شکاف عمیق امید به زندگی و سن بازنشستگی

به گزارش اکوایران، سن امید به زندگی طی سال‌های 1330 تا امروز، 30 سال افزایش یافته است.

مرکز پژوهش‌های مجلس در یک گزارش کارشناسی شده که به ناپایداری صندوق‌های بازنشستگی پرداخته، مساله امید به زندگی در ایران را مورد بررسی قرار داده و از آن به عنوان عامل بحران‌زای صندوق‌های بازنشستگی نام برده است.

افزایش شکاف بین سن بازنشستگی و امید به زندگی

بر اساس این گزارش با وقوع بحران سالمندی در دنیا و افزایش امید به زندگی و به منظور حفظ تعادل منابع و مصارف صندوق‌های بازنشستگی، سن و سابقه لازم برای بازنشستگی در اکثر کشورهای دنیا افزایش یافته و تناسب لازم بین سن و سابقه بازنشستگی و تغییرات جمعیتی صورت پذیرفته است.

مطالعات حاکی از آن است که در یک دوره 20 ساله از سال 1995 تا پایان دسامبر 2015، پنجاه کشور ازجمله آلمان، اسپانیا، کره جنوبی، فرانسه، یونان و...، به منظور کاهش هزینه‌های مالی، سن بازنشستگی را افزایش داده‌اند.

اکثر کشورهای سازمان همکاری و توسعه اقتصادی در میانه قرن حاضر دارای حداقل سن بازنشستگی 67 سال خواهند بود. تعدادی از کشورها با ایجاد پیوند مستقیم بین افزایش سن بازنشستگی با روند تکاملی امید به زندگی، از این سن نیز فراتر خواهند رفت.

به باور این نهاد، در ایران نه تنها اصلاحاتی رخ نداده، بلکه قوانین و مقرراتی در کشور طوری به تصویب رسیده است که شکاف بین سن و سابقه لازم برای بازنشستگی و امید به زندگی را افزایش داده و بر بحران صندوق‌های بازنشستگی دامن زده است.

تبعات اشتغال جوانان از کانال خروج نیروی کار به روش بازنشستگی

در ادامه گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس عنوان شده که تلاش‌های انجام شده برای اصلاح قوانین مربوط به سن و سابقه بازنشستگی در کشور تاکنون حاصلی نداشته و پارادایم غالب کاهش سن و سابقه لازم برای بازنشستگی یا حفظ وضع موجود است تا شاید از این طریق و با خروج نیروی کار به روش بازنشستگی بخشی از مشکلات مربوط به اشتغال جوانان حل شود. رویکردی که هزینه‌های قابل توجهی به صندوق‌های بازنشستگی و بودجه عمومی تحمیل کرده و با اصول بیمه‌ای در تعارض است.

سن بازنشستگی کوچک‌تر از سن امید به زندگی

بر اساس این گزارش بررسی‌ها حکایت از آن دارد که سن امید به زندگی در ایران از سال 1330 تا به امروز از 46 سال به 76 سال افزایش پیدا کرده است.

این درحالی است که طی همین سال‌ها متوسط سن بازنشستگی از 57 سال به 51 سال کاهش پیدا کرده است.

فاصله سن بازنشستگی تا امید به زندگی که عاملی تعیین کننده در میزان سال‌های دریافت مستمری توسط مشترکان صندوق بیمه‌ای و هزینه‌های آن محسوب می‌شود، از منفی 10 سال در سال 1330 به حدود مثبت 25 سال در سال 1399 رسیده است. به عبارت دیگر سن بازنشستگی که 10 سال بزرگتر از سن امید به زندگی بوده است، اکنون 25 سال کوچکتر از آن است.

مقایسه تطبیقی سن بازنشستگی در ایران با 15 کشور منتخب که در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده حاکی از آن است که اختلاف سن بازنشستگی با امید به زندگی در ایران برای مردان حدود پنج سال و برای زنان ۶ سال و دو ماه بیشتر از میانگین این اختلاف در یازده کشور منتخب اولیه است. به عبارت دیگر در ایران افراد به طور متوسط بین ۵ تا ۶ سال کمتر کسور می‌پردازند و بین ۵ تا ۶ سال نیز بیشتر حقوق بازنشستگی و مستمری دریافت می‌کنند.

همچنین اختلاف سن بازنشستگی با امید به زندگی در ایران برای مردان معادل سه سال و برای زنان یک سال و دو ماه از میانگین چهار کشور با سن بازنشستگی پایین بیشتر است.

وضع قوانین بحران‌زا برای صندوق‌های بازنشستگی

روند قانون‌گذاری کشور در ۶ دهه اخیر به نحوی بوده است که نه تنها مطابق با افزایش امید به زندگی، سن و سابقه لازم برای بازنشستگی افزایش نیافته بلکه کاهش نیز یافته است.

در شرایطی که مطابق لایحه قانونی بیمه‌های اجتماعی کارگران مصوب 1331، سن بازنشستگی برای مردان 65 و زنان 60 سال تعیین شده بود؛ در قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران مصوب سال 1339 سن بازنشستگی برای مردان 60 و برای زنان به 55 سال کاهش یافت.

سن بازنشستگی در قانون تامین اجتماعی مصوب سال 1354 نیز به همین ترتیب بود، تا اینکه براساس قانون اصلاح مواد (72 و 77) و تبصره ماده (76) قانون تامین اجتماعی مصوب 1371، سن بازنشستگی مردان به 50 و زنان به 45 سال کاهش یافت.

نتیجه این شد که در سازمان تامین اجتماعی متوسط بیمه‌پردازی 23.1 سال و مدت دریافت مستمری 21.2 سال است، فاصله سن بازنشستگی (56.5 سال) با امید به زندگی به طور متوسط 18.5 سال است و علاوه بر فرد، همسر و وراث آنان تا زمانی که مجرد هستند نیز می‌توانند از مستمری بهره‌مند شوند.