تغییر بازی در خاورمیانه؛ پیش به سوی اورانیوم شصت درصدی

به گزارش اکوایران، سالی که گذشت، جهان روزگار پر آشوبی را از سرگذراند. از شدت گرفتن جنگ در اوکراین تا تنش بی‌سابقه در روابط دو قدرت بزرگ اقتصادی دنیا که طنین لرزه بر پایه‌های جهان تک قظبی را تداعی کرد. سیاست خارجی جمهوری اسلامی نیز که در این سال چالش‌های کم‌سابقه‌ای را از سر گذراند و  تنش‌های فزاینده‌ای را با غرب تجربه کرد، در پایان سال با مدیریت بخشی از بحران‌ها توانست ورق روندهای خطرناکی را برگرداند. اکوایران در سلسله یادداشتی مروری داشته بر حوادث ماهانه سال خورشیدی که از پشت سر  گذشته شد.

حمله به قلب روسیه

در سومین ماه از فصل پائیز، از شدت درگیری‌ها در اوکراین تا حد قابل توجهی کاسته شده و طرفین در حال تحکیم مواضع خود بودند. با این حال، در پی حمله های هواپیماهای بدون سرنشین اوکراینی به دو پایگاه هوایی روسیه صدها مایل دور از خط مقدم اوکراین سه پرسنل نظامی روس کشته شدند. این عمیق ترین حمله نظامی از زمان حمله به اوکراین در قلب خاک روسیه محسوب می شد. هم‌چنین نیروهای روس نیروگاه زاپروژیا را که ماه مارس در اختیار خود قرار دادند، ترک کردند. واگذاری این نیروگاه توسط روس ها نشان از تغییر عمده در میدان نبرد در منطقه زاپروژیا داشت.

مرور فروردین 1401؛ عقب‌نشینی بزرگ روس‌ها و کشف گورهای دسته‌جمعی 

 پارلمان اتحادیه اروپا هم با تصویب قطعنامه‌ای روسیه را به منزله «دولتی که تروریسم را تشویق می‌کند» در فهرست کشورهای تروریستی قرار داد. در آخرین روز فصل پائیز نیز ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین و چهره مقاومت این کشور برای دیدار با جو بایدن و سخنرانی در کنگره، برای نخستین بار از زمان آغاز جنگ از اوکراین خارج شد.

شرق پرهیاهو

آذر برای شرق دور ماهی پر هیاهو به حساب می‌آمد. در مالزی، یک هفته پس از انتخابات سراسری پر تنشی که منجر به تعلیق پارلمان برای نخستین بار در تاریخ مالزی شد، انور ابراهیم به مقام نخست‌وزیری منصوب گشت. بر اساس نتایج انتخابات پارلمانی، ائتلاف اصلاح طلب و حزب پاکاتان هاراپان تحت رهبری انور بیشترین کرسی ها را از آن خود کردند اما نتوانستند برای تشکیل دولت اکثریت ساده را از به دست بیاورند، به همین دلیل انور با مداخله پادشاه توانست نخست وزیر جدید مالزی شود. در تایوان هم شکست سنگین حزب حاکم «دموکراتیک ترقی‌خواه» در انتخابات محلی نشان داد که استراتژی رئیس جمهور تسای اینگ-ون برای تمرکز تبلیغاتی بر مسئله‌ی چین شکست خورده‌ است. پیروزی قاطعانه حزب کومینتانگ، طرفدار روابط نزدیک‌تر با چین، در انتخابات  این نگرانی را در کشور ایجاد کرد که این حزب می‌تواند در انتخابات ریاست جمهوری سال 2024 نیز پیروز شود و سیاست‌های نزدیک به چین را در پیش بگیرد.   

