اکنون این پرسش مطرح است که در دوره بایدن پرنده هسته‌ای چه سمت و سویی می‌گیرد و آیا اصلا شاهد اقدام مثبتی از سوی دمکرات‌ها در رابطه با مسئله ایران خواهیم بود؟ 

یوسف مولایی و فواد ایزدی، اساتید دانشگاه تهران طی مناظره‌ای به پرسش‌هایی درباره آینده برجام و روابط ایران و آمریکا پاسخ دهند.

در این مناظره ایزدی در پاسخ به اینکه آیا با روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا شاهد تحولی در برجام خواهیم بود یا خیر، گفت:« دمکرات‌ها قبل از برگزاری انتخابات مطرح کرده بودند که خواهان آن هستند علاوه بر اعمال تغییراتی در برجام، در بحث‌های موشکی، منطقه‌ای و توانمندی‌های ایران نیز مذاکراتی صورت بگیرد که در سند امنیت ملی آمریکا اخیرا بایدن آن را منتشر کرد نیز به آن اشاره شده است. »

وی با اشاره به اینکه اگر به آمریکا یک امتیازی بدهیم آنها کوتاه نمی‌آیند و همچنان چیزهای دیگری نیز می‌خواهند، تاکید کرد:« وقتی آنها در حوزه هسته‌ای به آنچه می‌خواستند رسیدند اکنون توانمندی‌های دیگر ایران را نیز می‌خواهند. حال نکته اینجاست که وقتی به طرف مقابل امتیاز می‌دهیم تحریم می‌کند امتیاز هم نمی‌دهیم باز تحریم می‌کند و مدام به دنبال محدود کردن تحریم‌های ایران است. در چنین شرایطی، توجه به درخواست‌های طرف مقابل خیلی عاقلانه نیست. »

 

ایزدی با بیان اینکه ایران باید به دنبال رفع نیازهای خود بدون در نظر گرفتن خوشامد آمریکا باشد، افزود:« این رفت و آمد با آمریکایی‌ها کشور ما را معطل نگه داشته و از کار کردن در حوزه‌های دیگر بازداشته است.»

کارشناس مسائل آمریکا همچنین گفت که فعلا شواهد جدی در تغییر مسیر آمریکا در دوره بایدن مشاهده نشده است.

وی با اشاره به صحبت‌های اخیر وندی شرمن که گفته بود ۲۰۲۱ با ۲۰۱۵ متفاوت است، گفت:« آیا این صحبت بدان معناست که هر ماه و هر سال باید یک توافق امضا کنیم و توافق ۲۰۱۵ را نمی‌توان در ۲۰۲۱ اجرا کرد؟»

 

 

مدل زیستی ایران در نظم جهانی

در ادامه مولایی در این رابطه توضیح داد:« بحث ایران و آمریکا بحث جدیدی نیست و قبل از انقلاب هم بحث‌های ضدآمریکایی در قالب امپریالیسم  و قدرت سلطه‌گر مطرح بود.»

وی با اشاره به اینکه آمریکا به دنبال منافع خود است، افزود:« در روابط بین‌الملل همه کشورها به دنبال منافع خود هستند و اگر ایران هم به دنبال منافع خود نباشد در مقابل ملت ایران مسئول است.»

استاد حقوق دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه نمی‌توان به آمریکا و نظم جهانی که از سوی این کشور دنبال می‌شود اعتماد کرد، ادامه داد:« اکنون مسئله این است که ما چه مدل زیستی در این دنیا برای خود تعریف کرده‌ایم.»

مولایی درباره پرونده هسته‌ای ایران نیز گفت:« مسئله من با پرونده هسته‌ای ایران، ضرورت آن است و سوالی که برایم مطرح است این است که کدام ضرورت، ما را به سمت فعالیت‌های هسته‌ای هدایت کرده است. مسئله دیگر هم این است که چگونه باید این مسئله را مدیریت کنیم که آسیب نبینیم.»

کارشناس مسائل بین‌الملل گفت هزینه‌ای که ما بر سر پرونده هسته‌ای متحمل شدیم باعث شده که بخشی از جامعه به فقر کشیده شود و بخشی نیز بیکار شوند.

وی افزود توان جمهوری اسلامی ایران برخاسته از توان انقلاب و تکیه حداکثری بر ملت و ایجاد یک قدرت نرم برخواسته از رضایتمندی عمومی است.

