پشت پرده ترور پرنفوذترین فرمانده ایرانی در سوریه؛ قواعد بازی بر هم می‌خورد؟

به گزارش اکوایران، طی یک تشدید تنش بزرگ، یک حمله اسرائیلی منجر به شهادت با نفوذترین فرمانده نظامی ایران در سوریه شد. کارشناسان می‌گویند که اهمیت این حادثه با ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط آمریکا و هدف قرار دادن عماد مغنیه، فرمانده فقید حزب‌الله لبنان از سوی اسرائیل برابری می‌کند.

به نوشته علی‌هاشم، خبرنگار امواج مدیا، این اقدام در بحبوحه افزایش حملات به کشتی‌های مرتبط با اسرائیل در دریای سرخ و همچنین به دنبال تنش آشکار بین اسرائیل و دولت جو بایدن بر سر درگیری گسترده‌تر احتمالی با جنبش حزب الله لبنان انجام شده است. با این حال، علی‌رغم وعده ایران برای انتقام و گزارش‌ها مبنی بر آمادگی ارتش اسرائیل برای این پاسخ از طریق لبنان یا سوریه، عده کمی انتظار دارند که ایران به شکل عمده استراتژی و طرح‌های گسترده‌تر خود را در منطقه و در بحبوحه جنگ غزه تغییر دهد.

به گفته منابع، سید رضی موسوی پس از دیدار با سفیر ایران در سوریه، در یکی از حومه‌های جنوبی دمشق هدف قرار گرفت. سفیر ایران بعداً تأیید کرد که با موسوی ملاقات کرده است. او هم‌چنین متذکر شد که او یک «دیپلمات» با درجه مستشار دوم بوده است. رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از آقای موسوی به عنوان سرتیپ یاد کرده‌اند.

افراد آگاه از سردار موسوی به عنوان یک شخصیت نظامی کهنه کار با چندین دهه تجربه در لبنان و سوریه یاد می‌کنند.سردار موسوی نقش مهمی در تجهیز جبهه مقاومت داشت و در بیانیه سپاه پاسداران در پی شهادت او آمده است که شهید موسوی از همرزمان سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و مسئول پشتیبانی جبهه مقاومت در سوریه و سال‌ها نماینده نیروی قدس سپاه در این کشور بود.

سردار موسوی که به عنوان یکی از افراد نزدیک به سردار سلیمانی شناخته می‌شود، مدت‌ها به عنوان دست راست فرمانده سابق سپاه قدس در شام فعالیت می‌کرد. 

یکی از منابع عرب آگاه گفته سید رضی نفوذ و حضور زیادی در سوریه داشته به دلیل روابط گسترده‌اش با احزاب، جناح‌ها و جریان‌های مختلف در منطقه بسیار شناخته‌شده و بانفوذ محسوب می‌شده است.

محل ترور نیز اهمیت زیادی دارد. سیده زینب مهم‌ترین زیارتگاه شیعیان سوریه است که سالانه میلیون‌ها زائر را به خود جذب می‌کند. هم‌چنین پس از شورش سال 2011 علیه بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، محله زینبیه یک منطقه مهم برای ایران شناخته می‌شد. بنابراین این که مهاجمان چنین حمله‌ای را در این منطقه انجام دادند قابل تامل است.

چرخه تشدید تنش

با این همه، ترور بانفوذترین فرمانده ایران در سوریه در خلأ اتفاق نیفتاد. در ماه‌هایی که از حمله غافلگیرانه جنبش حماس در 7 اکتبر می‌گذرد، محور مقاومت -که ایران در مرکز آن قرار دارد- درگیر رویارویی کم‌شدت با اسرائیل بوده است. حزب‌الله لبنان در درگیری‌های خود با نیروهای اسرائیلی به دقت اصل عمل متقابل را حفظ کرده است -حتی در بحبوحه شایعاتی مبنی بر تشدید تنش قریب الوقوع. در عراق و سوریه، نیروهای آمریکایی هدف بیش از 100 حمله پهپادی و موشکی قرار گرفته‌اند که به گفته واشنگتن تاکنون هیچ یک از آن‌ها از «خط قرمز» کشته شدن نیروهای آمریکایی عبور نکرده است.

در مورد ایران و اسرائیل، دو طرف عمدتاً از حمله مستقیم به یکدیگر خودداری کرده‌اند -اگرچه تحولات اخیر نشان می‌دهد که این ممکن است تغییر کند.

در اوایل دسامبر، سپاه پاسداران اعلام کرد که دو تن از افسرانش در حمله اسرائیل به سوریه کشته شده‌اند و در 18 دسامبر، گروه هکری مرتبط با اسرائیل مسئولیت یک حمله سایبری را بر عهده گرفت که باعث اختلال در عملکرد بسیاری از پمپ بنزین‌های ایران شد.

در این زمینه، دریای سرخ یک منطقه غیر منتظره برای رویارویی بوده است. جنبش انصارالله در یمن (حوثی‌ها) عملاً علیه اسرائیل اعلام جنگ کرده و کشتی‌های مرتبط با اسرائیل را هدف قرار داده است.

پنج روز پس از حمله سایبری به جایگاه‌های سوخت ایران، یک تانکر مرتبط با اسرائیل که نفت خام عربستان را به هند می‌برد، در مکانی غیرمنتظره در 370 کیلومتری سواحل هند مورد اصابت قرار گرفت. برای اولین بار از 7 اکتبر، آمریکا آشکارا و مستقیما ایران را مسئول این حمله دانست و مدعی شد که یک پهپاد تهاجمی از ایران پرتاب شده است. این در حالی است که تهران هرگونه دخالت در این حمله را صراحتا رد کرده است.

در ادامه چه می‌شود؟

در این بازی شطرنج پیچیده و گسترده از نظر جغرافیایی، جوشش آهسته تنش می‌تواند هر لحظه به فوران کامل تبدیل شود. در واکنش به این عملیات ترور، سپاه پاسداران وعده انتقام داده است. به گفته منابع آگاه، اسرائیل برای اقدام احتمالی از شمال در آماده‌باش است. با این حال، اگر به اتفاقات گذشته استناد کنیم، ایران احتمالاً از مسیر گسترده‌تر خود منحرف نخواهد شد.

یک منبع آگاه عربی گفت: «ترور سید رضی قواعد بازی را تغییر نمی‌دهد، به‌ویژه این که این عملیات در وضعیت تشدید سرعت عملیات‌ها در دریای سرخ و اقیانوس هند انجام می‌شود،که تل آویو به دنبال آن است که تهران را مسئول آن بداند».

با نگاهی به آینده، دو پویایی کلیدی باید در نظر گرفته شود. نخست، پویایی روابط بین بنیامین نتانیاهو و جو بایدن، و دیگری سطح قابل قبول تشدید تنش. در اینجا، لبنان به جای یمن در قلب مناقشه قرار دارد که پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی برای آن وجود دارد.

پویایی بین نمایش قدرت و بازدارندگی را نیز باید در نظر داشت. امروزه، گستره جغرافیایی شبکه اتحاد منطقه‌ای ایران در اوج خود قرار دارد. با این حال این لزوماً به معنای بازدارندگی نیست. آمادگی و تمایل اسرائیل برای هدف قرار دادن شخصیت‌های نظامی ارشد ایران نشان می‌دهد که اگر انتظار پاسخ قابل توجهی وجود داشته باشد، احتمالاً قابل کنترل تلقی شده است. به احتمال زیاد، این وضعیت بسیار ناپایدار در نتیجه این دوگانگی، ادامه خواهد یافت.