اکوایران- منصور براتی، کارشناس مسائل اسرائیل: «بحران فزاینده» بهترین کلمه برای توصیف وضعیت سیاست داخلی و خارجی دولت راست‌گرای نتانیاهو است. از یک سو بحران اصلاح (کودتا) قضایی سبب ایجاد انشقاق شدید میان احزاب و شخصیت‌های صهیونیست به‌ویژه در بلوک اپوزوسیون شده و از سوی دیگر سیاست «یهودی سازی» قدس شرقی از سوی عناصر افراطی کابینه همچون ایتامار بن گویر و بتصلائل اصموطریچ سبب برافروخته شدن شکاف «عرب- یهودی» در منطقه بیت‌المقدس شده است. با وجود وعده‌های بنامین نتانیاهو در خصوص ایجاد تحول در سیاست خارجی اسرائیل اما به غیر از همراهی با آمریکا برای ایجاد تهدید نظامی معتبر علیه برنامه اتمی ایران، دستآورد خاصی به دست نیاورده است.

اولویت‌های نتانیاهو

در دستگاه سیاست خارجی دولت «بی بی» در کنار پرونده ایجاد اجماع جهانی علیه جمهوری اسلامی ایران، پیشبرد پرونده «صلح ابراهیم» نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به گفته رسانه‌های عبری زبان رژیم در حال پیشبرد مذاکرات عادی سازی با چهار کشور اسلامی اندونزی، نیجر، موریتانی و سومالی است. با این حال همان طور که در اظهارنظرهای سیاسی مقامات اسرائیلی به نظر می‌رسد، هدف اصلی رژیم عادی‌سازی روابط با پادشاهی سعودی است. تل‌آویو پس از انعقاد پیمان ابراهیم با امارات عربی متحده، بحرین، سودان و مراکش به دنبال رسیدن به نقطه توافق با ریاض بود اما توفیقی نیافت. صهیونیست‌ها امیدوارند تا در سال پایانی دولت بایدن، دموکرات‌ها برای آنکه دستآوردی جدی در حوزه سیاست خارجی به دست آورند، فشارها بر روی ریاض را برای رسیدن به نقطه «عادی سازی» افزایش دهند.

در هنگامی که رسانه هایی همچون فایینشنال تایمز و وال استریت ژورنال سخن از شروط محمد بن سلمان (مانند دریافت امتیاز حق غنی‌سازی) برای دولت بایدن جهت پیوستن به قطار تطبیع می‌گفتند، ناگهان انتشار خبری ناگهانی از پکن دولتمردان و کارشناسان مسائل منطقه را در شوک فرو برد. پس از دو سال روند «میانجی‌گری» میان ایران- سعودی با از طریق عراق و عمان، سرانجام پیشنهاد شی جین پینگ به ابراهیم رئیسی محل مذاکرات را از بغداد به پکن منتقل کرد. پس از 5 روز مذاکرات محرمانه و فشرده میان مقامات امنیتی تهران- ریاض، روز جمعه 10 مارس 2023 خبر عادی سازی روابط دو کشور پس از 7 سال قطع رابطه به جهان مخابره شد.

در وهله اول آب شدن یخ روابط ایران و عربستان ذیل آفتاب «دیپلماسی چینی» شکست سیاسی بزرگ برای ابالات متحده آمریکا در منطقه خلیج فارس محسوب می‌شود. این موضوع از نگاه تحلیل‌گران دورنماند و آنها با پرداختن به ابعاد مختلف توافق پکن، غیبت واشنگتن در روند میانجی‌گری میان تهران- ریاض، نشانه تغییر موازنه قدرت در منطقه خاورمیانه ارزیابی کردند. اینکه آمریکا به عنوان شریک سنتی پادشاهی سعودی صرفا از این رخداد «مطلع باشد» نشان دهنده تغییر اولویت‌ها در نگاه محمد بن سلمان است. با مشخص شدن روند انتقال قدرت از غرب به قاره آسیا و ناتوانی آمریکا در تامین امنیت کامل کشورهای حاشیه خلیج فارس؛ دولت‌های این منطقه تصمیم گرفتند تا تمام تخم مرغ‌های خود را تنها در یک سبد نگذارند و با پیشبرد سیاست «موازنه مثبت»، میوه امنیت را از درختی دیگر بچینند.

با اعلام خبر از سرگیری روابط دیپلماتیک ایران- سعودی، واکنش‌ها در فضای سیاست داخلی اسرائیل بسیار جالب بود. روز جمعه بلافاصله پس از انتشار خبر توافق پکن، یک مقام ارشد دولت بنیامین نتانیاهو گفت احیای روابط دیپلماتیک بین عربستان سعودی و ایران بیانگر ضعف دولت جو بایدن و دولت قبلی اسرائیل است. این فرار روبه‌جلو سبب شد تا نفتالی بنت و یائیر لاپید با حمله دولت نتانیاهو، عادی‌سازی روابط میان تهران- ریاض را شکست بزرگ برای سیاست خارجی نتانیاهو و دولت راست‌گرای وی قلمداد کنند.

برخی کارشناسان معتقدند که اگر پیش‌فرض سیاست «موازنه مثبت» را در دستگاه سیاست خارجی سعودی بپذیریم، آنگاه باید عادی‌سازی روابط این کشور با ایران را مقدمه‌ای بر آشکارسازی روابط با اسرائیل بدانیم. در این استراتژی ریاض برای آنکه بتواند تهدیدات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را «مهار» و «مدیریت» کند؛ به صورت همزمان با تمام بازیگران اقدام به برقراری روابط نزدیک می‌کند تا از این طریق بتواند نوعی موازنه در روابط با قدرت‌ها برقرار کند. به عبارت دیگر در نگاه نسل جدید دولتمردان سعودی، عنصر «استقلال» در میانه کشاکش و جدال بر سر برقراری نوعی موازنه در روابط با قدرت‌های بزرگ تامین خواهد شد.

دیگر چالش وزارت خارجه اسرائیل را می‌توان نوعی رفتار این رژیم در برابر «تهدید ایران» یا «محور مقاومت» دانست. گره‌های کور در حوزه سیاست داخلی و دیپلماسی فعال تهران برای شکست کمپین «انزواء سیاسی» گزینه‌های محدودی در برابر کوهن قرار داده است. میانجی‌گری در بحران اوکراین، پیشبرد پرونده صلح ابراهیم (به‌ویژه عادی سازی روابط با سعودی) و تلاش برای ایجاد اجماع جهانی علیه ایران از جمله امکان‌های پیش رو تل‌آویو در سال نو شمسی است.