چرا هوای تهران آلوده تر می شود/ خسارت سه میلیارد و چهارصد میلیون دلار در یک سال

دیگر هوای ناسالم محدود به پاییز و زمستان نیست . اگر در زمستان آلاینده های 2.5 میکرونی هوا را ناسالم و بحرانی می کردند . در تابستان ازن هوای پایتخت را غیر قابل تنفس می کند. در پژوهشی که به تازگی توسط مرکز پژوهش های مجلس منتشر شده است به پویایی‌شناسی آلودگی‌هوا پرداخته شده و آمده است :بررسی وضعیت کشورهای مختلف از نظر آلودگی هوای ذرات معلق نشان می دهد ایران در ســال 2022 با غلظت 5/32 μg/m³ در رتبه 21  آلوده ترین کشورهای جهان قرار داشته که بیش از 6 برابر دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی و بیش از 2.5 برابر استاندارد ملی ایران بوده است.

 مقایسه نتایج مربوطه برای  سالهای مختلف بیانگر سیر صعودی آلاینده 2.5PM در کشور طی پنج سال اخیر است .با توجه به نتایج  گزارشهای  کمی سازی منتشر شده ازسوی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی طی  سالهای 1395، 1396، 1397، 1398، 1399 و 1400  به ترتیب  به طور میانگین 13,321 ، 11,093 ، 10,235 ، 9,905 ، 11,129 و 20,837 نفر مرگ کل (همه علل) منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق 2.5PM در 27 شهر کشور با جمعیت تقریبی 35 میلیون نفر است.

 علاوه بر خسارات فوق، آلودگی  هوا پیامدهای منفی دیگری را در  بخشهای مختلف کشور نظیر تعطیلی مدارس ،ادارات و کسب و کارها، مهاجرت نخبگان، کاهش کیفیت زندگی و خسارت به مردم از منظر سلامت روحی و روانی را به همراه داشته است.

آخرین قانون جامع در حوزه  آلودگی هوا، قانون هوای پاک است که در سال 96 در مجلس تصویب شد . به طور خلاصه از بین 56 ماده مقرر در قانون هوای پاک و آیین نامه فنی آن اجرای 22 ماده به صورت ضعیف ،17 ماده متوسط و 17 ماده خوب، برآورد کارشناسی شده است .بنابراین بیشترین وزن کیفیت اجرا مربوط به اجرای ضعیف و پس از آن اجرای متوسط و خوب بوده است.

دراین پژوهش همچنین به روند آلودگی هوا در پایتخت هم اشاره شده و آمده است : روند تعداد روزهای آلوده  در شــهر تهران نشان می دهد  با وجود نوسانات در کیفیت هوا، تا سال 97 وضعیت آلودگی هوای شهر تهران رو به بهبود قرار داشته اما روند فوق طی سالیان اخیر متوقف شده  است؛  چنانکه در سال 1401 رشد محسوسی در تعداد روزهای آلوده در فصل گرم( 79 روز) رخ داده است .

با دقت در اطلاعات، مشاهده  می شود که سال 97  به طور معنی داری کیفیت هوای بهتری را نشان می دهد  به گونه ای که تعداد روزهای آلوده در این سال صرفا 59 روز بوده که این موضوع را می توان به آمار بارش باران بیشتر در این دوره نسبت داد  .

  طی دهه ها خیر عامل اصلی آلودگی در شهر تهران به آلاینده 2.5PM نسبت داده  می شد، ولی ا ز سال  96 شرایط تغییر کرده و آلاینده ازن به یکی از عوامل آلودگی هوای شهر تهران در فصل گرم تبدیل شده  است؛  به گونه ای که در فصل گرم سال 1401 بیش ا ز 50٪ روزهای آلوده شهر تهران به این آلاینده نسبت داده شده  است. همچنین بایستی اشاره کرد که  به جز سال 1401 تعداد روزهای آلوده در فصل سرد  به طور محسوسی بیشتراز فصل گرم بوده ا ست .  تعداد روزهای ناسالم در شهر تهران در سال 1401، 34 روز بوده است که  به طور محسوسی بیشتر از سالیان گذشته است . همان گونه که پیش از این ذکر شد در سال  97 به طور معنی داری تهران هوای  مطلوب تری را تجربه کرد  به گونه ای که هیچ روز ناسالمی در این سال ثبت نشد که علت اصلی این موضوع را شاید بتوان آمار بارش بیشتر در این سال دانست    .

