به گزارش اکوایران، اکثر تحلیل‌گران انتظار داشتند که واحدهای بسیج مردمی عراق (حشدالشعبی) در نهمین سالگرد تأسیس خود رژه‌ٔ سالانه‌اش را برگزار کند. پیش‌بینی می‌شد محمد شیاع السودانی  مانند نخست‌وزیران پیشین در این مراسم که بزرگترین در نوع خود تصور می‌شد، شرکت کند. اما این قدرت‌نمایی نظامی که در سال‌های گذشته به طور مداوم برگزار می‌شد، به وقوع نپیوست.

تغییر در محاسبات

به نوشته امواج‌مدیا، یکی از فرماندهان ارشد حشدالشعبی گفته: «صریح بگویم.می‌توانیم بگوییم که [رژه] لغو شد.» این فرمانده ادعا کرد که این نیرو قبلاً «رژه‌های بزرگ» برگزار کرده و اقدامات دیگری را برای شرمسار کردن مصطفی الکاظمی -نخست‌وزیر سابق عراق- «در مقابل حامیان خارجی‌اش» انجام داده تا با اقدامات گاه‌به‌گاه نخست‌وزیر سابق برای رویارویی با حشدالشعبی مقابله کند. با توجه به این‌که اجزای اصلی این نیرو از دولت فعلی سودانی حمایت می‌کنند، به نظر می‌رسد که آن‌ها دیگر انگیزه‌های مشابهی برای به‌ رخ‌ کشیدن قدرت خود ندارند.

یکی از مقامات ارشد حشدالشعبی ضمن تأیید این جریان، به امواج‌مدیا گفته که «دلایل برگزاری رژه در سال‌های گذشته دیگر وجود ندارد.» او که خواست نامش فاش نشود، توضیح داد: «حشدالشعبی با توجه به نقش مورد تأییدش در معادلات سیاسی و امنیتی عراق، دیگر مجبور به برگزاری رژه نیست.»

عمل‌گرایی جدید یا تغییر تاکتیک؟

برخی ناظران ادعا می‌کنند که این عمل‌گرایی جدید به حوزه‌های دیگر نیز گسترش می‌یابد؛ به اعتقاد آن‌ها، حشدالشعبی و متحدان سیاسی‌اش در چارچوب هماهنگی شیعیان مورد حمایت ایران، که با موفقیت سودانی را به عنوان نخست‌وزیر بر سر کار آوردند، نسبت به ایالات متحده نرم شده‌اند.

اما یک فرمانده ارشد حشدالشعبی ادعاهایی مبنی بر این‌که رهبری این نیرو -که تعداد زیادی گروه مسلح را گرد هم آورده- موضع خود را در قبال واشنگتن تسهیل یا تغییر داده را رد کرد. به گفته‌ی او، بسیاری از آنچه اتفاق افتاده، ناشی از «چیدمان سیاسی فعلی» است و وضعیت در بغداد «تغییرات» در تاکتیک‌ها را ایجاب می‌کند.

همه موافق این نظر نیستند. یک منبع از رقبای سیاسی حشدالشعبی در گفت‌گو با امواج‌مدیا ادعا کرد که این نیروها تسلیم خواسته‌های آمریکا شده‌اند و این از فعالیت‌های آلینا رومانوفسکی، سفیر آمریکا در عراق، مشهود است. این منبع خاطرنشان کرد که این دیپلمات آمریکایی در همه‌ی سطوح فعال بوده و علناً با تعداد زیادی از بازیگران به گونه‌ای درگیر شده که سال‌ها بود در مورد یک سفیر غربی دیده نشده بود.

منتقدان حشدالشعبی می‌گویند که فعالیت‌های رومانوفسکی برای برقراری ارتباط سراسری مایه‌ شرمساری چارچوب هماهنگی است؛ به ویژه از آنجایی که حمایت این گروه باعث انتصاب سودانی شد. ظاهراً منطق این حرف آن است که دیدارهای مکرر سفیر ایالات متحده با «نخست‌وزیر حشدالشعبی» -که مستلزم جلسات متعدد رودررو از زمان روی کار‌آمدن او در اکتبر گذشته است- توهین به اقتدار چارچوب هماهنگی تلقی می‌شود.

کتائب حزب‌الله و سایر گروه‌های مسلح شیعه -از جمله گروه‌های جدیدی که پس از ترور ابومهدی المهندس، معاون رئیس حشدالشعبی و سردار قاسم سلیمانی، فرمانده فقید نیروی قدس در بغداد، پدیدار شدند- از طریق انتقاد از رومانوفسکی و فعالیت‌های او تلاش کرده‌اند از این «شرمساری» اجتناب کنند. این گروه‌ها موضع خود را در برابر «اشغال‌گران آمریکایی» تکرار کرده و «توقف» عملیات نظامی علیه حضور نظامی خارجی را «یک تصمیم تاکتیکی» با توجه به شرایط سیاسی کنونی توصیف کرده‌اند.

