دیگر مرد شمارۀ دویی در کار نیست: چین بیش از پیش زیر سایۀ شی جین‌پینگ

به گزارش اکوایران، در اکثر کشورها، لغو یک کنفرانس خبری بسیار عادی است.

اما این هفته، اعلام ناگهانی اینکه نخست‌وزیر چین دیگر جلسۀ رسانه‌ای مرسومِ پارلمانِ تشریفاتی این کشور را برگزار نخواهد کرد، ذهن ناظران این جلسۀ یک هفته‌ای را که روز دوشنبه تمام خواهد شد، به خود مشغول کرده است.

به نوشته فایننشال‌تایمز، این کنفرانس خبری در پایان کنگرۀ ملی خلق، تنها باری در سال بود که مرد مسئول دومین اقتصاد بزرگ جهان مخاطب پرسش‌های رسانه‌های داخلی و خارجی قرار می‌گرفت. حکم یک سکوی عمومی برای مسئول شمارۀ دو چین را هم داشت.

در کنار تغییری قانونی که کنترل حزب کمونیست حاکم را بر شورای کشور، کابینۀ دولت که نخست وزیر در رأس آن قرار دارد، افزایش می‌داد، لغو جلسۀ رسانه‌ای این جلسه نشان دهندۀ افزایش ابهامات و تمرکز قدرت در دستان شی جین‌پینگ، قدرتمندترین رهبر چین پس از مائو، است.

چانگ جا آن، استاد علوم سیاسی دانشگاه ملی سنگاپور، با اشاره به باغ امپراتوریِ کنار شهر ممنوعه در پکن، محل استقرار رهبران ارشد حزب، گفت «ژونگ‌نان‌های همیشه یک جعبۀ سیاه بوده است و حالا این مسئله شدت یافته است. همین مسئله سرمایه‌گذاری در چین و اتخاذ تصمیمات بلندمدت دربارۀ این کشور را دشوارتر هم کرده است.»

روز سه‌شنبه، در جلسۀ افتتاحیۀ کنگرۀ ملی خلق در سالن اصلی تالار بزرگ خلق در پکن، هنگامی که شی و کادرهای ارشدش به جایگاه ویژه رفتند، هزاران نماینده با هم برای آنان دست زدند و گروه موسیقی نظامی «رژۀ داوطلبان»، سرود ملی، را اجرا کرد.

تنها صدایی که پس از آن به گوش می‌رسید، صدای هماهنگ ورق زدن نماینده‌هایی بود که همراه با نخست وزیر لی چیانگ «گزارش کار» 31 صفحه‌ای را می‌خواندند که اهداف اقتصادی دولت در سال جاری را توضیح می‌داد.

هدف این رویداد، جدای از خواندن دستور کار از پیش تعیین شدۀ حزب کمونیست، نشان دادن هماهنگی اجتماعی و اخلاقی است. نمایندگان چین از استان‌های دوردست در «دو جلسه»ی کنگرۀ ملی خلق و کنفرانس مشورت سیاسی خلق شرکت می‌کنند -سازمانی مشورتی و مرتبط با «جبهۀ متحد»- که افراد معمولاً با لباس سنتی در آن شرکت می‌کنند و به ندرت چیزی جز متن‌های از پیش نوشته شده می‌خوانند.

یک نمایندۀ تاجیک، بازیگری از منطقۀ سین‌کیانگ در شمال غرب چین، گفت «خیلی هیجان زده‌ام.» گروه‌های حقوق بشری تخمین می‌زنند که یک میلیون اویغور و دیگر اعضای اقلیت‌های قومی اکثراً مسلمان در آنجا تحت بازداشت باشند.

تمام این رویداد با دقت مدیریت می‌شود. مسئولان متن‌های از قبل آماده‌ای را در کنفرانس‌های خبری می‌خوانند و به‌ندرت پاسخ‌های بداهه‌ای می‌دهند. در سال‌های اخیر، کنفرانس خبری نخست وزیر هم تابع همین وضعیت بود و در آن هم سؤالات از قبل آماده شده‌ای می‌پرسیدند.

به گفتۀ تحلیلگران، همین مسئله لغو آن را عجیب‌تر کرد.

آلیسیا گارسیا هررو، اقتصاددان ارشد آسیا و اقیانوسیه در ناتیکسیس، گفت عدم حضور لی در برابر رسانه‌ها باعث کمتر شدن اعتماد سرمایه‌گذاران به اقتصاد چین شده است، اعتمادی که به دنبال کم شدن دسترسی به داده‌های بخش رسمی و خصوصی در سال‌های اخیر آسیب دیده است.

