انگیزه‌های پنهان پکن در آفریقا؛ جنگ ستارگان از آفریقا کلید می‌خورد؟

به گزارش اکوایران، در ماه ژانویه، گروه فن‌آوری هوافضای هنگ‌کنگ، یک شرکت چینی، قراردادی را با دولت جیبوتی برای ساخت تاسیسات پرتاب موشک در اوبوک، یک شهر بندری کوچک در شمال این کشور امضا کرد. اگر این پروژه تکمیل شود، اولین نمونه از تاسیسات پرتاب موشک به فضا است که توسط چین یا یک شرکت خصوصی چینی در قلمرو خارجی تامین مالی و ساخته می‌شود. ساخت یک فرودگاه فضایی یک کار دشوار است و ساخت چنین تأسیساتی در خاک خارجی حتی پیچیده‌تر است. در حالی که چالش‌ها ممکن است در نهایت این قرارداد را منتفی کند، ساخت بالقوه یک سایت در اوبوک، یک مطالعه موردی مهم را ارائه می‌کند؛ که چگونه چین یا سایر بازیگران می‌توانند با دور زدن نظام بین‌المللی حاکمیت فضایی، ابزارهای ژئوپلیتیکی خود را گسترش دهند.

بنابر گزارش فارن‌پالیسی، چین مرتباً برنامه‌های کاربردی مرتبط با فضا را به عنوان ابزار نفوذ جهانی صادر می‌کند و سرمایه‌گذاری بالقوه در اوبوک با تلاش‌های گسترده‌تر پکن برای توسعه قدرت در قاره آفریقا مطابقت دارد. صنعت فضایی رو به رشد در اینجا، پتانسیل عظیمی برای سرمایهگذاری، ایجاد شغل و رشد اقتصادی دارد. با این حال، با توجه به کاربرد استراتژیک محدود یک مرکز پرتاب منفرد در شاخ آفریقا، به نظر می‌رسد که چین ممکن است انگیزه‌های پنهانی برای علاقه خود به فضانوردی خارجی داشته باشد. به طور خاص، از آنجایی که جیبوتی عضو معاهدات اصلی حاکم بر رفتار در فضا نیست، چین ممکن است این مشارکت جدید را فرصتی برای فعال کردن یک بازیگر سرکش بالقوه و تغییر شکل انتظارات جهانی از رفتار مسئولانه در فضا ببیند. موضوع نگران‌کننده این است که اگر پکن از این مدل پیروی کند، ایالات متحده یا کشورهای همفکر نمی‌توانند کار زیادی برای اصلاح این وضعیت انجام دهند - اگر امروز در جیبوتی این اتفاق نیوفتد، می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور در سایر نقاط آفریقا، آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی و فراتر از آن اتفاق بیوفتد.

در دهه گذشته، تقاضای تجاری و دولتی چین برای دسترسی به فضا افزایش یافته است، اما ایجاد تاسیسات پرتاب مناسب ادامه پیدا نکرده است. پکن امکانات و گزینه‌های پرتاب را در داخل گسترش داده است و اکنون، شرکت‌های تجاری به دنبال اضافه کردن گره‌های خارجی به این شبکه هستند.

یک فرودگاه فضایی در اوبوک ممکن است برای چین جذاب باشد زیرا پرتاب‌ها از نزدیک به استوا نسبت به پرتاب‌هایی که از عرض‌های جغرافیایی بالاتر انجام می‌شوند، مصرف سوخت کمتری دارند. حتی با وجود این مزیت، با توجه به چالش‌های لجستیکی ذاتی بهره‌برداری از یک تأسیسات فضایی تجاری در خاک غیرمتحد، هزاران کیلومتر دورتر از سرزمین اصلی چین، بعید است که این سرمایه‌گذاری ارزش راهبردی آشکاری را که پایگاه‌های نظامی خارج از کشور چین ارائه می‌دهند، ارائه دهد. با این حال، به چین فرصتی می‌دهد تا تفسیرهای جایگزین خود از قوانین فضایی بین‌المللی را ارائه کند و پناهگاهی برای اپراتورهای ماهواره‌ای ایجاد کند که به دنبال فعالیت خارج از حدود سیستم موجود هستند.