 مرور اردیبهشت 1401؛ بدترین نسل‌کشی‌ غیرنظامیان در تاریخ مدرن / بن‌سلمان 2 وارد می‌شود 

اما در چین، طی اتفاقی نادر، عده قابل توجهی در اعتراض به تداوم سیاست‌ کوویدصفر شی ‌جین‌پینگ و محدودیت‌های اعمال شده به خیابان‌ها آمدند. موج نافرمانی مدنی در دهه گذشته در سرزمین اصلی چین بی‌سابقه بوده، اما با نزدیک شدن به سه سال از آغاز همه‌گیری، نرضایتی در این کشور به شکل مشهودی افزایش یافته بود. جرقه اعتراضات از آتش‌ سوزی مرگبار یک آپارتمان در غرب کشور آغاز شده بود. پلیس برای سرکوب معترضان حضوری برجسته در خیابان ها داشت و بسیاری از آنها با معترضان درگیر شدند.در برخی از شهرهای چین نیز شعارهایی طی رخدادی نادر و بی سابقه، علیه «شی» و حزب کمونیست سر داده شد. با ادامه اعتراضات در چین، ابتدا شهرهای گوانگژو و چونگ کینگ کاهش محدودیت‌های مربوط به جلوگیری از شیوع کووید۱۹ را اعلام کردند و در ادامه منجر به اعلام پایان سیاست کوویدصفر در این کشور شد. در بحبوحه این اعتراضات هم جیانگ زمین، رهبر اسبق چین در سن 96 سالگی درگذشت.

مرور خرداد 1401؛ جهنم بزرگ در انتظار دنیا/دوربین‌های آژانس جمع آوری می‌شوند 

در همین زمان، نیروهای هند و چین در منطقه مرزی مورد مناقشه در هیمالیا با یکدیگر درگیر شدند. این  اولین درگیری اعلام شده بین دو قدرت آسیایی دارای سلاح هسته ای در نزدیک به دو سال گذشته بود و علی رغم پایان فوری تنش، چشم اندار صلح جهانی را در بلند مدت مورد تردید قرار داد. کیم جونگ اون رهبر کره شمالی هم به آزمایش‌های موشکی کم‌سابقه خود ادامه داد.

خزان داغ خاورمیانه

اما شرق نزدیک در پایان پائیز روزهای حتا داغ‌تری از شرق دور را از سر گذراند. استقبال خیره کننده سعودی‌ها از شی چین‌پینگ، رئیس جمهور چین نشان از آغاز عصر جدیدی در خاورمیانه داشت. در طول این سفر، میزبانی ریاض از شی با سفر چند ماه پیش بایدن به این کشور مقایسه شد که به شکل چشمگیری تفاوت داشت و پیامی روشن از سوی عربستان سعودی ارسال شد مبنی بر اینکه از ایالات متحده فرمانبردار مطلق نیست. به رغم آن‌که عموم دیدارهای این سفر بیشتر بر ابعاد اقتصادی مشارکت چین و عربستان متمرکز بود، با این همه بیانیه مشترک چین با عربستان و شورای همکاری خلیج فارس از جنبه‌های جنجالی این سفر محسوب می‌شد؛ جایی که در ان صادرکنندگان دو بیانیه علاوه بر انتقاد از برنامه‌های اتمی، موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای تهران، نسبت به مالکیت جزاریر سه‌گانه ایرانی ادعاهای مناقشه‌برانگیزی کرده بودند. امری که در تهران با انتقادات فراوانی مواجه شد. با این همه چند ماه پس از آن اثرات این سفر بیشتر روشن شد.

