به گزارش اکوایران، تلاش‌های دیپلماتیک چین در خاورمیانه، از میانجی‌گری توافقی بین عربستان و ایران گرفته تا پیشنهاد ورود به بحران اسرائیل و فلسطین، وجهه پکن به عنوان یک بازیگر در منطقه را افزایش داده است.

به نوشته سوات مورنینگ چاینا پست، این تلاش‌ها در سطح ملی و از طریق وزارت خارجه چین و رهبران دولتی انجام شده است. اما چین همچنین در سطح دیگری وارد معادلات منطقه شده و تلاش می‌کند تا با تقویت تعامل بین حزب کمونیست و سازمان‌های سیاسی سراسر جهان عرب، مدل حکومتی خود را به عنوان جایگزینی برای غرب ترویج کند.

دیپلماسی حزب‌به‌حزب

ناظران می‌گویند که دیپلماسی «حزب‌به‌حزب» می‌تواند به چین کمک کند تا از طریق تعامل با احزاب حاکم و اپوزیسیون به نفوذ پایدار و بلندمدت در کشورهای عربی دست یابد و در عین حال تأثیر منطقه‌ای چین را گسترش دهد، سیستم حکومتی آن را صادر کند و در موارد بحث برانگیزی مانند مشروعیت حکومت تک‌حزبی پکن و سیاست‌های چین در منطقه خودمختار سین‌کیانگ حمایت جلب کند.

جسی مارکس، محقق سابق فولبرایت در مرکز مطالعات استراتژیک اردن گفت که هدف اصلی حزب کمونیست در خاورمیانه ایجاد هم‌سویی بود. او گفت: «دیپلماسی حزب‌به‌حزب چندین هدف دارد؛ از عادی‌سازی سیستم تک‌حزبی در میان شرکای چین گرفته تا پرورش و توسعه شرکای سیاسی ایدئولوژیک در کشورهای استراتژیک. در مورد خاورمیانه، دیپلماسی حزب‌به‌حزب برای پرورش شرکای ایدئولوژیک یا حداقل، تقویت احترام متقابل به اصول چین، به ویژه حکومت تک‌حزبی به کار گرفته شده است».

بخش بین‌الملل کمیته مرکزی، بالاترین نهاد رهبری حزب کمونیست بر دیپلماسی حزب نظارت دارد. این وزارت‌خانه که در سال ۱۹۵۱ تأسیس شد، عمدتاً وظیفه رسیدگی به روابط با احزاب کمونیست سایر کشورها، به ویژه اتحاد جماهیر شوروی را بر عهده داشت. به تدریج و پس از جدایی پکن و مسکو بر سر اختلافات ایدئولوژیک در دهه ۱۹۶۰، مأموریت آن تغییر کرد و با تبدیل‌شدن چین به یک قدرت اقتصادی، شروع به تعامل با احزاب بیشتری در سراسر طیف سیاسی کرد.

یکی از آخرین اقدام‌های دیپلماتیک این حزب در جهان عرب در ماه ژوئن انجام گرفت. این وزارت‌خانه گفت‌وگوی حزب‌به‌حزب را در ینچوان، پایتخت منطقه خودمختار نینگشیا هوی، منطقه‌ای در شمال غربی چین که یک‌سوم جمعیت آن مسلمان هستند، برگزار کرد. بیش از ۶۰ رهبر حزب و نمایندگان اتاق فکر از ۱۹ کشور عربی به این گفت‌وگو که از سال ۲۰۱۶ هر دو سال یک‌بار برگزار می‌شود، دعوت شدند.

بر خلاف پادشاهی‌های خلیج فارس که سیاست حزبی تا حد زیادی در آن‌ها ممنوع است، کشورهای عربی در حال توسعه، از شرق مدیترانه تا شمال آفریقا، علاقه زیادی به دعوت حزب کمونیست نشان دادند و نمایندگانی از سوریه، مصر، الجزایر، مراکش و جیبوتی شرکت کردند.

در این گفت‌وگو، یکی از موضوعات مورد بحث ابتکار تمدن جهانی شی جین‌پینگ بود که توسط شی در ماه مارس مطرح شد که هدف آن «جایگزینی درگیری‌ها با گفت‌وگو و تبادل‌نظر» و «مخالفت با هژمونی سیاست قدرت» بود. این ایده‌ها توسط تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان مورد تحسین قرار گرفت.