تغییر مسیر به واقع‌گرایی سیاسی

عمل‌گرایی سیاسی حشدالشعبی -یا مماشات از نگاه منتقدانش- ماه‌هاست که بارز است. در  ژانویه، در سومین سالگرد ترور مذکور، احزاب سیاسی وابسته به این نیرو از برگزاری رویدادهای عمومی که می‌تواند منجر به نمایش احساسات ضدآمریکایی شود، مانند آتش‌زدن پرچم‌های آمریکا، خودداری کردند. ناظران همچنین به مشاهدهٔ ترس در برگزاری روز جهانی قدس در بغداد در سال جاری اشاره کرده‌اند. با در نظر داشتن این‌که دولت روی کار، تحت حمایت چارچوب هماهنگی قرار دارد، راهپیمایی روز جهانی قدس امسال در بغداد انتظارات تهران را برای حضور گسترده‌ مردم برآورده نکرد. گفته می‌شود که ایرانی‌ها از این‌که دیدند هم مشارکت و هم حمایت سیاستمداران متحد کاهش یافته، مبهوت شده‌اند. در عوض عراقی‌ها با توجه به نواسانات مداوم در ارزش دینار، نگران معیشت خود بودند.

احزاب و گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران نیز لفاظی خود را نسبت به اربیل و کشورهای عربی خلیج فارس کاهش می‌دهند. پیش از این، لحن نسبت به حزب حاکم، یعنی حزب دموکرات کردستان و رهبر آن مسعود بارزانی بسیار تندتر بود. همین امر در مورد گفتمان کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده‌ی عربی نیز صدق می‌کند.

به نظر می‌رسد این عوامل گویای آن است که احزاب و گروه‌های مسلح شیعی رویکرد واقع‌گرایانه‌تری را در پیش گرفته‌اند. این شامل ارزیابی مجدد موضع سیاسی برای حمایت از دولت سودانی و در این رابطه استقبال از تعامل منطقه‌ای و بین‌المللی با بغداد است. نکته‌ٔ مهم آن است که این رویکرد تغییریافته همچنین به این احزاب و گروه‌ها فرصتی جدی می‌دهد تا خود را به طور کلی در برابر جامعه‌ٔ بین‌المللی و به طور خاص غرب، از نو معرفی کنند.

عقب‌نشینی از استراتژی مسلحانه؟

برجسته‌ترین تغییر را می‌توان در قیس الخزعلی، رهبر عصائب اهل‌الحق و یکی از مهم ترین حامیان سودانی و دولت او مشاهده کرد. در خور توجه است که گروه خزعلی بخشی از هیات هماهنگی مقاومت عراق است که مجموعه‌ای از گروه‌های مسلح مورد حمایت ایران از جمله حرکت حزب‌الله النجبا، کتائب الامام علی، کتائب حزب‌الله و کتائب سید الشهداء است. این کمیته با حضور نظامی آمریکا در عراق مخالف است و طبق گزارش‌ها در گذشته به نیروهای آمریکایی حمله کرده است.

یکی از فرماندهان ارشد هیات هماهنگی مقاومت عراق که خواست نامش فاش نشود، به امواج‌مدیا گفته که خزعلی توانسته است رهبران هیئت را در مورد اهمیت تنش‌زدایی با نیروهای آمریکایی در داخل عراق و در امتداد مرز با سوریه متقاعد کند. به گفته‌ فرمانده هیئت هماهنگی مقاومت عراق، خزعلی استدلال کرده که اجتناب از اقدام مسلحانه به دولت سودانی قدرت می‌بخشد و از آن در برابر شرمساری و ضربه‌های سیاسی واشنگتن و دیگر پایتخت‌های غربی که در نتیجه‌ حملات به نیروهای غربی ایجاد می‌شود، محافظت می‌کند.

حقایق موجود نشان می‌دهد که این همان چیزی است که در جریان است. در سال جاری هیچ حمله‌ای علیه نهادهای ارائه‌دهنده‌ٔ خدمات لجستیکی به نیروهای آمریکایی در عراق ثبت نشده است. هیچ اقدام نظامی آشکاری علیه نیروهای آمریکایی نیز مشاهده نشده است. در عوض، اصحاب الکهف، گروه مسلح در سایه، در اواسط ماه می بیانیه‌ای صادر کرد و مدعی کشته‌شدن یک سرباز آمریکایی در سال  ۲۰۱۷ شد. مشخص نیست که آیا این حمله واقعاً رخ داده است یا خیر، چراکه هیچ توضیحی یا بیانیه‌ای از سوی نیروهای ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده صادر نشده است.

در همین حال، به نظر می‌رسد که حمایت ایالات متحده از دولت سودانی همچنان ادامه دارد و این موضوع اغلب توسط سفیر واشنگتن در بغداد تکرار می‌شود. رومانوفسکی در گفتگو با رسانه‌های محلی در ۶ ژوئن اظهار داشت: «ما از میزان همکاری‌ای که با نخست‌وزیر سودانی و دولتش ایجاد کرده‌ایم خرسندیم.» این دیپلمات آمریکایی افزود: «ما فعالانه تلاش‌های خود را برای تقویت مشارکت راهبردی آمریکا و عراق به حداکثر ظرفیت خود، به ویژه در حوزه‌ٔ همکاری در طیف گسترده‌ای از منافع، افزایش می‌دهیم.»

در نهایت، ورای پویایی داخلی در عراق، عوامل متعددی وجود دارد که باعث ایجاد عمل‌گرایی در بغداد می‌شود؛ از جمله در میان متحدان ایران. جنگ روسیه و اوکراین، کاهش منافع آمریکا در منطقه و آشتی ایران و عربستان با میانجی‌گری چین بر عراق تأثیر گذاشته است. اما باید دید که آیا زمینه‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی کنونی به کاهش تنش ادامه خواهند داد یا خیر.