مرور تیر 1401؛ ناکامی شاتل دیپلماسی و اتلاف وقت برجام در دوحه/ خداحافظ بوریس 

در آخرین روزهای فصل خزان نیز، پایتخت اردن میزبان کنفرانس «بغداد 2» بود.برگزاری این نشست اگر چه به دعوت‌ امان انجام شد، اما تنظیم و برنامه‌ریزی کنفرانس با بغداد و پاریس بود. با این همه علی رغم این که خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از مقامات عراقی مدعی شده بود ششمین دور مذاکرات به میزبانی بغداد که از قبل پیش‌بینی شده بود، به شکل غیرمنتظره‌ای فعلا از دستور کار خارج شده، اما، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران از دیدار خود با هم‌تای سعودی‌اش در حاشیه کنفرانس بغداد2 خبر داد. پیش از این هم فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان طی اظهاراتی گفته بود که ایران بخشی از منطقه و همسایه ماست و ما به دراز کردن دست خود به سوی همسایگان مان در ایران ادامه می دهیم. او تاکید کرده بود که حرف‌های مثبتی از ایران می‌شنویم و امیدواریم که این حرف ها به روابط مثبت تبدیل شود. با این همه آسوشیتدپرس در گزارش خود به نقل از چند مقام عراقی ادعا کرده بود مذاکرات دیپلماتیک بین این دو رقیب منطقه‌ای که با میانجی‌گری بغداد در حال انجام بوده، عمدتا به دلیل دیدگاه تهران مبنی بر دخالت این پادشاهی حاشیه خلیج فارس در تحریک معترضان و دخالت در امور داخلی کشور، متوقف شده است.

مرور مرداد 1401؛ آسِ نهایی توافق روی میز قرار گرفت 

در ترکیه هم با نزدیک شدن به ایام انتخابات ریاست جمهوری، دادگاهی در ترکیه، اکرم امام اوغلو، شهردار محبوب استانبول را به اتهام توهین به مقامات دولتی، به محرومیت ازفعالیت سیاسی رای داد؛ حکمی که در نهایت توانست ستاره در حال ظهور اپوزیسیون و رقیب بالقوه رجب طیب اردوغان را از سر راه بردارد. منتقدان، اردوغان را به گسترش نفوذ خود بر قوه قضائیه متهم کرده و بر این باورند که او برای احکامی که به نفعش است فشار به دستگاه قضا فشار می‌آورد. 

مرور شهریور 1401؛ سقوط دژ مستحکم روس‌ها و برگشتن ورق جنگ اوکراین/ میلی‌مترهای آخر احیای برجام

پیش به سوی اورانیوم شصت درصدی

با این همه مهم‌ترین اتفاق این ماه و شاید سال در جایی نزدیک شهر قم اتفاق افتاد. در اولین روز آذر سالی که گذشت، در واکنش به صدور قطعنامه شورای حکام علیه جمهوری اسلامی، مقامات تهران از آغاز تولید اورانیوم با غنای شصت درصد در مجتمع غنی سازی زیرزمینی فردو خبر دادند. اقدامی که به نظر می‌رسد بازی هسته‌ای را وارد مرحله تازه‌ای کرد. امری که با واکنش شدید دولت‌های غربی مواجه شد.

مرور مهر 1401؛ بدترین هفته پوتین/ لغو اعتبارنامه آقای سفیر 

با این همه جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اذعان کرد به رغم آن‌که در شرایط کنونی برجام در وضعیت دشواری قرار دارد اما گزینه بهتری وجود ندارد. در نهایت در روزهای پایانی پائیز، هیأتی از نمایندگان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بررسی اوضاع وارد تهران شدند.

مرور آبان 1401؛ قطعنامه دوم صادر شد/بزرگ‌ترین پیروزی اوکراین/ «موج قرمز» فاجعه مطلق شد 

در این ماه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد قطعنامه علیه ایران درباره آنچه «وضعیت حقوق بشر در ایران» خوانده شده را به تصویب رساند. هم چنین مجمع عمومی سازمان ملل با تصویب قطعنامه ای به رهبری ایالات متحده به بهانه اعتراضات داخلی، ایران را از کمیسیون  مقام زنان سازمان ملل حذف کرد. این سخت‌ترین ژست نمادین در سازمان ملل متحد در واکنش به ناآرامی‌ها در ایران تا آن زمان بود.