به گفته سان دگانگ، پژوهشگر دانشگاه فودان، تبادل‌نظر روش معمول دیپلماتیک حزب کمونیست با جهان عرب است. او گفت: «برخلاف دیپلماسی دولتی چین، دیپلماسی حزب‌به‌حزب محدودیت‌های پروتکل‌های دیپلماتیک را ندارد».

در سال ۲۰۱۹، سونگ تائو، رئیس وقت بخش بین‌الملل در مقاله‌ای تصریح کرد که حزب باید «همه قدرت‌هایی را که می‌توانند متحد شوند، متحد کند». سونگ در سال ۲۰۲۱ نوشت: «کار خارجی حزب باید همفکرها، حامیان و همتایان بیشتری برای حزب کمونیست و سیستم سوسیالیستی چینی تأمین کند».

حزب کمونیست همراه با احزاب در کشورهای عربی بیانیه‌های مشترک متعددی را در مورد موضوعات حساس از جمله هنگ‌کنگ، سین‌کیانگ، تایوان و دریای چین جنوبی منتشر کرده است. در آگوست ۲۰۲۱، این وزارتخانه به همراه ۲۸ حزب سیاسی و سازمان اجتماعی جهان عرب خواستار مخالفت با «سیاسی‌کردن قابلیت ردیابی ریشه ویروس کرونا» در برابر فشارهای غرب شد. چهار ماه بعد، زمانی که ایالات متحده قانون پیشگیری از کار اجباری اویغورها را تصویب کرد، این وزارتخانه دوباره به ۳۳ حزب سیاسی و سازمان اجتماعی از ۱۵ کشور خاورمیانه پیوست تا با آن مخالفت کنند.

مدل‌پراکنی

حزب کمونیست همچنین الگوی حکومتی خود را به کشورهای عربی به عنوان راهی برای توسعه ترویج می‌کند. به گفته سان، اکثر کشورهای منطقه با سیاست‌های حزبی فعال، موانع توسعه اقتصادی و سیاسی مشابهی به آنچه که زمانی چین را درگیر کرده بود، مواجه هستند. این مسئله مدل حکومتی حزب کمونیست را برای آن‌ها جذاب می‌کند.

چین و کشورهای عربی کشورهای در حال توسعه هستند و همه آن‌ها با وظایف سخت اصلاح، توسعه و ثبات روبرو هستند. حزب کمونیست به عنوان حزب حاکم، تجربه زیادی در مدیریت کشور به دست آورده و این تجربه به درد کشورهای عربی می‌خورد.

سان افزود: «برخی از کشورهای جهان عرب، مانند سوریه و لیبی هنوز از آشفتگی و درگیری بیرون نیامده‌اند، در حالی که برخی دیگر در دوره گذار به سر می‌برند و با کاهش ارزش پول، کسری مالی و بی‌ثباتی سیاسی مواجه هستند، مانند عراق و مصر».

احزاب کشورهای عربی از موریتانی و تونس گرفته تا لبنان و سوریه در وبینارهایی که توسط حزب کمونیست میزبانی شده بود، شرکت کرده‌اند تا در مورد حکمرانی آن اطلاعات کسب کنند.

لینا بن عبدالله، دانشیار که دیپلماسی حزبی چین در دانشگاه ویک فارست را مطالعه می‌کند، گفت که نسل جدید رهبران احزاب سیاسی در جهان در حال توسعه به حزب کمونیست به عنوان یک الگو نگاه می‌کنند. او افزود: «نسل دیگری از رهبران احزاب سیاسی نیز از رهبری، کارایی توسعه و مشروعیت حزب کمونیست الهام گرفته‌اند. از طرف چین، فرصت‌هایی واقعی برای ایجاد پیوندهای بسیار قوی با این نخبگانی وجود دارد که ممکن است اکنون یا بعداً به قدرت برسند».

با این حال، جسی مارکس معتقدست که کشورهای عربی هنوز راه درازی برای بهره‌مندی از مدل حکومتی حزب کمونیست دارند که طبق توصیف او، دارای کنترل متمرکز بر اقتصاد و مقررات اجتماعی است. او اذعان کرد: «ایده یک اقتصاد متمرکز برای بسیاری در منطقه مطلوب است، اما چالش اصلی این است که دولت‌های عربی، به استثنای تعداد کمی، به اندازه کافی برای مدیریت چنین اقتصادی مجهز نیستند. کنترل اجتماعی یک فرآیند پرهزینه است و دولت‌ها سرمایه کافی برای آن ندارند».

