اردوغان منجی خاورمیانه می‌شود؟/ علت دلخوری مسکو از آنکارا چیست؟

به گزارش اکوایران، پس از تماس تلفنی روز چهارشنبه رجب طیب اردوغان با ولادیمیر پوتین، کرملین هیچ نشانه‌ای از بازگشت به یک قرارداد عبور غلات از دریای سیاه که اجازه می‌دهد غلات اوکراینی به بازارهای جهانی صادر شود، بروز نداد.

به نوشته المانیتور، با این حال، اردوغان متعهد شد که به «تلاش‌های دیپلماتیک فشرده» برای نجات توافقی که دو هفته پیش توسط روسیه لغو شد، ادامه دهد. در بیانیه کوتاهی اداره ارتباطات ترکیه آمده است: «رئیس‌جمهور اهمیت خودداری از اقداماتی را که می‌تواند تنش‌ها را در طول جنگ روسیه و اوکراین تشدید کند، بیان کرد و بر اهمیت ابتکار غلات دریای سیاه که آن را پل صلح می‌داند، تأکید کرد».

اردوغان به پوتین گفت که یک دوره وقفه طولانی در توافق به نفع کسی نخواهد بود. در ادامه این گزارش ترکیه آمده است: «وی اشاره کرد که قیمت غلات که در زمان اجرای توافق ۲۳ درصد کاهش یافته بود، در دو هفته گذشته ۱۵ درصد افزایش داشته است».

در بیانیه مشابهی از سوی مسکو بر موضع روسیه مبنی بر اینکه تا زمانی که تحریم‌ها علیه شرکت‌های کود شیمیایی روسیه برداشته نشود، به توافق بازنخواهد گشت، تأکید شد. روسیه گفت که «نیازهای کشورهایی را که بیشتر به مواد غذایی نیاز دارند در نظر گرفته است» و «راه‌حل‌های قابل اعتمادی برای تأمین غلات روسیه، از جمله به صورت رایگان» فراهم می‌کند. در این بیانیه آمده است: «این موضوع در دومین اجلاس روسیه و آفریقا که اخیراً در سن‌پترزبورگ برگزار شد، مورد بحث قرار گرفت که نشان‌دهنده تمایل به همکاری در این زمینه با ترکیه و سایر کشورهای ذی‌نفع بود».

سه‌شنبه، دیمیتری پسکوف، معاون سخنگوی کرملین پس از آنکه لیندا توماس گرینفیلد، نماینده ایالات متحده در سازمان ملل ادعا کرد که نشانه‌هایی وجود دارد که روسیه ممکن است این توافق را احیا کند، در سخنانی مشابه گفت: «رئیس‌جمهور قبلاً صد بار این را تکرار کرده که آماده است تا فوراً به توافق بازگردد. البته توافق باید در بخشی که مربوط به فدراسیون روسیه می‌شود نیز اجرا شود. همان‌طور که می‌دانید تاکنون این کار انجام نشده است». پسکوف افزود: «غرب بدون در نظر گرفتن نیاز جامعه جهانی به غذا، تحریم‌هایی را علیه روسیه اعمال کرد. دبیرخانه سازمان ملل به خوبی از این موضوع آگاه است».