این کارشناس تاکید کرد:« من نیز قبول دارم که برای آمریکا فقط مسئله‌ هسته‌ای مطرح نیست بلکه آنها سنگر به سنگر جلو می‌آیند. همچنین مسئله بزرگی چون مسئله هسته‌ای باید در چارچوب یک گفتگوی فراگیر ملی مدیریت شود.»

در ادامه ایزدی با تاکید دوباره بر این موضوع که نمی‌توان به آمریکا اعتماد کرد گفت اکنون در حوزه سیاست خارجی با توجه به تجربه برجام، تجربیات پیش از آن و تجربه انقلاب می‌توان نتیجه گیری کرد که آمریکایی‌ها خیلی به دنبال تعامل با ایران نیستند بلکه به دنبال ضربه زدن به آن هستند.

وی با اشاره بر اینکه لذا نباید معطل غرب و آمریکا شد، توضیح داد:« البته این به آن معنا نیست که اگر فرصتی در دولت بایدن مشاهده کردیم از آن  استفاده نکنیم.»

کارشناس مسائل آمریکا با تاکید بر پیشنهاد آقای ظریف برای بازگشت گام به گام طرفین(ایران و آمریکا) به تعهدات برجامی‌شان افزود که حتی این پیشنهاد را نیز طرف آمریکایی قبول نکرد.

 

فرصت‌های منطقه‌ای

ایزدی با بیان اینکه اکنون یک نظمی در جهان شکل گرفته که آمریکا در آن تاثیرگذار است گفت:« ما باید در چنین شرایطی در حوزه سیاست خارجی به تعامل و همکاری با کشورهایی که علاقه‌مند به کار با جمهوری اسلامی هستند روی بیاوریم. »

وی ادامه داد:« وقتی وزیر خارجه ما، ۱۷ روز در وین وقت خود را برای مذاکرات برجام اختصاص می‌دهد از امور دیگر بازمی‌ماند این در حالی است که ما ۱۵ کشور همسایه داریم که ظرفیت‌های بزرگی دارند.»

ایزدی با تاکید بر اهرم‌های قدرت ایران توضیح داد:« بحث هسته‌ای یک اهرم قدرت و قدرت بازدارنده برای ما محسوب می‌شود؛ به عنوان مثال وقتی ما در جنوب لبنان موشک مستقر کرد‌ه‌ایم، رژیم اسرائیل به کشور ما حمله نظامی نمی‌کند زیرا می‌داند در این صورت آن موشک‌ها به سمت تل‌آویو شلیک خواهد شد و آن موشک‌ها برای ما قدرت بازدارندگی ایجاد کرده است. همچنین توانمندی هسته‌ای و قدرت موشکی ایران برای کشور قدرت بازدارندگی ایجاد کرده است. »

 

تداوم دعوای ایران و آمریکا

کارشناس مسائل آمریکا در ادامه صحبت‌هایش گفت:« دعوای ایران با آمریکا ادامه پیدا خواهد کرد زیرا نگرانی واشنگتن در قبال ایران در خصوص همین ظرفیت‌ها است. این در حالی است که ما به عنوان مثال بخشی از این ظرفیت‌ها چون هسته‌ای،‌ موشکی یا نفوذ منطقه‌ای را می‌توانیم بدهیم اما ظرفیت‌هایی چون مساحت کشور، جمعیت، موقعیت ژئوپلیتیک، قشر تحصیلکرده و جوان و منابع نفتی و گازی را که جزء توانمندی‌های ذاتی کشور است نمی‌توانیم از بین ببریم و همین ظرفیت‌ها، آمریکا را ناخشنود می‌کند.»

استاد دانشگاه تهران می‌گوید چون تنها قدرت دفاعی ما، موشکی است نباید در این حوزه وارد مذاکره شویم.

 

لیبی و عراق الگوهای خوبی نیستند

وی همچنین تاکید کرد:« در این رابطه لیبی و عراق الگوهای خوبی برای ایران نیستند زیرا قذافی موشک‌هایش را داد و به آن سرنوشت دچار شد، صدام نیز اجازه داد تا آمریکایی‌ها از تمام عراق بازدید کنند و زمانی که متوجه شدند صدام سلاح کشتار جمعی ندارد به کشورش حمله کردند.»