او گفت «در زمینۀ اندازۀ اقتصاد واقعاً آزار دهنده است؛ واقعاً نمی‌دانیم کجا قرار داریم.»

فقط خارجی‌ها نیستند که از کمتر شدن شفافیت چین نگرانند. امسال، جیا چینگ‌گوئو، استاد مدرسۀ روابط بین الملل در دانشگاه نخبۀ پکن، در کنفرانس مشورت سیاسی خلق گفت محدودیت‌های دیدار مسئولان و دانشگاهیان با خارجی‌ها، مانند خبرنگاران و فرستاده‌های خارجی، باید اصلاح شود.

او نوشت «جهان به دقت مراقب خیزش چین است و می‌خواهد ایده‌ها و اندیشه‌های چین را بفهمد. با این همه، صدای چین نه تنها افزایش نیافته، بلکه کاهش هم یافته است. این مسئله باعث شده است خارجی‌ها دیدی منفی نسبت به چین داشته باشند.»

تحلیلگران می‌گویند الغای کنفرانس مطبوعاتی را می‌توان به تلاش تدریجی شی برای کاهش نقش نخست‌وزیر مربوط دانست. گارسیا هررو «دو جلسه»ی امسال را با سال 2016 مقایسه کرد، هنگامی که چین در حال ظهور از یک بحران بازار سرمایه بود.

در آن زمان، سلف لی چیانگ، لی که‌چیانگ، -که سال پیش فوت کرد- آنقدر تأثیر سیاسی داشت که نه تنها بتواند سیاستی را شکل دهد، بلکه به‌صورت عمومی مجموعه‌ای از اقدامات پکن را تشریح کرد که قرار بود این کشور را به آرامی از دورۀ خروج سرمایه و بی‌ثباتی بازار و ارز خارج کند.

او گفت «لی که‌چیانگ نقش مهمی در خروج چین از دورۀ کاهش تورم سال 2015 داشت. فکر نمی‌کنم لی چیانگ بتواند چنین کند. غیرممکن است. باید دست شی جین‌پینگ باشد.»

اختیارات رو به افول نخست وزیر بخشی از جریانی است که شی برای عقب راندن ذهنیت اصلاح‌گرای اسلافش به راه انداخته که می‌کوشیدند دست کم به‌صورت اسمی به جدایی دولت و حزب دست یابند. تحلیلگران گفتند که دیگر نمونۀ چنین اقداماتی، بازبینی قانونی دربارۀ شورای کشور است که در حال حاضر پیش روی کنگرۀ ملی خلق است.

در این متن آمده «شورای کشور رهبری حزب کمونیست چین را گرامی می‌دارد {و} به اندیشۀ شی جین‌پینگ ... وفادار است.»

استاد حقوق دانشگاه یِیل، چانگهوا وِی، بنیانگذار ناظر کنگرۀ خلق چین، وبسایتی که پارلمان چین را بررسی می‌کند، گفت چنین ادبیاتی در متمم سال 2018 قانون اساسی وجود داشت که می‌گوید حزب کمونیست رهبر نظام سیاسی چین است. همان متمم محدودیت دوره‌های ریاست‌جمهوری را برداشت و عملاً به شی جین‌پینگ اجازه داد تا پایان عمرش رهبر بماند.

وِی گفت «این عبارت جدید ارزش نمادین بسیار زیادی دارد» اگرچه اهمیت عملی‌اش «کم» بود چون در واقع، رابطۀ جاری حزب-شورای کشور را توصیف کرد.

شی سخنرانی افتتاحیۀ کنگرۀ ملی خلق را ایراد نکرد اما هنوز هم از صندلی وسط جایگاه، بزرگ‌تر از سایرین به نظر می‌آمد.

لی در گزارش کارش گفت «ما دستاوردهای سال 2023 را مدیون دبیرکل شی جین‌پینگ هستیم که سکان امور را در دست دارد» و به این ترتیب عبارتی را به کار برد که یادآور یکی از القاب مائو، «سکاندار بزرگ»، بود.

آلفرد وو، استاد دانشگاه ملی سنگاپور، گفت «در گذشته، آنها {حزب کمونیست} همیشه دو رئیس داشتند -رئیس حزب و رئیس حکومت» اما حالا فقط شی جین‌پینگ است. «کسی شمارۀ دو نیست.»