چرخش بزرگ دو قدرت ژئوپلیتیکی منطقه؛ اهمیت نمادین توافق تهران-ریاض برای پکن

به گزارش اکوایران به نقل از اقتصادنیوز، طی یک پیشرفت دیپلماتیک نادر، با میانجی‌گری چین، تهران و ریاض توافق کردند که روابط دوجانبه را از سر بگیرند. دو کشور هم‌چنین پس از سال‌ها انسداد دیپلماتیک، سفارت‌های خود را بازگشایی خواهند کرد.

این توافق به دنبال مذاکره در چین بین هیئت‌هایی به رهبری مساعد العیبان، مشاور امنیت ملی عربستان و علی شمخانی، همتای ایرانی وی صورت گرفت. بر اساس بیانیه مشترک عربستان سعودی، ایران و چین، این هفته مذاکرات سرعت گرفت و توسط شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، مورد حمایت قرار گرفت.

چرخش بزرگ دو قدرت ژئوپلیتیکی خاورمیانه

از نگاه آدام لاسنت، تحلیل‌گر المانیتور، این توافق از این جهت اهمیت دارد که برقراری مجدد روابط بین ایران و عربستان سعودی یک چرخش بزرگ برای دو قدرت ژئوپلیتیکی در خاورمیانه محسوب می‌شود. برای سال‌ها، دو کشور روابط خصمانه‌ای داشته‌اند که و یکدیگر را به مداخله امور داخلی متهم کرده‌اند.

جنگ داخلی یمن شاید برجسته‌ترین موضوع بین دو طرف باشد. آتش درگیری‌ها در این کشور گرفتار در یک جنگ داخلی فرسایشی در اکتبر گذشته فروکش کرده و اوضاع نسبتاً آرام است. عربستان سعودی هم‌چنین، مانند سایر کشورهای خلیج فارس و اسرائیل، از مدت ها قبل نسبت به برنامه هسته‌ای و موشکی ایران ابراز نگرانی کرده است.

برقراری مجدد روابط نتیجه سال‌ها مذاکره و میانجی‌گری چین، عراق و عمان است. در سال 2021، عراق مذاکرات بین مقامات سعودی و ایران را تسهیل کرد. گفت‌وگوها سال گذشته ادامه یافت، اما در نهایت متوقف شد. تا زمان صدور اطلاعیه روز جمعه، تحولات قابل توجهی رخ داده است. وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی دسامبر گذشته در اردن دیدار کردند و در ماه فوریه، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران به چین سفر کرد.

در واکنش به این مسئله، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ‌سفید روز جمعه گفت ایالات متحده از این توافق مطلع شده است. جان کربی به خبرنگاران گفت: «سعودی‌ها ما را از مذاکراتی که داشتند آگاه کردند، همان‌طور که ما آن‌ها را در جریان تعاملات دیپلماتیک خود قرار دادیم، اما مستقیماً درگیر نبودیم.»

کاخ سفید از این توافق به عنوان کمک بالقوه به پایان جنگ در یمن استقبال کرد. سخنگوی شورای امنیت ملی گفت: «ما از هرگونه تلاش برای کمک به پایان دادن به جنگ در یمن و کاهش تنش در منطقه خاورمیانه استقبال می کنیم». این مقام افزود: «کاهش تنش و دیپلماسی همراه با بازدارندگی از ارکان کلیدی سیاستی است که رئیس جمهور [جو] بایدن در سفر سال گذشته خود به منطقه بیان کرد».

اهمیت سیاسی و نمادین یک توافق

در بیانیه رسمی هیچ اشاره‌ای به امتیازات رد و بدل شده میان عربستان سعودی و ایران نشده است. با این حال، کینزا بیانکو، محقق در شورای اروپا در روابط خارجی، گفت که از سرگیری روابط می‌تواند تنش‌های منطقه‌ای را کاهش دهد.

بیانکو به المانیتور گفته: «سعودی‌ها مدت‌ها اصرار داشتند که هرگونه احیای روابط دیپلماتیک با ایران شامل مشارکت فعال و سازنده ایران برای پایان دادن به جنگ در یمن باشد. اگر این تنش‌ها و تنش‌های منطقه‌ای دیگر کاهش یابد، این اهمیت واقعی توافق است.»

بیانکو افزوده عربستان سعودی تصمیم گرفت به دلیل موقعیت جمهوری اسلامی، رویکرد «مصالحانه» را در قبال ایران دنبال کند. او گفت سعودی‌ها در این پندارند که تهران تحت فشار شدید داخلی و بین‌المللی قرار داشته و با کاهش منابع‌اش، نقش منطقه‌ای خود را نیز کاهش داده است.

برایان کاتولیس، معاون سیاستگذاری در موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن، گفت که باید دید از سرگیری روابط چه تأثیراتی بر منطقه خواهد داشت. به گفته وی، در عین حال، این توافق برای چین «اهمیت نمادین» دارد. کاتولیس به المانیتور گفت: «این ماجرا گویای این است که اگر ایالات متحده عقب نشینی کند، دیگران وارد عمل خواهند شد و این خلاء را پر خواهند کرد. صداهای متعددی در آمریکا خواستار خویشتن‌داری یا ایجاد توازن در خارج از کشور شده‌اند و این که ایالات متحده باید روابط خود با خاورمیانه را کاهش دهد. وقتی این اتفاق بیفتد، دیگرانی مانند چین و روسیه به دنبال پر کردن شکاف‌ها هستند.»