تکرار فاجعه چچن در اوکراین؛ روس‌ها ترک عادت نمی‌کنند!

به گزارش اکوایران، به نقل از الجزیره،  زمانی که مریم ویدیوی ضبط شده در اوکراین از حمله روسیه را تماشا می‌کرد، خاطراتش زنده شدند. زمانی که او صدای ناله هواپیمای روسی را شنید، هدفون را از گوشش بیرون کشید، بالای سرش نگاه کرد و شوکه روی زمین افتاد. 

مریم که یک پناهجوی چچنی و در یکی از کشورهای غربی ساکن است، به الجزیره گفت: «از زمان جنگ این صدا را نشنیده‌ام.» او نام خانوادگی و سایر اطلاعات شخصی خود را ذکر نکرد چرا که خانواده‌اش هنوز در چچن هستند.

این فقط صدا نبود که خاطرات تاریک جنگ را زنده کرد. شیوه‌ای که موشک‌ها، بمب‌ها و توپ‌خانه‌های روسیه به طور عمدی مناطق مسکونی را هدف قرار می‌دهند و اتهامات و شواهدی مبنی بر شکنجه و کشتار غیرنظامیان توسط سربازان روسی در سرزمین‌های اشغالی، به مریم یادآوری می‌کند که او و بسیاری از چچنی‌ها چه چیزهایی را از سر گذرانده‌اند.

گروه‌های حقوق‌بشر و تحلیل‌گران گفته‌اند که وحشی‌گری و جنایات جنگی که روسیه به انجام آن‌ها در اوکراین -کشوری با بیش از 40 میلیون جمعیت- متهم می‌شود، ابتدا از چچن -استانی کوهستانی به اندازه کشور قطر با جمعیت 1.5 میلیون نفر-  آغاز شد.

ایوار دیل، مشاور ارشد سیاست کمیته هلسینکی، یک نهاد حقوق بشر در نروژ، به الجزیره گفت: «در این جنگ، بسیاری از ناظران انعکاس جنایات قبلی ولادمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه را مشاهده می‌کنند». او گفت: «به خصوص برای چچنی‌ها، بمباران زیرساخت‌ها و ساختمان‌های غیرنظامی یادآور حملات به گروزنی [پایتخت اداری چچن] در سال 1999 است».

وقتی پوتینسیم در میدان نبرد کاربرد ندارد؛ چگونه شیوه حکمرانی پوتین گریبان‌گیر او در جنگ شد؟

به گفته تحلیلگران نظامی، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های نظامی که کرملین در اوکراین استفاده می‌کند، پیشتر در چچن آزموده شده‌اند. نیکولای میتروخین، مورخ دانشگاه برمن آلمان، به الجزیره گفت: «احتمالاً مهم‌ترین نکته این است که [در چچن] ارتش روسیه و مجریان قانون واقعاً به جنگ و کشتن انسان‌ها عادت کرده‌اند. او گفت که حتی جنگ شوروی و افغانستان بین سال‌های 1979-1989 به اندازه کافی عظیم نبود که چنین سنت‌هایی در آن ریشه دوانده باشد، چه رسد به درگیری‌های نظامی قبلی که مسکوی کمونیست در آن‌ها شرکت داشت. برای چندین دهه، ارتش شوروی عمدتاً دانش نظری در مورد جنگ داشت و در مانورها آن‌ها را تکرار می‌کردند. میتروخین می‌گوید: «و امّا در هر دو جنگ چچن تجربه‌ای داریم که در آن تقریباً همه‌ی واحدهای نیروی زمینی و هوایی در آن شرکت داشتند.»

دوران سیاه

زمانی که اولین جنگ چچن در سال 1994 آغاز شد، مریم نوجوان بود. ده‌ها هزار غیرنظامی طی آن کشته شدند و با استقلال چچن از مسکو در سال 1996 پایان یافت. در سال 1999، ولادیمیر پوتین، نخست‌وزیر تازه منصوب شده روسیه، دومین حمله به چچن را آغاز کرد یا به قول خودش «عملیات ضد تروریستی».

