به گزارش اکوایران، 8 می، زمانی که دونالد ترامپ به شکلی یکجانه از برنامه جامع اقدام مشترک خارج شد و اعلام کرد که راه بهتری جهت جلوگیری از پیشرفت برنامه هسته ای ایران دارد، ایران به واسطه پایبندی اش به توافق 2015، کم تر از 300 کیلوگرم اورانیوم با غنای پایین داشت و همزمان به ناظران آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه نظارت مستمر بر سایت هایش را داده بود.در همان بازه زمانی تهران تلاش داشت تا روابط خود را همزمان با چین( مهم ترین شریک اقتصادی اش) و اتحادیه اروپا تعدیل کند.

چرایی پایان برجام؟

امروز معادلات تغییر کرده است. ایران دارای اورانیوم با غنای بالا است و به نهاد ناظر اتمی مجوز راست آزمایی گذرا را داده است. علاوه بر این ایران در تعامل های منطقه ای اش، تاثیرگذار ترین بازیگر فعال در عراق قلمداد می شود؛ کشوری که بیش از دو دهه است که تحت تاثیر پس لرزه های حمله نظامی ایالات متحده است. امروز ایران در حوزه سیاست خارجی بیش از هر زمان دیگر به محور شرق نزدیک شده و با بازیگرانی چون چین و روسیه تعامل نزدیک تری دارد. این نزدیکی تا جایی است که همکاری نظامی ایران و روسیه که به ادعای غرب جهت حمایت از مسکو در حمله اوکراین تعریف شده، تنش ها میان ایران و غرب را افزایش داده است.

گروهی از ناظران با اشاره به گزاره های فوق مدعی اند که علیرغم تلاش های دولت بایدن و اروپایی ها و حتی روسیه و چین، برجام احیا نخواهد شد. به ادعای آنها در شرایطی که بایدن نامزدی اش را برای حضور در رقابت های ریاست جمهوری اعلام کرده، تمایلی به معامله با ایران ندارد، چرا که به خوبی می داند که این مقوله می تواند به یکی از چالش های انتخاباتی اش تبدیل شود. اروپا نیز امروز بر جنگ در اوکراین متمرکز شده و به واسطه همکاری نظامی ادعایی تهران و مسکو، برای ایران خط و نشان می کشد. این در حالی است که تلاش های بروکسل پس از خروج ترامپ از برجام جهت تجارت با تهران به نتیجه نرسیده، حالا تروئیکای اروپا( آلمان، فرانسه و انگلیس)در قیاس با پنج سال پیش اهرم های کم تری را در اختیار دارند.

روسیه که روزی یکی از طرفین برجام بود و حالا هدف تحریم های ایالات متحده و اروپا قرار دارد، خود نیز درگیر هزینه های تحریم های اعمالی غرب است.

مخالفانی که به صف حامیان برجام پیوستند

 اما در منطقه، بازیگرانی که زمانی مخالف احیای برجام بودند یا از همان ابتدا با انعقاد چنین توافقی مخالفت می کردند، حالا در تلاش برای به سرانجام رساندن این توافق هستند و همزمان روابطشان با تهران را احیا کرده و بهبود بخشیدند. از همین رو عربستان جهت پایان دادن به جنگ در یمن و حراست از زیرساخت های آسیب پذیر خود و اجرای برنامه های توسعه اقتصادی بلندپروازانه اش، جهت تنش زدایی به چین متوسل شد. امارات هم که خود را متحد واشنگتن می داند ظاهرا به چین مجوز داده تا در سواحلش پایگاه نظامی بسازد.

ایران هم تمایلی به احیای توافقی که ایالات متحده به شکلی بی رحمانه آن را نقض کرد، ندارد؛ توافقی که محصول 12 سال رایزنی های دشوار بود.ایالات متحده و متحدانش که امروز بیش از هر زمان دیگر درگیر اوکراین و چین هستند، این امید را دارند تا از وقوع بحران جدی تر در خاورمیانه جلوگیری کنند. در این میان اسرائیل که در سرزمین های اشغالی درگیر جنگ داخلی است، دائما مدعی است که برای توقف برنامه هسته ای ایران به گزینه نظامی متوسل خواهد شد.

چین گزینه مناسبی برای جانشینی آمریکا نیست

معادلات منطقه دائما در حال تغییر است هرچند چشم انداز مشخص نیست. هژمونی ایالات متحده رو به زوال است اما هیچ گزینه جایگزین مناسبی وجود ندارد. چین هنوز قادر به حراست از ازادی دریانوردی در خلیج فارس یا میانجیگری در مناقشه های ریشه دار میان اسرائیلی ها و فلسطینی ها نیست. پکن تاکنون با توسل به اهرم های اقتصادی اش ایران را تحت فشار قرار نداده بلکه فارغ از تحریم های اعمالی واشنگتن خواهان نفت ایران است.

تحریم های اعمالی علیه ایران نتیجه ای معکوس داشته، همانگونه که بسیاری از تحلیلگران استدلال کرده اند، محدودیت های اعمالی صرفا معیشت مردم ایران را به شکل منفی تحت تاثیر قرار داده است. دیپلماسی تنها گزینه عملی است هرچند در حال حاضر توسل بدان دشوار است.تلاش ها برای تبدل زندانی ها و شفاف سازی ایران در ارتباط با پیشرفت برنامه هسته ای اش ادامه دارد در حالی که دولت بایدن مدعی است که توسل به زور را به عنوان گزینه آخر قلمداد کرده است. اما با توجه به دانش و اطلاعاتی که ایران به دست آورده، طبیعتا گزینه نظامی نتیجه ای معکوس خواهد داشت و شاید توسل بدان خیلی دیر باشد.