درسی که شی جین‌پینگ از جنگ اوکراین می‌گیرد

به گزارش اکوایران، رهبران نظامی و غیرنظامی چین در 15 ماه گذشته با ناامیدی تماشا کرده‌اند که چطور «حمله رعد آسا»ی مسکو به اوکراین به یک شکست دنباله‌دار تبدیل شده است. چین آخرین بار در سال 1979 وارد یک جنگ شد - کارزاری علیه ویتنام که با تساوی متواضعانه‌ای به پایان رسید. پکن در گذشته روسیه را به دلیل توانایی‌اش در استفاده از خشونت برای دستاوردهای سیاسی تحسین می‌کرد. امّا دیگر نه. ژو بو، سرهنگ ارشد بازنشسته ارتش آزادیبخش خلق چین (PLA) که به عنوان کارشناس ارشد در دانشگاه سینگوا در پکن خدمت می‌کند، گفت: «وجهه نظامی و اعتبار روسیه از بین رفته است. این به جنگی تبدیل شده است که آنها انتظارش را نداشتند.»

به گفته وال استریت ژورنال، سوال استراتژیک که امروز ایالات متحده و متحدانش را به خود مشغول کرده است این است که این ناکامی‌های روسیه چه تأثیری بر بلندپروازی‌های خود پکن برای تصاحب تایوان خواهد داشت، جزیره دموکراتیکی که چین آن را بخشی از قلمرو خود می‌داند. آیا شکست‌های روسیه در اوکراین و واکنش قوی و غیر منتظره غرب به این تهاجم، باعث بازدارندگی چین خواهد شد؟ یا اینکه [از موضعی کاملاً متفاوت] از اشتباهات تاکتیکی روسیه درس می‌گیرد و همزمان امیدوار است که از تحلیل رفتن منابع نظامی غرب به نفع خود استفاده کند؟

پاسخ این سوال برای ایالات متحده از اهمیت حیاتی برخوردار است، برخلاف خونریزی‌ها در اوکراین، یک رویارویی نظامی بر سر تایوان، در صورت وقوع، احتمالاً مستقیماً ایالات متحده را درگیر خواهد کرد. اگر استراتژی بازدارندگی شکست بخورد، این اولین جنگ آمریکا طی نسل‌ها علیه یک دشمن تقریباً هم‌رده خواهد بود که احتمالاً منجر به خسارات حیرت‌انگیزی می‌شود. تایوان همچنین نقش بسیار محوری‌تری در اقتصاد جهانی ایفا می‌کند، با تولید ناخالص داخلی تقریباً چهار برابر اوکراین و انحصار نسبی در تولید نیمه هادی‌های پیشرفته که برای فناوری‌های مدرن ضروری هستند.

نیروهای ذخیره نظامی زن در یک تمرین آموزشی در تائویوان، تایوان

چین همچنان مصمم است!

در حالی که نیروی دریایی و هوایی چین تمرینات جنگی خود را در اطراف تایوان تشدید می‌کنند، مقامات چینی اظهار نظرهای کمی درباره اهداف خود می‌کنند. آنها اصرار دارند که وقایع اوکراین هیچ تأثیری بر تصمیمات آنها در مورد تایوان نخواهد داشت و با آنچه تلاش‌های آمریکا برای «اوکراینی کردن» موضوع تایوان می‌خوانند، مخالفت می‌کنند.

کوی تیانکای، سفیر سابق چین در واشنگتن و معاون سابق وزیر امور خارجه که همچنان در تشکیلات پکن تأثیرگذار است، گفت: «البته جنگ در اوکراین باید هر چه زودتر متوقف شود، اما هر اتفاقی که در آنجا رخ دهد نباید مانع تلاش‌های ما برای اتحاد مجدد شود. اتحاد مجدد ملی هدف ما در چین است، محیط بین‌المللی هر چه که می‌خواهد باشد.» به گفته مقامات آمریکایی، شی جین پینگ، رهبر چین، به ارتش آزادیبخش خلق گفته که باید تا سال 2027 برای حمله به تایوان آماده شوند.

