بازار داغ پهپادهای ایرانی در حیاط خلوت آمریکا؛ واکنش واشنگتن چه خواهد بود؟

به گزارش اکوایران، ایران شاهد تقاضاهای جدیدی برای پهپادهای خود است، تحولی که واکنش واشنگتن را برانگیخته و تمرکز تهران را بر تعمیق اتحادهایش در آمریکای جنوبی تجدید کرده است.

تفاهم‌نامه‌ای در کار نبود؟

به نوشته سی‌ان‌بی‌سی، وزیر دفاع بولیوی هفته گذشته، چند روز پس از سفرش به تهران برای یک نشست دوجانبه و امضای آنچه که او «سندی» در زمینه‌های مورد علاقه مشترک خواند، علاقه کشورش به خرید پهپادهای ایرانی را تأیید کرد. خبرگزاری‌های دولتی ایرنا و فارس گزارش دادند که دو کشور یادداشت تفاهم دفاعی و امنیتی امضا کردند.

محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران گفت: «کشورهای آمریکای لاتین با توجه به اهمیت منطقه بسیار حساس آمریکای جنوبی، در سیاست خارجی و دفاعی ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.»

پس از آنکه اعضای حزب اپوزیسیون بولیوی و وزارت خارجه کشور همسایه، آرژانتین خواستار اطلاعاتی در مورد تفاهم‌نامه گزارش شده شدند، ادموندو نوویلو، وزیر دفاع بولیوی گفت که دولت او واقعاً به خرید پهپادهای پیشرفته ایرانی علاقه مند است.

نوویلو گفت که از آن‌ها برای محافظت از مرزهای کشور در برابر قاچاق کالا و مواد مخدر استفاده خواهد شد و می‌توانند به نظارت بر مناطق کوهستانی این کشور و بهبود توانایی نظارت نظامی آن کمک کند. بر اساس گزارش‌ها، او بدون اینکه مشخص کند کشورش چه نوع پهپادهایی می‌خواهد، گفت: «فناوری آنها می‌تواند نیازی را که ما مطرح کرده‌ایم برآورده کند».

وزیر دفاع بولیوی نگرانی‌های منتقدان را رد کرد و گفت: «این یک تهدید نیست و ما خودمان را تسلیم اقداماتی که می‌تواند به حمله یا چیزی شبیه به آن منجر شود، نمی‌کنیم. ما صلح طلب هستیم.» او همچنین امضای تفاهمنامه رسمی بین بولیوی و ایران را تکذیب کرد. سی‌ان‌بی‌سی برای اظهار نظر با وزارت خارجه ایران و بولیوی تماس گرفته است.

بزرگ‌ترین زرادخانه موشکی و پهپادی در خاورمیانه و تأثیر «قابل توجه» در میدان نبرد

بر اساس گزارش آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا، ایران در سال 2022 دارای بزرگ‌ترین زرادخانه موشکی و پهپادی در خاورمیانه بود. به گفته فرزین ندیمی، کارشناس تسلیحاتی در موسسه واشنگتن، پهپادهای ایران «تاثیر قابل توجهی بر هر میدان جنگی که در آن ظاهر شده اند» گذاشته اند.

ندیمی در گزارشی برای موسسه صلح ایالات متحده نوشت، علیرغم چالش‌ها در تولید و تجارت به دلیل تحریم‌های سنگین غرب، عملکرد پهپادهای ایرانی «همتراز با رقبا و از برخی جهات حتی بهتر است» - در عین حال ارزان‌تر هم هست.

در این گزارش آمده که تا پاییز 2022، تهران هواپیماهای بدون سرنشین یا فناوری آن‌ها را به حداقل پنج کشور در چهار قاره و همچنین به چندین گروه در خاورمیانه صادر کرده است.

میدان آزمایش و سکوی پرتاب

تحلیلگران می‌گویند که نگرانی ایالات متحده بر تعمیق اتحادهای خارجی ایران و پخش شدن پهپادهای مرگبار آن متمرکز است.

دو روز پس از اظهارات نوویلو، جان کربی، مسئول ارتباطات شورای امنیت ملی ایالات متحده، در مصاحبه‌ای ادعا کرد که دولت بایدن «نگران صادرات هر گونه فناوری ایران است که می‌تواند بی‌ثبات کننده باشد.» کربی با اشاره به تحریم‌های اعمال شده آمریکا علیه ایران به دلیل صادرات [ادعایی] پهپادها به روسیه، افزود: «ما از همه کشورها ، صرف نظر از اینکه کجا هستند، می‌خواهیم قبل از وارد شدن به توافقات دفاعی با کشوری مثل ایران، به دقت جوانب را بررسی کنند.»

سی‌ان‌بی‌سی در این گزارش ادعا می‌کند که ایران پیش از این تنها به تعدادی از متحدان خاورمیانه‌ای خود پهپاد ارائه می‌کرد، اما اکنون پس از استفاده از اوکراین به‌عنوان میدان آزمایش و سکوی پرتاب، در حال گسترش دامنه دسترسی خود است تا به یک تامین‌کننده جهانی فناوری پهپادهای مرگبار تبدیل شود.

