گام بلند دوحه برای توقف بمباران غزه؛ رقص اسرائیل و آمریکا با ساز قطر؟

به گزارش اکوایران، رهبران قطر از اواخر اکتبر برای آزادی 230 اسیری که در اختیار حماس قرار داشت، نقش میانجیگر را آغاز کردند. در آن بازه زمانی، حماس چهار اسیر - یک مادر و دختر اسرائیلی-آمریکایی و دو زن اسرائیلی - را به واسطه توافق‌هایش با قطر و مصر آزاد کرده بود. رهبران قطر به شکل ضمنی مدعی شدند که حماس توقع داشت با آزادی اسیرها، ارسال کمک های بشردوستانه به غزه تسهیل شود و حمله نظامی اسرائیل به این باریکه متوقف.  

فرصت سازی به سبک قطر

به نوشته اقتصادنیوز، 25 اکتبر، حماس با آزادی 50 نفر در چارچوب توافقی موافقت کرد، اما مقام های اسرائیلی یک خواسته دیگر هم داشتند: اسامی کسانی که آزاد خواهند شد. حماس مخالفت کرد و گفت که به دلیل اینکه اسرا توسط جناح های مختلف نگهداری می شوند، سابقه اندکی از آنها در اختیار است. حماس در ادامه تاکید کرد که برای تحقق این خواسته باید جنگ برای چند روز متوقف شود. اسرائیلی ها این شرط را نوعی تاکتیک برای توقف درگیری ها قلمداد کردند، ساز مخالف زدند. دو روز بعد، معامله به هم خورد. در عرض چند ساعت، ارتش اسرائیل حمله زمینی تمام عیار خود به غزه را آغاز کرد.قطر به دلیل حمایت مالی طولانی مدتش از غزه، در قامت میانجی، توانایی بالایی دارد. پول قطر برای تامین سوخت و حقوق کارکنان دولتی در غزه، از جمله حقوق پزشکان و معلمان استفاده می شد. قطر همچنین از سال 2012 میزبان دفتر سیاسی برون مرزی حماس در دوحه بوده - تصمیمی که خشم مقام های اسرائیلی و آمریکایی را برانگیخت.

اما حالا قطر به عنوان کانال ارتباطی یکپارچه عمل می کند و بسیاری از بازیگران به ماحصل تاکتیک هایش چشم دوخته اند.آنگونه که نیویورکر نوشته،قطر تلاش دارد بی طرف بماند و در عین حال میزبانی پایگاه نظامی بزرگ ایالات متحده حفظ کند. قطر همچنین تامین کننده اصلی انرژی ایالات متحده است، با این حال فارغ از تنش ها در باب میدان گازی مشترک، روابط نزدیکی با ایران دارد. این وضعیت به دوحه فرصت می دهد تا برای حل برخی از چالش ها خیز بردارد. اما اخیرا قطر خارج از حوزه نفوذ معمول خود فعالیت کرده. این کشور سال 2021، در بازگشت امن دنی فنستر، روزنامه نگار آمریکایی از میانمار، نقش امنی داشت.ماه اکتبر نیز مقامات قطری به مذاکره برای بازگشت چند کودک اوکراینی ربوده شده توسط روسیه کمک کردند.

بازی در زمین خاکستری

مالبرونوت و کریستیان چسنوت، دو روزنامه نگار فرانسوی که سابقه اسارت در عراق را داشتند در کتابی تحت عنوان «مقاله‌های قطر» با استناد به اسناد محرمانه ادعا می‌کنند که دوحه به شکلی غیرمستقیم به تأمین مالی برخی گروه های نظامی کمک می‌کند و همزمان تلاش دارد از این فرصت به عنوان اهرمی در راستای منافعشان استفاده کنند. مالبرونوت این تاکتیک را بازی دوگانه در منطقه خاکستری توصیف کرد، هرچند تاکید داشت رویکردقطر دولت‌ها در خاورمیانه را نیز تحت تاثیر قرار داده است. او باور دارد که بازی "دوگانه" به واسطه تغییر رویکرد ایالات متحده در مورد اسرا، پیچیده تر هم شده است.

سال 2014، دولت اوباما بازنگری دستورالعمل های مرتبط با اسرای این کشور را در اولویت قرار داد. اما سال ها بعد مشخص شد که ارائه امتیاز و تداوم رایزنی در باب اسرا متوقف نشد و متعاقبا قطر در قامت بازیگری برجسته در چنین بحث‌هایی نقش آفرینی می کرد و می کند. کریستوفر اولری، که از مارس 2021 تا سپتامبر 2023 برای آزادی اسرای آمریکایی فعالیت داشت، در این باره گفت: قطری ها میانجی های استثنایی و با انگیزه برای حل مناقشه هستند. اولری، که در اف بی آی هم فعالیت داشت، با یادآوری حملات بعد از یازده سپتامبر به عراق، خاطر نشان کرد:مقامات دولتی نگران حمایت احتمالی دوحه از القاعده در عراق بودند؛ چرا که بخش عمده ای از چهره های این گروه قطری بودند. با این حال تحقیقات ایالات متحده بی نتیجه بود و قطر هرگز تحریم نشد.

اهرم های دوحه

در طول دو سال و نیمی که اولری در راستای ازادی اسرا فعالیت داشت، با مقامات قطری جهت بازگشت آمریکایی‌ها از ایران و افغانستان همکاری نزدیک داشت - از سال 2013، طالبان، دفتری در دوحه داشته باشند. پس از آن بود که مالی اولری با حمایت دیپلمات‌های قطری توانست مارک فریکس، پیمانکار آمریکایی را که بیش از دو سال در دست شبکه حقانی بود، آزاد کند. در شرایط کنونی و آنگونه که کاخ سفید مدعی است، حدود ده آمریکایی در میان گروگان ها هستند.

 واشنگتن امیدوار است که قطر بتواند با میانجیگری ، اسرا را به خانه بازگرداند. اما، در روزهای اخیر، اقدام نظامی اسرائیل در غزه مذاکرات را پیچیده تر کرده: اسرائیل مدعی است که شدت حملاتش، حماس را برای آزادی اسرا تحت فشار قرار می دهد، در حالی که قطری‌ها می‌گویند باید جنگ متوقف شود تا معامله ای حاصل گردد.دنی گیلبرت، استادیار علوم سیاسی در دانشگاه نورث وسترن در باب سیاست قطر جهت آزادی اسرا گفت که فرایند آزادی اسیران علاوه بر تماس‌ها و شهرت برای تضمین معاملات، به مجموعه ای از مهارت‌ها و تقسیم کار نیاز دارد، اهرم هایی که دوحه بدان ها مجهز است.