کند.
7. فرصت های استفاده از بلاک چین تنها زمانی محقق می‌شوند که کسب و کارها و  تولیدکنندگان از مهارت‌های فنی مناسب برخوردار باشند لذا آموزش وتوانمندسازی با مشارکت همه انجمن ها و صاحبان فناوری باید تحقق یابد.
8. مانند هر نوآوری و فن آوری نوین، بلاک چین خطر اختلال در برخی از نوآوری ها را به همراه دارد. نگرانی‌های امنیتی و دشواری هماهنگ‌سازی جریان‌های داده در سراسر مرزها و بین چندین طرف درگیر در یک معامله تجاری بین‌المللی،  و سایر موارد را باید با دید موشکافانه تر بررسی و به رفع آنها اهتمام ورزید.
9. از آنجایی که تنظیم‌گری تبادل دارایی‌های دیجیتال در داخل کشور از اهمیت خاصی برخوردار است و بدون این مهم صادرات با ابزار دارایی دیجیتال مقیاس‌پذیر نخواهد بود، بر تسریع در امر تنظیم‌گری تبادل دارایی های دیجیتال در داخل کشور توسط مجلس شورای اسلامی و دولت تاکید می گردد.
10. وزارت صمت در زمان مقتضی سامانه آزمایشی زنجیره تامین مبتنی بر بلاکچین را راه‌اندازی خواهد کرد.

در خاتمه متذکر می‌شود که در اولین گام ممکن است کلیه انتظارات حاصل نشود و نیاز جدی وجود دارد همایش‌هایی در زمانهای مناسب با مشارکت بخش حاکمیتی و خصوصی و تشکل ها برگزار و در مراحل بعدی با راه‌اندازی دبیرخانه دائمی این همایش، در تداوم این حرکت استمرار یابد.