برای بسیاری از چچنی ها، این سال‌ها بازگشتی به دوران سیاه بود. خانواده مریم در زیرزمینی بدون برق و آب زندگی می‌کردند و او مجبور بود دائماً با سطل از چاه آب بیاورد و برای گرما و پخت‌و‌پز هیزم خرد کند. او می‌گوید: «جنگ، همه جا جنگ بود. جنگی که بخشی از زندگی روزمره و مهمترین قسمت از زندگیمان شده بود.»

این تهاجم مجدد، چچنی‌ها را مقابل هم قرار داد، ده ها هزار نفر را کشت و منطقه قفقاز شمالی را به «زیر فرمان» مسکو بازگرداند. مسکو محقق اسلامی، احمد قدیروف را متقاعد کرد که طرف خود را عوض کند و رهبر چچن شود. پس از به قتل رسیدن او در سال 2004، پسر  گردن‌کلفت و علاقه‌مند به بوکسش به عنوان رهبر چچن منصوب شد.

اختلاف جدید میان فرماندهان روسیه؛ نزاع بر سر ریش سربازان!

کرملین می‌خواست در اوکراین هم یک رهبر نزدیک به مسکو را به عنوان رئیس جمهور منصوب کند. با شکست برنامه‌های پوتین برای سرنگونی دولت ولادیمیر زلنسکی، مسکو اوکراینی‌های طرفدار روسیه را برای اداره مناطق اشغالی منصوب کرد. اما عموم مردم آنها را نپذیرفتند و برخی از این منصوبان مسکو توسط سازمان اطلاعات اوکراین و جنگجویان شورشی به قتل رسیدند.

سرگئی بیزیوکین، فعال فراری اپوزیسیون روسیه، به الجزیره گفت: «تلاش برای یافتن یک «قدیروف» برای اوکراین با شکست مواجه شد و این خیلی اتفاق مهمی بود. بوریس یلتسین، اولین رئیس جمهور روسیه، و پوتین در جنگ با چچن شکست خوردند، اما پس از یافتن یک دست نشانده، در «عملیات ویژه» پیروز شدند».

شستشوی مغزی هر دو طرف

مریم از حکومت رمضان قدیروف گریخت، امّا گفته بازماندگان، شاهدان و گروه‌های حقوق بشری، نیروهای او هنوز منتقدان، افراد به گفته آن‌ها تندرو و خانواده‌هایشان را می‌ربایند، شکنجه‌ می‌کنند و می‌کشند.

صدای هواپیمای روسی در ویدیو باعث شد وحشت سرکوب شده مریم دوباره بازگردد. او از مردم عادی روسیه، تحلیلگران و روزنامه‌نگاران عصبانی بود که می‌گویند نمی‌توانند تصور کنند که سربازان روسی در اوکراین چنین جنایاتی می‌کنند.

او گفت: « یک میلیون نفری که در چچن از همین جهنم عبور کرده‌اند، می‌نشینند و به روس‌ها گوش می‌دهند که موهای خود را می‌کنند و می‌گویند: وای خدا، چطور اجازه دادیم این اتفاق بیفتد». 

جنگ دوم چچن همچنین ماشین تبلیغاتی کرملین را دوباره به راه انداخت. یکی از مدافعان حقوق بشر روسی که جنایات جنگی در چچن را مستند کرده است، به شرط ناشناس ماندن به الجزیره گفت: «کنترل روسیه با انبوهی از تبلیغات حکومتی همراه است.»

در سال 2013، والری گراسیموف، که اکنون رهبری تهاجم روسیه به اوکراین را بر عهده دارد، دیدگاه‌های خود را در مورد دکترین «جنگ‌های ترکیبی» منتشر کرد و در آن این را فرض گرفت که درگیری‌های مدرن به عناصر ایدئولوژیک برای هدف قرار دادن غیرنظامیان در هر دو طرف نیاز دارند.

