برآمدن یک قدرت جدید در دریای سرخ؛ چرخش استراتژیک یا جاه‌طلبی‌های جهانی؟

به گزارش اکوایران، با ادامه تلاطم‌های دریای سرخ در سال جدید میلادی، موج جدیدی در افق دیده می‌شود: خیزش محتاطانه اما مصمم هند برای نقش‌آفرینی نظامی در خاورمیانه. رویکرد و حضور دریایی این کشور که ناشی از تلاقی منافع منطقه‌ای و نیاز به حفظ امنیت خطوط حیاتی کشتیرانی است، دستخوش تغییرات عمیقی شده است.

به نوشته محمد سلیمان، مدیر برنامه تکنولوژی‌های استراتژیک و امنیت سایبری مؤسسه خاورمیانه در  وبگاه المانیتور، با اینکه هند به ائتلاف آمریکایی علیه حوثی‌های یمن نپیوسته، اما عملیات‌های دریایی مستقلش مبنایی برای حضور نظامی رو به رشد این کشور در آسیای غربی شده و از رهاشدن هند از بند محدودیت‌های استراتژیک دیرینه حکایت دارد.

از آغاز حملات حوثی‌ها علیه کشتی‌های تجاری مرتبط با اسرائیل در دریای سرخ، غول‌های کشتیرانی جهان مانند مرسک با ترس از گیرافتادن میان درگیری‌ها، مسیر ترانزیت خود را از باب‌المندب به جنوب آفریقا (دماغه امید نیک) تغییر داده‌اند. تغییر خطوط کشتیرانی باعث شده که جریان تجارت جهانی از طریق دریای سرخ کاهش یافته و با اخلال مواجه شود. مسیر جایگزین هم‌اکنون به هزینه‌های زنجیره تأمین جهانی افزوده است. کشورهای آسیای شرقی مانند هند که به درآمد صادرات خود وابسته‌اند، بیش از دیگران از این بابت متحمل ضرر شده‌اند؛ همچنین اگر درگیری‌های دریای سرخ ادامه یابد، قیمت نفت نیز سر به فلک خواهد کشید. وضعیت دریای سرخ موجب نگرانی صادرکنندگان هندی شده که ارسال حدود ۳۰ میلیارد دلار محموله‌های صادراتی خود را متوقف کرده‌اند.

بازیگر امنیتی خاورمیانه

به هدف کاهش اضطراب تجار هندی، نیروی دریایی این کشور اعلام کرد که سه کشتی جنگی و گشت‌های هوایی خود را در دریای عرب مستقر کرده تا جلوی حملات احتمالی حوثی‌ها یا سیر بازیگران مسلح در منطقه را بگیرد. استقرار ناوهای هندی پس از آن انجام شد که تانکر لیبریایی «ام‌وی چِم پلوتو» که در دسامبر ۲۰۲۳ از بندر هند به راه افتاده بود، هدف حمله پهپادی قرار گرفت. 

دزدان دریایی نیز یکی دیگر از علل نگرانی هند محسوب می‌شود. تنها چند هفته پیش، یکی از رزم‌ناوهای هندی جلوی سرقت یک شناور تجاری را در حوالی سواحل سومالی گرفت و ۲۱ خدمه آن (متشکل از ۱۵ هندی) را نجات داد. دزدان دریایی پس از ورود نیروی دریایی هند متواری شدند. افزایش نظارت نیروی دریایی این کشور همچنان برای تضمین امنیت مسیرهای دریایی حیاتی است.

افزایش فعالیت‌های نظامی هند نشان‌دهنده روایتی جامع از جاه‌طلبی‌های جهانی این کشور است. دهلی‌نو مشغول افزایش حضور خود در آسیای غربی است که تنها هدفش پاسخ به حملات حوثی‌ها و دزدان دریایی نبوده، بلکه حرکتی حساب‌شده برای تأمین امنیت خط تجاری ۲۰۰ میلیارد دلاری کانال سوئز است.