مقامات غربی و ناظران چین موافقند که جنگ اوکراین، رهبران پکن را بر غیرقابل پیش‌بینی بودن درگیری‌های نظامی متمرکز کرده است. علیرغم مجموعه‌ای از موفقیت‌ها در سال‌های اخیر در کشورهایی مانند سوریه گرجستان، ارتش حرفه‌ای و جنگ‌آزموده روسیه در سال گذشته نتوانست کیف را تصرف کند و تا کنون بیش از نیمی از سرزمین‌های اوکراینی را که در ابتدا اشغال کرده بود، از دست داده است. بر اساس برآوردهای ایالات متحده، روسیه تنها در شش ماه گذشته بیش از 100،000 نفر تلفات داشته است.

با وجود مدرنیزه شدن و تجهیزات جدید و پیشرفته ارتش آزادیبخش خلق، با توجه به اینکه هیچ یک از سربازان فعلی آن تجربه رزمی ندارند، هیچ کس نمی‌داند که در میدان جنگ چطور عمل خواهند کرد. ناکامی‌های روسیه در اوکراین با برجسته کردن خطرات غیرقابل پیش‌بینی هرگونه تهاجم، برای تایوان و حامیانش زمان گرانبهایی خریده است، در حالی که فضای بیشتری نیز برای بازدارندگی فراهم کرده است.

ابهام استراتژیک

بوریس جانسون، نخست‌وزیر سابق بریتانیا، که یکی از حامیان اصلی حمایت‌های غرب از کیف بود، می‌گوید: «درس برای چین این است که جنگ در اوکراین ابهام استراتژیک را در مورد پیامدهای تلاش برای تصرف تایوان افزایش داده است. من فکر نمی‌کنم که کسی واقعاً انتظار این را داشت که ایالات متحده یا بریتانیا و بسیاری از کشورهای دیگر، از اوکراین به گونه‌ای کاملاً قاطع و عملی حمایت کنند.»

به گفته والری نیکه، رئیس بخش آسیا در بنیاد تحقیقات استراتژیک، یک اندیشکده در پاریس که به دولت فرانسه هم مشاوره می‌دهد، اگرچه تایوان هدف اصلی پکن است، اما اولویت اصلی حزب کمونیست چین، بقای حکومت آن است. او گفت: «راه این بقا از فروپاشی اقتصاد چین، شکست نظامی و تحقیر -در صورتی که آنها نتوانند تایوان را تصرف کنند- نمی گذرد.»

مقامات کنونی ایالات متحده و متحدانش می‌گویند که تجربه اوکراین، روایت مسکو و پکن مبنی بر این که دموکراسی‌های ناتوان غربی در حال انحطاط اجتناب ناپذیر هستند، را زیر سوال برده است. به طور خاص، اروپایی‌ها به طرز شگفت‌آوری به اعمال تحریم‌های اقتصادی جدی تمایل نشان داده‌اند و وابستگی خود را به انرژی روسیه کم کرده تا از مقاومت اوکراین حمایت کنند.

نتیجه‌گیری پکن

بسیاری از مقامات آمریکا و متحدان هشدار می‌دهند که هنوز خیلی زود است که فکر کنیم نتیجه‌گیری نهایی برای پکن این است که نباید به تایوان حمله کند.. جنگ در اوکراین هنوز به پایان نرسیده است و شکست روسیه نتیجه مسلم آن نیست. با وجود انبوهی از تحریم‌های غرب، اقتصاد روسیه سقوط نکرده است و رژیم ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، حتی با افزایش خسارات جنگی با چالش‌های داخلی جدی مواجه نشده است. وقتی صحبت از وحدت غرب به میان می‌آید، چین و روسیه همچنان معتقدند که دیر یا زود جبهه متحد اوکراین از بین خواهد رفت، شاید پس از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال 2024.

ژو، سرهنگ بازنشسته، گفت: «وضعیت برای مسکو دشوار است، اما روسیه همچنان نیروی انسانی، قدرت نظامی و قدرت ملی بیشتری برای حمایت از این جنگ دارد. رئیس جمهور پوتین نمی‌تواند در این جنگ شکست بخورد، وگرنه چگونه می‌تواند توضیح دهد که چرا همه این افراد مرده‌اند؟ او باید این را توجیه کند. از سوی دیگر، اگر جنگ طولانی شود، غرب چگونه می‌تواند حمایت خود را حفظ کند؟»