برای سال‌ها مسکو تلاش کرده است با تبلیغات شیطان‌سازی از «رادیکال‌ها» و تجلیل از «صلح‌آفرینی» روسیه، حتی افکار چچنی‌هایی که تجربه دست اولی از جنگ‌ها داشتند را نیز مغشوش کند و تا حدی نیز به هدف خود رسیده است. این فعال حقوق بشر گفت: «آنچه من از دوستان چچنی‌ام می‌شنوم این است که آنها از تعداد زیاد مردمی که -با وجود دیدن جنایات روس‌ها در طول جنگ- این تبلیغات را باور کرده اند، در شگفت‌ هستند.»

ناجی کرملین یا کابوس مردم؛ چگونه «راسپوتینِ پوتین» جنگ فریب را پیش می‌برد؟

مرگ از بالای سر

مسکو همچنین در چچن، به «پیشگام» در زمینه استفاده از موشک‌های بالستیک در مناطق غیرنظامی تبدیل شد.

در 21 اکتبر 1999 روس‌ها به یک بازار‌، یک زایشگاه و یک مسجد در گروزنی حمله کردند و 118 نفر را کشتند و بیش از 400 نفر را زخمی کردند.

برای هفته‌های متمادی، گروزنی با راکت‌های توپخانه، بمب‌های خوشه‌ای و موشک‌های کروزی بمباران باران شد که هزاران نفر را کشت و شهر را با خاک یکسان کرد.

به گفته بازماندگان و گزارش رسانه‌ها، پس از آن گروه‌های کوچک پیاده نظام وارد شهر شدند و به هر کسی که می‌دیدند تیراندازی کردند.

سرهنگ الکساندر دوورنیکوف، لشکر تفنگ‌دار موتوری را در آنجا رهبری کرد و 22 سال بعد، بین آوریل و ژوئن سال گذشته، فرمانده ارشد نیروهای روسیه در اوکراین بود. افسران زیادی در چچن آزموده شدند و اکنون جزو مقامات ارشد ارتش روسیه هستند.

پاکسازی

گروزنی در 6 فوریه 2000 سقوط کرد. این اتفاق محبوبیت پوتین را افزایش داد و راه را برای انتخاب او به عنوان رئیس جمهور یک ماه بعد هموار کرد. زمانی که روسیه در تلاش بود تا کنترل خود بر چچن را تثبیت کند، نیروهای فدرال شروع به کشتار دسته جمعی غیرنظامیان کردند.

در 5 فوریه 2000، پلیس ضد شورش سن پترزبورگ، زادگاه پوتین، 56 غیرنظامی را در شهر نویه آلدی اعدام کردند . این فعال حقوق بشر گفت: «آنها فقط وارد شهر شدند و هر کس را که می‌خواستند به ضرب گلوله کشتند.»

نیروهای روسی به طور سیستماتیک مناطق مسکونی را «پاکسازی» کردند و محلیان غیروفادار به مسکو را کشتند و یا بازداشت و شکنجه کردند.

یادآوری آن «پاکسازی ها» هنوز مریم را وحشت‌زده می کند. آن طور که او به یاد می آورد: «جنگ به خودی خود به اندازه پاکسازی ها وحشتناک نبود.»

برای سال‌ها، گروه‌های حقوق بشری «پاکسازی»‌ها و پیامدهای آن را مستند کردند و اکنون می‌توانند آن‌ها را با آنچه در اوکراین اتفاق می‌افتد مقایسه کنند.

دیل از کمیته هلسینکی نروژ گفت: «حمله روسیه به اوکراین در نهایت این وحشت‌ها را در مرکز توجه‌ها قرار داد و زمانی که جنگ سرانجام به پایان برسد، مورخان مطمئناً الگوهای مشترکی را در تمام جنگ‌های پوتین خواهند یافت و همچنین سایر فجایع حقوق بشر تحت رهبری او سرانجام دیده می‌شوند.»