سفر مقام قطری به تهران؛ پیامی برای توافق موقت؟

به گزارش اکوایران،  یک دیپلمات ارشد قطری با تمرکز بر روی مذاکرات متوقف‌شده هسته‌ای و مبادله احتمالی زندانیان با آمریکا به ایران سفر کرده است. 

ارتقای وجهه آقای دبیر

طبق آن‌چه در گزارش امواج مدیا آمده، سفر به آفریقای جنوبی که به دنبال چندین دیدار در تهران با مقامات ارشد خارجی انجام می‌شود، اولین سفر علی اکبر احمدیان پس از منصوب شدن به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران است. این سفر همچنین نشان می‌دهد که وجهه عمومی احمدیان در حال ارتقاء است.

این در حالی است که محمد بن عبدالعزیز الخلیفی، وزیر کشور قطر در امور خارجه در 23 ژوئیه با مقامات ارشد در تهران دیدار کرد. همتایان وی از جمله حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، علی باقری کنی معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد هسته‌ای، و برخی اعضای شورای عالی امنیت ملی از جمله منشی احمدیان در این دیدار حضور داشتند.

حامل پیام آمریکا؟

در بیانیه‌های وزارت امور خارجه ایران از دیدارهای خلیفی با امیرعبداللهیان و باقری کنی، هیچ اشاره‌ای به مذاکرات برای احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نشده است. اما خلیفی در توییتر خود نوشت که با باقری کنی درباره مذاکرات هسته‌ای گفت وگو کرده است. این دیپلمات ارشد قطری هم‌چنین به طور جداگانه با احمدیان دیدار کرد و بنا به گزارش ها پیام شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر و وزیر امور خارجه قطر را ابلاغ کرد. محتوای پیام فاش نشده است.

پس از دیدار خلیفی با احمدیان، شایعاتی منتشر شد مبنی بر اینکه این دیپلمات قطری حامل پیامی از سوی آمریکا است که ظاهراً تمایل خود را برای دستیابی به توافق با ایران قبل از انتخابات ریاست جمهوری سال 2024 آمریکا اعلام کرده است. با این حال، نور نیوز، رسانه وابسته به شورای عالی امنیت ملی، به سرعت این گمانه‌زنی‌ها را تکذیب کرد و این گزارش‌ها را «خبر جعلی» توصیف کرد.

علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه سابق (13-2011) و رئیس سابق هسته‌ای (10-2009، 21-2013) در بحبوحه نامشخص بودن سرنوشت مذاکرات متوقف شده برای احیای برجام، گفته است که ایران نیاز به برقراری گفت وگو با غرب، به‌خصوص ایالات متحده دارد. صالحی در گفت‌وگو با پایگاه خبری انتخاب که در 31 تیرماه منتشر شد، گفت: زمان «گفت‌وگوهای سیاسی جامع با غرب از جمله اروپا و آمریکا» فرا رسیده است. صالحی که در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد  (1384-1384) و  حسن روحانی (21-2013) به عنوان رئیس هسته‌ای ایران خدمت می‌کرد، افزود: «احساس می کنم وقتی منافع همه در نظر گرفته می‌شود، غرب و آمریکا هم در نظر گرفته می‌شوند. مایل به شرکت در مذاکرات جامع نخواهم بود.»

به دنبال تثبیت جایگاه 

در همین حال، به نظر می‌رسد احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی، پس از تصدی مسئولیت علی شمخانی در 22 می، در حال تثبیت نقش جدید خود است. احمدیان از زمان انتصاب خود میزبان دیدار با مقامات ارشد عراق، قطر و روسیه بوده است.

احمدیان در 23 ژوئیه برای شرکت در نشست مشاوران امنیت ملی گروه کشورهای بریکس به آفریقای جنوبی سفر کرد. این سفر اولین سفر خارجی گزارش شده او به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران است. احمدیان در این نشست در آفریقای جنوبی از پیشنهادات ایران و عربستان سعودی برای پیوستن به بریکس حمایت کرد و استدلال کرد که عضویت آنها باعث افزایش سهم این گروه از انرژی جهان خواهد شد.

احمدیان  در اواخر اردیبهشت به عنوان دبیر شورای امنیت ملی منصوب شد و به دوره ده ساله شمخانی پایان داد.احمدیان تا 18 اکتبر تحت محدودیت‌های سفر شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار دارد، زمانی که قرار است بخشی از تحریم‌ها طبق قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل منقضی شود. احمدیان قبل از شروع به کار، چهره‌ای ناشناخته در صحنه سیاسی بود و از فرماندهان باسابقه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود. از جمله تحریم‌هایی که قرار است در ماه اکتبر برداشته شوند، محدودیت‌هایی بر واردات و صادرات فناوری‌های موشکی ایران و همچنین تحقیق، توسعه و تولید موشک‌های بالستیک طراحی‌شده برای حمل سلاح هسته‌ای است.

با این حال، بنا بر گزارش‌ها، قدرت‌های اروپایی قصد دارند این تحریم‌ها را پابرجا نگه دارند و این امر باعث شده است که تهران نسبت به هرگونه نقض برجام هشدار دهد. ایران و شش قدرت جهانی در سال 2015 توافقنامه هسته‌ای مهمی را امضا کردند که در آن مجموعه‌ای از اقداماتی که در طول سال‌ها باید انجام شود، مشخص شد.

ادامه تلاش‌ها برای توافق

برجام زمانی شروع به فروپاشی کرد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا (2017-2021) به طور یکجانبه در سال 2018 از آن خارج شد و تحریم هایی را که بر اساس مفاد آن برداشته شده بود، دوباره اعمال کرد. جمهوری اسلامی یک سال پس از خروج آمریکا از برجام منتظر ماند تا از تعهدات خود در توافق کاهش دهد. ایران در تلاشی آشکار برای وادار کردن قدرت‌های غربی به احیای پیمان هسته‌ای، از جمله افزایش غنی‌سازی اورانیوم تا خلوص 60 درصد، چندین گام «تعادل‌کننده» برداشته است.

مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا برای احیای برجام که در ماه‌های پس از خروج ترامپ از قدرت در اوایل سال 2021 آغاز شد، در سپتامبر 2022 با شروع اعتراضات داخلی در ایران متوقف شد.

پس از یک وقفه طولانی، گزارش‌ها در ماه ژوئن نشان داد که تلاش‌ها در پشت صحنه برای از سرگیری گفتگو ادامه دارد. تهران و واشنگتن گمانه‌زنی‌ها در مورد نزدیک شدن به یک توافق موقت را رد کرده‌اند. درعوض، نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه ممکن است یک تفاهم غیررسمی طراحی‌شده برای دور زدن نظارت کنگره آمریکا روی میز باشد.