سطح دعوا با آمریکا باید در حوزه هسته‌ای حفظ شود

ایزدی معتقد است که ما باید سطح دعوا با آمریکا را در حوزه هسته‌ای نگه داریم زیرا وقتی طرف مقابل در حوزه هسته‌ای آسوده خاطر شود سراغ حوزه موشکی ما می‌رود. وی ادامه داد:« اگر اکنون دیپلمات‌های آمریکایی که برجام را مذاکره کردند می‌گویند که ما برویم در حوزه موشکی مذاکره کنیم به این دلیل است که خیال شان نسبت به هسته‌ای راحت شده و ۵ سال است که همه جای ایران رفته‌اند و دیده‌اند که خبری نیست و ما دیگر ۱۰ تن اورانیوم غنی شده، نیروگاه اراک و ۱۹ سانتریفیوژ را هم نداریم.»

این کارشناس در پاسخ به اینکه اگر وارد مذاکرات برجام نمی‌شدیم ممکن بود درگیری نظامی رخ دهد گفت:« آمریکا تا زمانی که موشک‌های ما حفظ شود، با ایران وارد درگیری نظامی نخواهد شد. زیرا درگیری نظامی برایش هزینه خواهد داشت.»

وی تاکید کرد که اگر با دادن قابلیت هسته‌ای، مشکلات آمریکا با ایران حل می‌شد من نیز می‌گفتم این توانمندی‌ها را بدهیم. اما امروز در عمل دیدیم که با دادن این توانمندی‌ها نیز مشکل کشور حل نشد و تحریم‌ها نیز ادامه پیدا کرد.

 

جایگاه پرونده هسته‌ای

در ادامه این مناظره مولایی با بیان اینکه باید جایگاه پرونده هسته‌ای را در مجموعه مدیریت کلان به درستی تعریف کرد، گفت:« همه مشکلات کشور ما را به تنهایی نه پرونده هسته‌ای ایجاد کرده و نه می‌تواند همه مشکلات را حل کند. »

وی با تایید صحبت‌های ایزدی مبنی بر اینکه هسته‌ای می‌تواند بازدارندگی ایجاد کند، ادامه داد:« ما هرچه قدرت تولید کنیم برای کشور بازدارندگی ایجاد خواهد کرد. ولی در عین حال وقتی قدرت‌ هسته‌ای و قدرت‌های سخت‌افزاری برای ما پرهزینه است از درون آسیب خواهیم داد. لذا آمریکا ما را مشغول پرونده هسته‌ای می‌کند و فقر مملکت را فرامی‌گیرد.»

مولایی معتقد است قدرت اصلی یک کشور و ستون فقرات قدرت، رضایت‌مندی مردم است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه قدرت اقتصادی بازدارندگی ایجاد می‌کند، تاکید کرد کشورهایی چون ژاپن و آلمان هیچ کدام وارد فعالیت‌های گسترده‌ هسته‌ای و بعد نظامی وارد نشده‌اند اما به دلیل وضعیت مطلوب اقتصادی و معیشتی، مردم شان رضایتمندی دارند.

وی همچنین گفت:« ما نباید مشغول مسائلی شویم که هزینه زیادی برایش پرداخت کنیم. به بیان دیگر هر جا هزینه زیادی پرداخت می‌کنیم و متناسب با آن دریافتی نداریم، این عملکرد صحیح نیست.»

مولایی ادامه داد:« چون سرمایه ملی پای پرونده هسته‌ای ایران رفته نباید آن را از دست بدهیم و از همه اهرم‌ها باید برای افزایش توان ملی کشور استفاده کرد.»

این استاد دانشگاه تاکید کرد که در مقابل برنامه آمریکا مبنی بر فشار حداکثری، برنامه ایران باید ایجاد رضایت حداکثری باشد.

در بخش دیگری از این مناظره، ایزدی به این موضوع پرداخت که ایران در سال‌های گذشته نشان داده که هرکجا طرف مقابل حتی ذره‌ای متعهد بود ایران پای کار بوده است. وی افزود:« وزیر خارجه ایران در رابطه با ساعات مذاکره با جان کری، وزیر خارجه وقت آمریکا رکورد زد و ایران در حوزه دادن امتیاز هیچ