چین به عنوان یک طرف اکثر اسناد حقوقی بین‌المللی مرتبط با فضا، باید از محدودیت‌های خاصی در رفتار خود تبعیت کند. برای مثال، از استقرار تسلیحات هسته‌ای در فضا منع شده است، نمی‌تواند ادعای حاکمیت بر اجرام آسمانی مانند ماه را داشته باشد، و در کنار بسیاری از تعهدات دیگر، باید به فضانوردان در بحران کمک کند. چین از طریق مقررات داخلی نهادهای فضایی بخش خصوصی، این تعهدات را انجام می‌دهد، اما مشخص نیست که چگونه این قوانین در مورد اپراتورهای خصوصی چینی در خارج از کشور اعمال می‌شوند.

با این حال جیبوتی ، در حال حاضر تحت هیچ یک از این تعهدات قانونی نیست. از آنجایی که این کشور یکی از امضاکنندگان معاهده فضایی نیست، انتظاری وجود ندارد که قبل از انجام فعالیت‌های فضایی مضر با دیگران مشورت کند. اپراتورهای ماهواره‌ای تجاری که از جیبوتی یا کشوری با موقعیت مشابه پرتاب می‌شوند، ممکن است از وظایف تحمیل‌شده توسط معاهده فضایی اجتناب کنند و ماهواره‌هایی را پرتاب کنند که گذرهای نزدیک و مانورها و عملیات مجاورتی را بدون مشورت قبلی یا توجه لازم به دیگران انجام می‌دهند. این رفتارها، اگر با تلاش‌هایی برای ایجاد درک مشترک از ایمنی همراه نباشند، احتمالاً در مورد هدف این مأموریت‌ها سوء ظن ایجاد می‌کنند و دیدگاه‌هایی مبنی بر خصمانه بودن این فعالیت‌ها را تقویت می‌کنند.

از بسیاری جهات، قرارداد شرکت چینی با دولت جیبوتی را می‌توان نه تنها به عنوان فرصتی برای فرار از قوانین فعلی، بلکه به عنوان ابزاری برای مقابله با قوانین آینده تفسیر کرد. از آنجایی که بسیاری از جنبه‌های اصلی موافقت‌نامه‌های بنیادی، مانند «توجه لازم به دیگران»، هنوز قابل تفسیر هستند، کشورهایی مانند چین آزادند تا درک خود را از مفهوم توجه اعمال کنند. یک فرودگاه فضایی در قلمرو یک کشور غیر پایبند، به اپراتورهای خارجی صحنه و مکانیسمی کاربردی را برای عقب راندن هنجارهای قانونی فضایی ارائه می‌دهد.

عواقب فعال کردن یک بازیگر سرکش بالقوه می‌تواند از کنترل خارج شود. طبق قرارداد اولیه خود، گروه فناوری هوافضای هنگ کنگ اعلام می‌کند که پس از 30 سال مدیریت مشترک این تأسیسات، فرودگاه فضایی اوبوک را به طور کامل به دولت جیبوتی منتقل خواهد کرد. این واگذاری باعث تشدید نگرانی در مورد احتمال سوء رفتار در مدار زمین خواهد شد. از آنجایی که جیبوتی به ماده ششم معاهده فضایی ملزم نیست، دولت آن هیچ مسئولیت قانونی در قبال مجوز و نظارت بر فعالیت‌های فضایی در قلمرو خود نخواهد داشت.