  در بازه سال های  95 تا 1400 شاخص روزانه آلودگی  هوا در هیچ روزی فراتر از 200 ثبت نشده ، با این وجود در سال 1401شهر تهران دو روز بسیار ناسالم را تجربه کرد .  هرچند طی سالیان اخیر شــاخص روزانه آلودگی  هوا در هیچ روزی فراتر از 300 را ثبت نکرده ، در سال 1401 شــهر تهران دو روز خطرناک را تجربه کرده است. آلاینده اصلی در این دو روز آلاینده 10PM بوده است.این پدیده در سال گذشته در بسیاری از مناطق کشــور رخ داد که علت آن را به کانون های گردوغبار با منشأ خارجی نسبت  می دهند .

 پیامدهای آلودگی هوا بر سلامت انسانی  ابتلا به  بیماریهای حاد و مزمن و مرگ در ارتباط است.در گزارشی که وزارت بهداشــت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ســال 1400 تهیه کرده میانگین تعداد مرگ کل منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق 2.5PM در بزرگسالان بالاتر از 30 سال در شهرهای مورد مطالعه در کشور طی سال 1400، 20837 نفر است.

 نتایج نشان می دهد، در ســال 140 به طور میانگین جزء مرگ کل منتسب به ذرات معلق در کشور برابر با 59/12 درصد است.  براساس این گزارش تعداد مرگ ومیر کل (همه علل) در بزرگسالان بالاتر از 30 سال منتسب به آلاینده 2.5PM طی ســال 1400 در شهر تهران به طور میانگین 6398نفر با حد پایین و بالا به ترتیب برابر 4283و 8274 نفر است.

کل هزینه های مرتبط با مرگ ومیر ناشی از همه علل منتسب به 2.5PM در کشور طی ســال 1400 برابر ۳/۱۱ میلیارد دلار برآورد شده  است .مجموع هزینه اقتصادی مرگ های ناشــی از مواجهه با ذرات معلق در سال 1400 در شــهر تهران به طور میانگین برابر با 67/3400 میلیون دلار ( سه میلیارد و چهارصد میلیون دلار) است.

نکته کلیدی این میزان خسارت بالا، آن است که  در صورتیکه این مبلغ  به جای  هزینه کرد برای درمان و خســارت های وارده، در جهت جلوگیری از انتشار آلاینده ها استفاده شــود، علاوه بر کنترل پیامدهای مرگ و بیماری منتسب، به بهبود کیفیت زندگی  به شکل پایدار و اصولی منجرخواهد شد.با توجه به نتایج گزارش های کمی سازی منتشر شده وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی در  ســالهای 95، 96، 97، 9۸، 99 و 1400 به ترتیب به طور میانگین 13321، 11093، 10235،9905، 11129 و 20837نفر مرگ کل (همه علل) منتسب به مواجهه  طولانی مدت با ذرات معلق 2.5PM در 27 شهر کشور با جمعیت تقریبی 35 میلیون نفر است. با توجه به کاهش غلظت ذرات معلق طی  سالهای95 تا 9۸ تعداد  مرگهای منتسب نیز کاهش یافته است.اما این روند در سال  99 متوقف و افزایشی شده  است.

تعداد مرگ کل (همه علل) منتســب به مواجهه    طولانی مدت با ذرات معلق 2.5PM  در سال 1400 بیش از 87 درصد نسبت به سال 99 افزایش یافته است.دیگر پیامدهای آلودگی هواعمده تأثیر منفی و خسارات ناشی از آلودگی  هوا، بر سلامت و به دلیل  مرگ ومیرها و  بیماریهای منتسب به آلودگی است؛ اما آثار منفی دیگری  ازجمله موارد زیر نیز از تأثیر و تبعات منفی این پدیده است:تعطیلی مدارس، ادارات، کسب وکارها و صنایع،کاهش اعتماد به دولت و نظام،افسردگی و کاهش تحرکات و پویایی جامعه،مهاجرت نخبگان،کاهش کیفیت زندگی،خسارت به مردم از منظر سلامت روحی و روانی.