تقلای آنکارا

در دو هفته گذشته، آنکارا در تلاش بوده تا مسکو را به طرح غلات دریای سیاه بازگرداند که به اوکراین که سبد نان جهان نامیده می‌شود، اجازه می‌دهد تا غلات خود را از طریق دریا صادر کند. نزدیک به ۳۳ میلیون تن غلات اوکراینی از زمان امضای قرارداد در سال گذشته صادر شده است. قرارداد ۲۰۲۲ تحسین بسیاری را برای اردوغان به همراه داشت که روسیه و اوکراین را وادار به ازسرگیری صادرات غلات کیف از طریق بنادر دریای سیاه و جلوگیری از بحران جهانی گندم کرد. در حالی که اردوغان در جاه‌طلبی‌های خود برای میانجی‌گری توافق صلح بین کیف و مسکو شکست خورد، اما در مذاکرات تمدید توافق غلات درم اه‌های نوامبر، مارس و می بازیگری حیاتی باقی ماند. زمانی که مسکو در ماه می این توافق را برای ۶۰ روز دیگر تمدید کرد، هشدار داد که این توافق را دیگر تمدید نخواهد کرد مگر اینکه خواسته‌های روسیه نیز برآورده شود. درخواست‌های مسکو شامل اتصال مجدد بانک کشاورزی روسیه به سیستم پرداخت سوئیفت، رفع محدودیت‌های بیمه دریایی و تامین قطعات یدکی مورد استفاده در ماشین‌آلات کشاورزی و از همه مهم‌تر، پایان‌دادن به تحریم‌ها علیه شرکت‌های کود شیمیایی روسیه است.

در ماه ژوئن، هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه با سرگئی لاوروف، همتای روسی خود و آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد گفتگو کرد تا مسکو را متقاعد کند که به میز مذاکره بازگردد. رئیس دستگاه اطلاعاتی ترکیه که اکنون وزیر امور خارجه این کشور است، راه‌حل‌های جایگزین مانند پیشنهادهای کیف مبنی حمل غلات اوکراینی از طریق آب‌های رومانی، بلغارستان و ترکیه در دریای سیاه را به خاطر خطرناک‌بودن آن رد کرد.

اردوغان که یکی از معدود رهبران جهان است که با خط ارتباطی مستقیمی با پوتین دارد، می‌خواست در یک تماس تلفنی با رهبر کرملین معامله را جوش دهد. با این حال، برخلاف گذشته و زمانی که تماس‌های تلفنی بین این دو همیشه میسر بود، یک هفته کامل طول کشید تا دو رهبر یک موقعیت مناسب برای گفتگو پیدا کنند.

پوتین به ترکیه سفر می‌کند؟

در بیانیه طرف ترک آمده که دو رهبر توافق کردند که پوتین به ترکیه سفر کند اما هیچ چارچوب زمانی ارائه نکرد. بیانیه طرف روس مبهم‌تر بود و گفت که رهبران دو کشور تصمیم گرفتند «به تماس‌ها در سطوح مختلف از جمله در زمینه آماده‌سازی برای دیدار احتمالی دو رهبر ادامه دهند». سفر پوتین به ترکیه از ماه می در دستور کار قرار گرفته است. هم‌زمان با انتخابات ترکیه، اردوغان پوتین را به افتتاح اولین نیروگاه هسته‌ای ترکیه که بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری مشترک ترکیه و روسیه تاکنون دعوت کرده بود. اما پوتین مدام دیدارهای خود را به تعویق انداخت. هفته گذشته، پوتین پیش از گفتگوی تلفنی خود با اردوغان گفت: «اردوغان از من دعوت کرده بود، اما توافق کردیم که بهتر است پس از انتخابات بروم».

کارشناسان معتقدند که روابط پر دست‌انداز بین اردوغان و پوتین به دلیل عوامل متعددی از جمله تلاش آنکارا برای ایجاد تعادل در جنگ اوکراین و تلاش‌های اخیر اردوغان برای تنش‌زدایی با غرب تحت فشار است. روسلان سلیمانوف، محقق غیرمقیم در مؤسسه توسعه و دیپلماسی در دانشگاه ADA در باکو نوشت: «در حالی که مسکو با آرامش نسبت به تمایل آنکارا برای تأیید پیوستن سوئد به ناتو واکنش نشان داد، انتقال پنج فرمانده اوکراینی توسط ترکیه به کیف که توسط نیروهای روسی دستگیر شده بودند و اظهارات اردوغان در حمایت از ورود اوکراین به ناتو خشم کرملین را برانگیخت.