از بسیاری جهات، آینده وحدت غرب بر سر اوکراین با چالش دفاع از تایوان با هم گره خورده است. دیدگاه غالب در دولت بایدن و در میان متحدان ناتو این است که شکست در جلوگیری از موفقیت روسیه در اوکراین، تأثیر مستقیمی بر جسور شدن پکن خواهد داشت. بن هاجز، ژنرال سابق ارتش ایالات متحده در اروپا گفت: «اگر چین ببیند که ما حاضر نیستیم برای کمک به اوکراین که روسیه به وضوح و آشکارا به آن تجاوز کرده است، کنار هم بمانیم، فکر می‌کنم چین واقعاً دیگر هر چیزی که در مورد تایوان بگوییم را جدی نخواهد گرفت.»

برخی دیگر، به ویژه در حزب جمهوری خواه، می‌گویند که جریان تسلیحات به اوکراین باید محدود شود، زیرا این امر تا همین جا هم به طور قابل توجهی توانی نظامی ایالات متحده را در آسیا تضعیف کرده است. اگرچه نیازهای نظامی اوکراین و تایوان متفاوت است- با توجه به نقش عظیمی که کشتی‌ها و هواپیماها در هر جنگی بر سر جزیره ایفا خواهند کرد- باز هم همپوشانی قابل توجهی وجود دارد، به ویژه در تجهیزات دفاع هوایی. جنگ در تایوان همچنین به مقادیر زیادی مهمات توپخانه نیاز دارد که به سرعت در اوکراین مصرف می‌شوند.

دفاع پرهزینه

بر اساس قانون «روابط با تایوان» در سال 1979، ایالات متحده موظف است به تایوان تسلیحات بفروشد و تنها کشوری است که این کار را در مقیاس قابل توجهی انجام می‌دهد. تایوان در حال خرید صدها موشک ضد کشتی هارپون برای مقابله با حمله احتمالی آبی-خاکی چین است و در حال بررسی ارتقاهای نظامی عمده دیگر نیز هست. سیاست دفاعی فعلی تایوان به کشتی‌ها و جت‌های گران‌قیمتی اولویت می‌دهد که می‌توانند به گشت‌زنی‌های هوایی و دریایی چین در نزدیکی جزیره پاسخ دهند. امّا چنین تجهیزات بزرگی احتمالاً در اولین ساعات یک درگیری تمام عیار نابود می‌شوند.

اگرچه جو بایدن بارها گفته است که در صورت حمله چین به تایوان، واشنگتن مداخله خواهد کرد، ایالات متحده برخلاف حمله به متحدان ناتو، هیچ تعهد الزام آوری برای انجام این کار ندارد.

بر اساس یک شبیه‌سازی جنگی که توسط مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در سال جاری انجام شد، ایالات متحده در یک درگیری بلقوه بر سر تایوان،‌ بسته به سناریوهای مختلف هزاران سرباز، بین 200 تا 484 هواپیما، و بین 8 تا 17 کشتی، شامل ناوهای هواپیمابر را در هفته‌های اول از دست خواهد داد. اقتصاد و ارتش چین نیز ویران خواهد شد، بیشتر تایوان ویران می‌شود، و ژاپن - که تقریباً به طور قطع به جنگ کشیده خواهد شد - نیز ممکن است آسیب جدی ببیند. در بیشتر این تمرینات، چین در نهایت شکست می‌خورد، البته نه زمانی که تایوان به حال خود رها شود.

دیوید دپتولا، ژنرال بازنشسته نیروی هوایی ایالات متحده، گفت: «اگر جنگ شروع شود، همه کسانی که در آن شرکت می‌کنند بازنده هستند - چین، تایوان، ایالات متحده، ژاپن - زیرا هر دو طرف شاهد سایش عظیمی خواهند بود.» او افزود: «بزرگترین راه حل من این است که ما باید در وهله اول در مورد بازدارندگی چین در حمله به تایوان خلاق باشیم. این شامل ایجاد عدم قطعیت بیشتر در مورد موفقیت و یا پیامدهای چنین حمله‌ای در ذهن شی است.»