در سال ۲۰۱۷، شی گفت که حزب کمونیست می‌خواهد احزاب سیاسی دیگر را درگیر کند تا نقش فعال‌تری در مقابله با مشکلات جهانی داشته باشند و تنها «الگوی چین» را صادر نکنند.

شی گفت: «چین فعالانه ساخت شبکه جهانی شرکا را پیش خواهد برد و فعالانه برای راه‌حل‌های سیاسی مسائل داغ بین‌المللی و مشکلات دشوار فشار خواهد آورد. ما دیگر کشورها را ملزم نخواهیم کرد که کارهای ما را کپی کنند».

شی در سخنرانی ماه مارس خود در نشست بلندپایه حزب کمونیست در گفتگو با احزاب سیاسی جهان که یک مجمع بزرگ برای دیپلماسی حزب به حزب است، گفت که کشورهای در حال توسعه حق و توانایی این را دارند که به طور مستقل مسیر مدرنیزه‌شدن را بر اساس واقعیت‌های ملی خود دنبال کنند.

کنترل جریان‌های ضدکمونیسم

پنگ پنگ، رئیس اجرایی اندیشکده چینی انجمن تحقیقات اصلاح سیستم گوانگدونگ گفت که حزب کمونیست با برقراری ارتباط با احزاب مختلف می‌تواند گرایش‌های ضدچینی در کشورهای عربی را محدود کند. او خاطرنشان کرد: «برخی از احزاب سیاسی این کشورها ضدچین یا ضدکمونیست بوده‌اند، بنابراین تبادلات با بیش از یک حزب سیاسی در این کشورها می‌تواند برای تشکیل یک نیروی بازدارنده استفاده شود و همچنین برای درک متقابل مفید است».

از زمانی که در طول قرن گذشته، موج استقلال ملی جهان عرب را فرا گرفت، چرخش ایدئولوژیک قابل‌توجهی در منطقه پدید آمده و کشورها به دنبال بهترین مسیر برای توسعه می‌گردند. در نتیجه، احزاب از سراسر طیف سیاسی، از ناسیونالیسم گرفته تا کمونیسم و اسلام‌گرای محافظه‌کار، قدرت را در این کشورها تقسیم کردند.

یک استاد چینی که به دلیل حساسیت موضوع خواست نامش فاش نشود، گفت که هدف دیپلماسی حزبی چین جلوگیری از خلأ قدرتی است که می‌تواند توسط غرب مورد سوءاستفاده قرار گیرد. به گفته این محقق، در حالی که احزاب چپ و طرفدار سوسیالیسم کانون اصلی حزب کمونیست برای ایجاد روابط حزبی نیستند، آن‌ها همچنان نزدیکترین شرکای دیپلماتیک آن هستند. او گفت: «احزاب طرفدار سوسیالیسم زیادی در منطقه عربی وجود دارد، اما در نهایت متوجه می‌شویم که این احزاب محافظه‌کار هستند که تأثیری واقعی بر این کشورها دارند. اگر چین به آن‌ها کمک نکند، غرب این کار را خواهد کرد».

وانگ جین، دانشیار مؤسسه مطالعات خاورمیانه در دانشگاه شمال غربی چین افزود که دیپلماسی حزب به حزب می‌تواند نفوذی فرامرزی در جهان عرب داشته باشد. وانگ اذعان کرد: «احزاب سیاسی نه تنها در یک کشور بلکه در جهان عرب نفوذ دارند. ممکن است چندین کشور وجود داشته باشند که یک حزب سیاسی یا یک سازمان حزبی نزدیک به هم داشته باشند».

چین با میانجی‌گری برای عادی‌سازی روابط بین عربستان و ایران، دخالتی فعالانه در خاورمیانه داشته و حتی پیشنهاد ایفای نقشی مشابه در درگیری فلسطین و اسرائیل را داده است. وانگ افزود که چین با برقراری ارتباط با طرف‌های مختلف منطقه می‌تواند احتمال بیشتری برای رسیدگی به این درگیری‌ها پیدا کند.