مقصر اصلی کمبود دارو: تحریم یا سیاستگذار؟

به گزارش اکوایران، مرکز آمار در پژوهشی به بررسی و تحلیل فعالیت تولید فرآورده‌های دارویی، شیمیایی و گیاهی در ایران در چند سال اخیر پرداخته است.

امروزه داروها به بخشی ضروری از سیستم مراقبت‌های بهداشتی در سراسر جهان تبدیل شده‌اند. در دنیای امروز صنعت داروسازی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و درحال‌رشدترین صنایع جهانی شناخته می‌شود و یکی از منابع اصلی ایجاد اشتغال و درآمد ارزی برای بسیاری از کشورهای جهان به شمار می‌رود.

نسبت مواد اولیه خارجی مصرف‌شده از کل مواد اولیه؛ 21 درصد

در ایران هم‌اکنون در همه بخش‌های تولید مشکلات متعددی وجود دارد و صنعت داروسازی در ایران با اینکه قدمتی تقریباً هشتادساله دارد، از این قاعده مستثنی نیست. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در بحث تولید دارو در ایران مطرح است، مربوط به وابستگی یا عدم وابستگی به واردات است.

گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که از سال 1381 تا 1399، نسبت مواد اولیه خارجی مصرف‌شده از کل مواد اولیه با نوسانات بسیاری همراه بوده است. داده‌ها حاکی از آن است که در سال‌های پس از برجام و رفع تحریم‌ها، مصرف مواد اولیه خارجی به بالاترین میزان خود در بازه زمانی 19 ساله رسیده بود؛ به‌طوری‌که در سال‌های 1394 و 1395، نسبت مصرف مواد اولیه خارجی به کل مصرف مواد اولیه، به رقم بی‌سابقه 44 درصد رسید؛ اما این نسبت به مرور کاهش یافت و در نهایت در سال 1399 به 21 درصد رسید.

مقصر اصلی کمبود دارو؛ تحریم یا سیاست‌گذار؟

مقامات وزارت بهداشت بارها تحریم‌ها را عامل اصلی مشکلات اخیر دارویی کشور معرفی کرده‌اند، به‌طوری‌که وزیر بهداشت در نشست سازمان‌های بین‌المللی مقیم ایران اظهار کرده بود: «در طول تاریخ سابقه نداشته بیماران را تحریم کرده باشند؛ اما این کار نسبت به بیماران ایرانی انجام شده است.»

این مشکلات و کمبود دارو در شرایطی به گردن تحریم‌ها انداخته می‌شود که طبق گزارش مرکز آمار، ارزش تولید فرآورده‌های دارویی، شیمیایی و گیاهی در کشور از سال 1397 روندی افزایشی داشته و در سال 1399 به بالاترین میزانِ یک دهه اخیر رسیده است.

منتقدان سیاست‌های حوزه سلامت کشور می‌گویند دارو تحریم نیست. آنها انتقادهای اصلی خود را متوجه وزارت بهداشت و سیاست‌گذاری‌های داخلی می‌دانند.

نایب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو اخیراً گفته بود: «شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده بعد از تغییرات نرخ ارز دچار مشکلاتی در قیمت‌گذاری شدند که اگر به این مشکلات زودتر رسیدگی می‌شد، شاهد این کمبودها با این شدت نبودیم». او همچنین گرانی دارو را متأثر از تورم دانسته بود.

رکورد تورم تولیدکننده دارو

در همین رابطه، بررسی رشد شاخص قیمت تولیدکننده طی سال‌های 1381 تا 1400 نشان می‌دهد تورم تولیدکننده فرآورده‌های دارویی، شیمیایی و گیاهی در سال 1391 یعنی پس از اعمال تحریم‌های دهه 90 شمسی به 76.2 درصد یعنی بالاترین میزان در بازه زمانی مذکور رسید. این شاخص پس از افت و خیزهایی مجدداً از سال 1398 صعودی شده و در نهایت سال 1400 به 34.8 درصد رسید. این یعنی تورم تولیدکننده فرآورده‌های دارویی در سال 1400، پس از تورم سال 1391، به بالاترین حد خود در 20 سال اخیر رسید. در ادبیات اقتصادی، از شاخص قیمت تولیدکننده به‌عنوان یک شاخص پیش‌نگر یاد می‌شود و اهمیت زیادی دارد؛ چراکه انتظار می‌رود تغییرات این شاخص با یک وقفه زمانی خود را در شاخص بهای مصرف‌کننده منعکس کند.

صنعت داروسازی در جهان:

درآمد فایزر 46 درصد بیشتر از درآمد نفتی عربستان

صنعت داروسازی یکی از صنایع با گردش مالی بسیار بالا در دنیا و به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته است. آمارها نشان می‌دهد که رقم فروش شرکت آمریکایی «فایزر» در سال 2022 حدود 46 درصد بیشتر از درآمد نفتی عربستان بوده است.

بر اساس داده‌های این بخش، رقمی که 10 شرکت برتر دارویی جهان برای تحقیق و توسعه هزینه می‌کنند برابر 97 میلیارد دلار است که معادل 30 درصد از درآمد نفتی عربستان است.