تغییر چهره جنگ در خاورمیانه؛ چگونه پهپادها از جنگ‌ متعارف همه‌جانبه در منطقه جلوگیری می‌کنند؟

به گزارش اکوایران، دولت بایدن مدعی شده که تمام تلاش خود برای جلوگیری از بروز جنگی منطقه‌ای در خاورمیانه را انجام داده است. اما در عمل، منطقه درگیر منازعه‌ای بوده که احتمال تشدید تنش‌ها را افزایش می‌دهد. مانند قورباغه‌ای در دیگ آب که به آرامی می‌جوشد، ممکن است منطقه یک روز به خود آمده و متوجه شود که در میانه جنگی تمام‌عیار گیر افتاده است.

به نوشته پیتر بِرگن در وبگاه شبکه سی‌ان‌ان، خطر تشدید درگیری‌ها در حال افزایش بوده و ریسک کشانده‌شدن ایالات متحده به آن بیشتر شده است. تا حدودی به همین دلیل است که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده در این هفته به خاورمیانه سفر کرد تا به زعم خود جلوی گسترش خصومت‌ها را بگیرد.

موج حملات فراسوی غزه

پنج‌شنبه گذشته، حمله پهپادی آمریکا یکی از رهبران محور مقاومت در بغداد را ترور کرد. از زمان حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل، نیروهای مقاومت عراق و سوریه بیش از 120 حمله علیه نیروهای آمریکایی در این دو کشور انجام داده‌اند.

حمله بغداد یک خطر حساب‌شده از سوی دولت بایدن بود؛ به ویژه از آن‌جایی که درخواست‌های فزاینده‌ای در عراق برای اخراج حدود ۲۵۰۰ نیروی آمریکایی به گوش می‌رسد. به گفته روزنامه عرب‌زبان الشرق الاوسط، حمله بغداد باعث شد که درخواست‌ها برای اخراج نیروهای آمریکایی قوت بگیرد.

در حمایت از حماس، حوثی‌ها یمن حملات متعدد موشکی، پهپاد و شهپادی علیه کشتی‌های تجاری در دریای سرخ انجام داده‌اند.

مسیر دریای سرخ به کانال سوئز یکی از شلوغ‌ترین خطوط کشتیرانی جهان است. به دلیل افزایش تنش‌های ناشی از حملات حوثی‌ها برخی از شرکت‌های ترانزیت دریایی بزرگ فعالیت خود در این منطقه را به حالت تعلیق درآورده‌اند.

اخیرا ایالات متحده و ده‌ها کشور دیگر به حوثی‌ها هشدار دادند که باید حملات خود به کشتی‌های تجاری را متوقف کرده وگرنه با عواقب آن مواجه خواهند شد. این هشدار پس از آن صادر شد که سه قایق تندروی نیروهای حوثی که قصد توقیف یک کشتی تجاری را داشتند، توسط بالگردهای نیروی دریایی آمریکا غرق شدند.

سه‌شنبه گذشته، صالح العاروری یکی از رهبران حماس بر اثر حمله پهپادی در بیروت پایتخت لبنان ترور شد. این رخداد بر تنش‌ها بین حزب‌الله و اسرائیل افزود. از ۷ اکتبر، تقریباً روزانه در مرز لبنان و سرزمین‌های اشغالی، میان حزب‌الله لبنان و اسرائیل تبادل آتش روی می‌دهد. العاروری در منطقه‌ای از بیروت که تحت تسلط حزب‌الله است، ترور شد و حزب‌الله وعده داده که انتقام ترور او را بگیرد.

روز دوشنبه، اسرائیل در حمله‌ای هوایی علیه دمشق، اهداف نظامی در سوریه را هدف قرار داد. دولت سوریه در طول جنگ داخلی این کشور توسط رزمنده‌های حزب‌الله کمک می‌شد و خودش نیز علناً از حماس حمایت می‌کند.

علاوه بر همه این‌ها، داعش در روز پنج‌شنبه مسئولیت دو انفجار تروریستی در مراسم یادبود سردار قاسم سلیمانی که منجر به کشته‌شدن حدود ۸۵ نفر شد را بر عهده گرفت. داعش گروهی تکفیری و سلفی است که شیعیان را بدعت‌گذار می‌داند. حملات گروه‌های سلفی در داخل ایران نسبتاً نادر بوده و این حمله نشان‌دهنده تشدید قابل توجه فعالیت‌های داعش علیه ایران است. رهبران ایران قول داده‌اند که از این گروه تروریستی انتقام بگیرند.