مشتریان در اروپا، آفریقا، آمریکای لاتین، آسیا

تلاش برای بازاریابی در میان کشورهای در حال توسعه جهان، اتحادهای ایران را تقویت کرده و در عین حال جریان‌های درآمدی را نیز بهبود بخشیده است - چیزی که پس از سال‌ها تخریب اقتصادی تحت تحریم‌های ایالات متحده، برای تهران بسیار مهم است.

صنم وکیل، مدیر برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در اندیشکده چتم‌هاوس به سی‌ان‌بی‌سی گفت: «ایران همیشه به دنبال نشان دادن روابط خارجی متنوع خود است. این مسئله به ایران کمک می‌کند تا تحریم‌های موسوم به فشار حداکثری را پس بزند و نشان دهد که علیرغم همه تلاش‌های آمریکا برای مهار، ایران محور مقاومت را گسترش داده است و می‌تواند یک بازیگر در حیاط خلوت آمریکا باشد.»

بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین به عنوان بخشی از مخالفت گسترده‌تر خود با ایالات متحده با ایران همکاری می کنند، یا به این دلیل که تحت تحریم‌های ایالات متحده هستند - به ویژه ونزوئلا که از سال 2007 فناوری هواپیماهای بدون سرنشین ایران را دریافت می‌کند. ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران در سفر اخیر خود به آمریکای لاتین، بر اهمیت اتحاد ایران، کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا در مبارزه مشترک علیه «امپریالیسم و سلطه» آمریکا و غرب تاکید کرد.

از زمان بازگشت حزب سوسیالیست به قدرت در بولیوی در سال 2020، این کشور تلاش‌هایی هماهنگ برای احیای روابط با ونزوئلا و ایران انجام داده است.

درمان یک اقتصاد بیمار؟

مؤسسه صلح ایالات متحده نوشت: «همکاری بیشتر اقتصادی با کشورهای آمریکای لاتین، دولت ایران را قادر به رفع نقص‌های ساختاری در اقتصاد ایران نمی‌کند» و به مسئله فساد و کنترل بخش‌های دولتی و نظامی بر اقتصاد به عنوان مسائلی که نیاز به بیشترین تمرکز را دارند اشاره می‌کند.

دیگر تحلیلگران منطقه‌ای سفر رئیسی به آمریکای لاتین را از نظر سیاسی نمادین اما از لحاظ اقتصادی غیر ملموس توصیف کردند.

مؤسسه مطالعات جنگ مستقر در واشنگتن در 20 ژوئیه نوشت که ایران به دنبال افزایش تعداد کشورهای خریدار هواپیماهای بدون سرنشین خود بوده است. در این گزارش آمده است که یکی از فرماندهان سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی «در اکتبر 2022 با غرور گفت که 22 کشور از جمله الجزایر، ارمنستان، صربستان، تاجیکستان و ونزوئلا درخواست‌های رسمی برای پهپادهای ایرانی داده‌اند».

محور مقاومت و نگرانی‌های فزاینده اسرائیل

اسرائیل نیز از نزدیک صنعت هواپیماهای بدون سرنشین ایران را زیر نظر داشته است. یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل در فوریه گفت که ایران در آن زمان «در حال مذاکره برای فروش تسلیحات پیشرفته، از جمله پهپاد و موشک‌های هدایت شونده دقیق به حداقل 50 کشور مختلف است.»

گالانت گفت: «ایران دیگر یک "تامین کننده محلی" نیست که گروه‌ها در خاورمیانه را تامین می‌کند. این یک "شرکت چند ملیتی" صادرکننده سلاح‌های پیشرفته به جهان است. از بلاروس در اروپای شرقی تا ونزوئلا در آمریکای جنوبی، ما شاهد ارائه پهپادهای ایران با بردی تا 1000 کیلومتر بوده‌ایم.»

ساخت کارخانه‌هایی برای تولید پهپادهای ایرانی در سایر کشورهای متحد با ایران نیز سرعت گرفته است. بنا بر گزارش‌ها، تاجیکستان، ونزوئلا و سوریه چنین مراکزی را دارند و ساخت یک مورد دیگر هم در روسیه برنامه‌ریزی شده است.

برای ایران، صنعت محلی پهپادها و تسلیحات نه تنها یک منبع درآمد ارزشمند است، بلکه وسیله‌ای برای ایجاد چیزی است که رئیسی آن را «محور مقاومت» در برابر آمریکا و غرب می‌نامد. سرلشکر یحیی رحیم صفوی، فرمانده سابق سپاه پاسداران، سال گذشته از این تلاش برای براندازی نظم کنونی جهانی تمجید کرد.

صفوی در آن زمان اعلام کرد: «عصر جدیدی آغاز شده است. ما اکنون شاهد تغییرات بزرگی در فناوری‌های جدید، ثروت، قدرت و نظم جهانی هستیم.»