شباهت‌ها و تفاوت‌ها

با توجه به شباهت‌های تاریخی در تجهیزات و دکترین نظامی چین و روسیه، جای تعجب نیست که فرماندهان چینی جنگ در اوکراین را به دقت تجزیه و تحلیل می‌کنند. برخی از مقامات ارشد غربی می‌گویند که یک نتیجه‌گیری راهبردی محتمل برای چین این است که روسیه با تهاجم با نیروی کمتر از حد نیاز، خود را محکوم به شکست کرد و به جای یک جنگ جدی، انتظار تسلیم اوکراین را داشت. آنها هشدار می‌دهند که درس نظامی که چین ممکن است بگیرد این است که پکن باید با یک حمله شوکه کننده بزرگ به سراغ تایوان برود، نیرویی بسیار بزرگتر به آن‌جا بفرستد و احتمالاً از همان ابتدا از تهدید هسته‌ای استفاده کند.

به گفته ژو، در یک سطح تاکتیکی‌تر، درسی که ارتش خلق چین از ناکامی‌های روسیه در اوکراین گرفته است، داشتن ارتباطات بهتر و ایمن‌تر، موشک‌های هدایت شونده دقیق‌تر و هواپیماهای بدون سرنشین بیشتر است - اقلامی که چین در حال حاضر به مقدار بسیار بیشتر از قبل از جنگ روسیه در اختیار دارد. مقامات نظامی چین می‌گویند که پکن اصلاحات نظامی عمیقی انجام داده است و از رویدادهایی مانند جنگ خلیج فارس در سال 1991 درس گرفته است - تغییراتی که نیروهای مسلح این کشور را بسیار متفاوت از روسیه کرده است.

الکساندر گابویف، مدیر مرکز اوراسیا و روسیه کارنگی در برلین و یکی از کارشناسان برجسته روسی در مورد چین، گفت: «اگر روس‌ها خراب کردند، به این معنی نیست که رهبری چین فکر می‌کند آن‌ها هم کار را خراب خواهد کرد. آنها ممکن است فکر کنند که پوتین یک احمق است، روس‌ها ارتش خود را با اختلاس از درون تهی کرده‌اند و بی‌انگیزه هستند، در حالی که وضعیت چین از نظر انگیزه خوب است و ممکن است با خود فکر کند: ما به جای دزدی، ارتش توانمندی ساخته‌ایم و همه چیز برای ما خوب پیش خواهد رفت.»

اگرچه مشکلات اوکراین و تایوان از بسیاری جهات متفاوت هستند، یک موضوع مشترک این است که سرنوشت این دو دموکراسی در روایت ملی‌گرایی همسایگان اقتدارگرایشان نقش اساسی دارد. پوتین وجود اوکراینی‌ها را به‌عنوان مردمی جدا از روس‌ها انکار می‌کند و بازگشت کنترل مسکو بر این کشور را به عنوان میراث اصلی خود و راهی برای ترمیم بی‌عدالتی تاریخی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تعریف کرده است. او پس از شکست تلاش‌ها برای تسخیر اوکراین از طریق تقویت احزاب طرفدار مسکو و نیروهای نیابتی طرفدار روسیه بود که تصمیم به تهاجم تمام‌عیار گرفت.

برای بسیاری از تایوانی‌ها، شباهت با اوکراین کاملاً واضح است. در حالی که ترس از تهاجم پکن از زمانی که حزب کمونیست سرزمین اصلی چین را در سال 1949 تصرف کرد وجود داشته است، تهاجم روسیه در سال گذشته بود که باعث شد تایوانی‌ها خطر تهاجم را به خود نزدیک‌تر ببینند.

وانگ تینگ-یو، از اعضای ارشد کمیته دفاع پارلمان تایوان گفت: «امیدوارم شی جین پینگ درس درست را از اوکراین گرفته باشد: اگر به کشور همسایه حمله کنید و سعی کنید به آن‌ها زورگویی کنید، شکست خواهید خورد و کل جهان بیش از آنچه تصور می‌کنید در کنار هم، مقابل شما خواهند ایستاد. اما اگر درسی که شی جین پینگ می‌گیرد این باشد که اشتباهات استراتژیک و تاکتیکی پوتین را تکرار نکند یا بگویند که پوتین احمق است اما شی باهوش است، و به جای این که بیاموزد که نباید جنگی آغاز کنیم، بگوید چگونه در جنگ پیروز شویم؛ آنگاه درس اوکراین ممکن است به یک تراژدی برای چین تبدیل شود.»