تغییر چهره جنگ در خاورمیانه

درگیری‌های فزاینده منطقه تا حدی نتیجه پیشرفت فناوری نظامی دو دهه گذشته و رشد درگیری‌های همان دوره زمانی است. معمولاً فراموش می‌کنیم که پیش از حملات ۱۱ سپتامبر، هیچ پهپاد مسلحی وجود نداشت که بتواند حضور عوامل انسانی در نزدیکی دشمن، حملات هدفمند انجام دهد. استفاده از پهپادهای مسلح توسط ایالات متحده به یکی از مشخصه‌های به اصطلاح «جنگ علیه تروریسم» تبدیل شد و امروز، طرف‌هایی مانند اسرائیل و مانند حوثی‌های یمن نیز این تاکتیک را اتخاذ کرده‌اند.

هم‌چنین در همان دوره زمانی، خاورمیانه شاهد گسترش نیروهای مقاومت بوده است. این پدیده تا حدی با حمله سال ۲۰۰۳ ایالات متحده به عراق تسریع شد. طبق برآورد رسمی ارتش ایالات متحده، جنگ عراق تنها یک برنده واقعی داشت و آن هم ایران بود. بر اساس گزارشی که در سال ۲۰۲۳ برای مجلس عوام بریتانیا تهیه شد، امروزه ایران به حمایت از نیروهای مقاومت عراق ادامه می‌دهد. به گفته وزارت امور خارجه آمریکا، حزب‌الله لبنان و حوثی‌های یمن که بخشی از محور مقاومت هستند نیز حمایت قابل‌توجهی از ایران دریافت می‌کنند.

به دلائلی که در بالا ذکر شد، پهپادهای مسلح و نیروهای مقاومت به قدرت‌هایی مانند ایالات متحده، اسرائیل و ایران اجازه می‌دهند از جنگ‌های متعارف همه‌جانبه اجتناب کنند؛ اما اتکا به پهپادها و نیروهای غیررسمی مثل بازی با آتش بوده و ممکن است تمام این قدرت‌ها را به درگیری مستقیم با هم بکشاند. فارغ از این‌ها، تاریخ جنگ‌ها نشان داده که اتفاقاتی نسبتاً بی‌اهمیت و غیرمنتظره انسانی مانند ترور فرانز فردیناند، دوک اعظم ارتش که محرک اصلی جنگ جهانی اول تبدیل بود، می‌تواند درگیری‌های گسترده‌تری را برانگیزد.

چرخه جنگ و خشونت در منطقه

اکنون لابی‌گری روبه‌رشدی در اسرائیل برای آغاز جنگ با حزب‌الله لبنان وجود دارد؛ نیرویی که به مراتب خبره‌تر و مجهزتر از حماس است. آخرین‌باری که اسرائیل و حزب‌الله در جنگی تمام‌عیار روبروی هم قرار گرفتند، سال ۲۰۰۶ بود و تقریباً با تساوی به پایان رسید. با این حال، لبنانی‌ها تمایل کمی برای جنگی دیگر دارند؛ زیرا درگیری‌های سال ۲۰۰۶ بخش قابل‌توجهی از کشور را ویران کرد.

اما با توجه به نگرش اسرائیل در مورد تهدیدی که از جانب حزب‌الله احساس کرده و واکنش‌های فزاینده حزب‌الله به حملات اسرائیل، ممکن است بالاخره جنگ رخ دهد.

برای سال‌های متمادی، تشکیلات امنیت ملی ایالات متحده بر تهدید فزاینده چین متمرکز بوده و از زمان ریاست‌جمهوری باراک اوباما، دولت‌ها تلاش کردند تا از دخالت آمریکا در خاورمیانه بکاهند. در سال ۲۰۱۱، اوباما تمام نیروهای آمریکایی را از عراق خارج کرد و تنها سال ۲۰۱۴ بود که برای نبرد با داعش، دوباره سربازان آمریکایی را تحت ائتلافی بین‌المللی به این کشور اعزام کرد. در سال ۲۰۲۰، تیم دونالد ترامپ توافقنامه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را با طالبان امضا کرده و در سال ۲۰۲۱، جو بایدن تمام نیروهای آمریکایی را از این کشور خارج کرد.

با این حال، ایالات متحده به دلیل عوامل متعددی از جمله اتحاد با اسرائیل، نقش مرکزی نفت و گاز در اقتصاد جهانی و رقابت طولانی‌مدتش با ایران که هیچ‌کدام به این زودی‌ها تغییر نخواهند کرد، هم‌چنان درگیر خاورمیانه است. اکنون این خطر وجود دارد که افزایش حملات مرگبار بین نیروهای مقاومت با آمریکا و متحدانش، از جمله اسرائیل، منطقه را درگیر جنگی بزرگ‌تر کند. باید فکری به حال عدم تحقق چنین سناریویی کرد.