طی ماه‌ها و سال‌های گذشته، هند به آرامی در قامت شریک امنیتی و اقتصادی خاورمیانه ظاهر شده و روابط نزدیکی با سازمان‌ها و اتحادهایی مانند I2U2 (متشکل از هند، اسرائیل، امارات و آمریکا) و پروژه کریدور هند-خاورمیانه-اروپا برقرار کرده است.

فرصت‌های جدید هند

تشدید درگیری‌های غزه و تردید برخی کشورها برای پیوستن به ائتلاف دریایی آمریکا، فرصت استراتژیک جدیدی برای هند به ارمغان آورده است. در حالی که دهلی‌نو در همسویی با هریک از طرف‌های درگیری جنگ غزه با احتیاط عمل کرده، اما قطعاً نشان داده که می‌تواند و مصمم است که از منافع خود دفاع کند. با استقرار رزم‌ناوهایی مانند آی‌اِن‌اِس کولکاتا و کوچی و همچنین تقویت سیستم نظارت هوایی، هند پیامی روشن برای سایر بازیگران ارسال کرده که هیچ‌گونه اخلال در تجارت دریاییش را تحمل نخواهد کرد. حتی قرار است این تجارت به واسطه یادداشت تفاهم دولت ایالتی گوجارات هند و شرکت اماراتی دی‌پی ورلد برای احداث بنادر، ایستگاه‌ها و مناطق اقتصادی جدید در این ایالت، تقویت شود. تقویت عملیات‌های امنیت دریایی هند در غرب آسیا همچنین نشان‌دهنده برنامه دهلی‌نو برای تبدیل‌شدن به شریکی امنیتی برای منطقه است.

علی‌رغم اینکه هند قبلاً از دخالت عمیق در امور دفاعی و مسائل مربوط به ثبات خاورمیانه بر حذر بود، اما گام‌هایی محکم برای تقویت پیوندهای امنیتی خود با بازیگرانی مانند امارات، عربستان سعودی، مصر و اسرائیل برداشته و در عین حال، روابط دوجانبه اقتصادی با آن‌ها را تحکیم کرده است.

همان‌طور که قبلاً اشاره شد، اتحادهایی کوچک مانند I2U2 و توافقاتی جامع مانند کریدور هند-خاورمیانه-اروپا به هند فرصتی داده که با پیوستن به گفتگوهای رسمی حول معماری منطقه، بر آن‌ها تأثیر بگذارد. با حفظ و افزایش حضور قوی دریایی در خاورمیانه، هند سیگنالی به شرکای امنیتی خود ارسال می‌کند که دهلی‌نو نیز به حفظ ثبات منطقه تعهد داشته و حاضر است برای بازگرداندن نظم و امنیت، دارایی‌های نظامی خود را به کار بگیرد.

شکستن غل‌وزنجیرهای سیاست دیرینه؛ از انفعال تا جاه‌طلبی

عزم قوی هند نشان می‌دهد که این کشور در حال شکستن غل و زنجیرهای دیرینه سیاست غیرمداخله‌گری خود است. این مسئله بیانگر رشد فهم این کشور از درهم‌تنیدگی مسائل امنیتی جهان و نیاز هند برای نقش‌آفرینی فعال در تأمین امنیت مسیرهای تجاری کلیدی است. همچنین، تعامل هند با آسیای غربی در راستای چشم‌انداز این کشور برای ساخت جهانی چندقطبی صورت می‌گیرد. دهلی‌نو با تقویت پیوندهای خود با قدرت‌های منطقه‌ای، قصد تعادل‌آفرینی میان نفوذ آمریکا و چین در خاورمیانه را دارد. البته مسیر پیش روی هند دشوار و سرشار از چالش‌هاست.

بی‌ثباتی‌های جاری در خاورمیانه، تعادل ظریفی که در مواجهه با شرکا و متحدین باید حفظ کرد و احتمال افزایش تنش‌ها با سایر بازیگران، همگی ریسک‌های بزرگی پیش پای هند قرار می‌دهند.

فراتر از هدفی که هند برای حفظ امنیت خطوط تجاری دریای سرخ دارد، نوک پیکان نیروی دریایی دهلی‌نو به سمت شکل‌دهی به آینده جاه‌طلبی‌های جهانیش نشانه رفته است.