این پتانسیل به‌ویژه با توجه به سابقه پکن در جذب قابلیت‌های توسعه یافته توسط صنایع تجاری و غیرنظامی این کشور در ارتش، نگران کننده است. بنادر فضایی در مکان‌هایی مانند اوبوک یک محیط فاقد نظارت را برای آزمایش فناوری‌های پیشرفته با کاربردهای نظامی بالقوه فراتر از دسترس قانون ارائه می‌دهد. پکن ممکن است تمایل بیشتری به دنبال کردن این فعالیت‌ها داشته باشد، زیرا به دلیل مکان خارجی سایت پرتاب، امکان بیشتری برای انکار چنین تلاش‌هایی دارد.

اگر رویکرد گروه فناوری هوافضای هنگ کنگ موفق شود، پکن ممکن است به دنبال گسترش شبکه فضانوردی خود در کشورهای دیگر با جغرافیای جذاب مشابه و تعهدات سیاسی محدود باشد. بر اساس این ویژگی‌ها، چند مکان می‌تواند در رتبه بعدی قرار گیرد. خط ساحلی تانزانیا برای دسترسی کارآمد به فضا جذاب است و از نظر سیاسی این کشور هنوز معاهده فضایی را تصویب نکرده است، اگرچه کنوانسیون مسئولیت بین‌المللی در قبال خسارات ناشی از اجرام فضایی را امضای کرده است. در آمریکای مرکزی، کاستاریکا هم از نظر جغرافیایی و هم از نظر سیاسی در موقعیت مشابهی قرار دارد. در همین حال، در آمریکای جنوبی، سورینام دسترسی به عرض‌های جغرافیایی تقریباً استوایی را ارائه می دهد و همچنین به هیچ یک از توافق نامه‌های فضایی بزرگ محدود نیست.

ساخت هر فرودگاه فضایی به زمان نیاز دارد. گروه فناوری هوافضای هنگ کنگ تخمین زد که ساخت یک سایت در اوبوک پنج سال طول می‌کشد. با این حال، حتی با وجود زمان کافی برای طرف‌های مقابل چین برای اجرای استراتژی‌های رقابتی، اگر شرکت‌های چینی این مسیر را ادامه دهند، چشم‌انداز کمی برای راه‌حل‌های کوتاه‌مدت وجود دارد. کشورهای مخالف این رفتار می‌توانند تلاشی همه جانبه را برای تشویق کشورهای میزبان به تصویب معاهدات حقوق فضایی انجام دهند، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که دولتی مانند جیبوتی، با وجود سود هنگفتی که از سرمایه گذاری چینی می‌برد، حتی در قانع کننده‌ترین کارزار دیپلماتیک نیز با امضای آن‌ها موافقت کند.

اگرچه رویکرد سیاست واقع‌گرایانه چین قابل درک است، تضعیف رژیم حاکمیت فضایی خطرات بزرگی را به همراه دارد. ابزارهای قانونی - مانند معاهده فضایی - به دلایلی وجود دارند و قوانین و استانداردهایی که آنها تعیین می‌کنند، برای ایمنی اولیه و همچنین فعالیت‌های طولانی مدت انسان در فضا ضروری است. رد کردن، تضعیف و مانع‌تراشی در برابر این هنجارها نه تنها بر دشمنان پکن در فضا تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند برای خود چین نیز نتیجه معکوس داشته باشد. ماهواره‌هایی که بدون نظارت کافی پرتاب می‌شوند می‌توانند زباله‌هایی را در مدارهای ارزشمند ایجاد کنند و خطر برخورد با مأموریت‌های فعلی و آتی چین را افزایش دهند. به طور گسترده‌تر، بدون تعهد به دستورالعمل‌های مشترک، این اقدامات باعث ایجاد عدم اطمینان در بین جامعه فضانوردی می‌شود و فرصتی برای سوءتعبیر و بی‌اعتمادی ایجاد می‌کند که می‌تواند به بحران یا درگیری آشکار بین دولت‌ها تبدیل شود. دسترسی به یک فرودگاه نزدیک استوا ارزشمند است، اما باز کردن جعبه پاندورا، ارزش ریسک را ندارد.