چرا پکن در قبال تهران دست به عصا است؟

به گزارش اکوایران، در سال 2021، پکن و تهران توافقنامه 25 ساله ای را برای تقویت روابط اقتصادی و استراتژیک بین دو کشور امضا کردند که از آن به عنوان "مشارکت راهبردی جامع" یاد می شود. چین تعهدات سرمایه گذاری 400 میلیارد دلاری خود را در مدت 25 سال به ایران داده بود.

چرایی نزدیکی ایران به شرق

به نوشته اقتصادنیوز، آنگونه که ژئوپلتیک نوشته، در دوران ریاست ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، تهران با تمرکز بر روابط اقتصادی نزدیکتر با کشورهای آسیایی به دنبال مقابله با تحریم های غرب بوده است - این سیاست به عنوان استراتژی «نگاه به شرق» ایران نامیده می شود. این سیاست پیشتر توسط محمود احمدی نژاد طراحی شد. گروهی از ناظران مدعی اند، در حالی که محرک اصلی رویکرد «نگاه به شرق»، گرایش‌های ضدغربی است، در دوران ریاست ابراهیم رئیسی، نگاه به «شرق» ماحصل عمل‌گرایی و تلاش تهران برای جهت گیری مجدد سیاست خارجی خود به سمت نظم جهانی در حال تغییر است، بالاخص آن که از منظر ایران غرب در حال افول است.

در همین راستا، توافق مارس 2023 بین ایران و عربستان سعودی با میانجیگری چین نیز به عنوان شاخص قوی در باب نزدیکی تهران و پکن در منطقه مطرح شد. از طریق این توافق، ریاض و تهران پس از یک دوره 7 ساله روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند. همچنین لازم به ذکر است که ایران هم صدا با برزیل، روسیه، چین و آفریقای جنوبی در ساختاری چون بریکس تحت رهبری چین زمینه را برای دلارزدایی هموار کرده است. ابراهیم رئیسی در آگوست 2023 هنگام سخنرانی در اجلاس بریکس در ژوهانسبورگ گفت: «ایران قاطعانه از تلاش‌های این نهاد برای دلارزدایی با استفاده از ارزهای ملی و تقویت مکانیسم‌های این بلوک برای پرداخت و تعاملات مالی حمایت می‌کند».همزمان در دسامبر 2023، ایران قراردادی با روسیه برای تجارت با ارزهای محلی امضا کرد.

پشت پرده تعامل پکن با تهران

گروهی از ناظران با اشاره به نزدیکی روابط چین و ایران مدعی شده اند که ایالات متحده در میانه تنش ها به واسطه جنگ اسرائیل و حماس و حملات انصار الله به دریای سرخ از پکن خواست تا در این باره با تهران رایزنی داشته باشد. در شرایط کنونی به دلیل حملات انصار الله به دریای سرخ، فرایند تجارت جهانی به شکلی منفی تحت تاثیر قرار گرفته است.با این حال هستند کسانی که می گویند فارغ از افزایش نفوذ چین در خاورمیانه و روابط نزدیک این بازیگر با ایران، در حوزه اقتصادی باید چند مولفه را لحاظ کرد که یکی از آنها تعاملات در حوزه انرژی است. چین مقادیر زیادی نفت از ایران خریداری کرده است. از زمان امضای توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع 25 ساله ایران و چین در سال 2021، سرمایه گذاری چین در ایران 185 میلیون دلار برآورد شده است. آمارهای اخیر نشان می‌دهد که ایران سی و هشتمین شریک تجاری چین است که تجارت دوجانبه شان 32 میلیارد دلار برآورد شده است.

شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در جریان سفر خود به ایران در سال 2016، ماه ها پس از امضای برجام در باب تقویت روابط اقتصادی دوجانبه و تجارت دوجانبه تا سال 2026 به میزان 600 میلیارد دلار با مقام های تهران توافق کرد.این در حالی است که تجارت چین با سایر کشورهای خاورمیانه - به ویژه عربستان سعودی (107 میلیارد دلار) و امارات (95 میلیارد دلار) بسیار بیشتر از تجارت با ایران است. به ادعای ناظران، دلیل اصلی رویکرد محتاطانه چین در قبال سرمایه گذاری در ایران، تحریم های آمریکا بوده است. در حالی که گزاره های مختلفی روابط دوجانبه چین و ایران را تحت تاثیر قرار داده، محدودیت های آشکاری در روابط اقتصادی بین پکن و تهران به وجود آمده است. از همین رو گروهی مدعی اند، چین به بخشی از تعهداتش در زمینه سرمایه گذاری در ایران عمل نکرده است. در حالی که پکن مقادیر زیادی نفت از ایران خریداری کرده ، تجارت دوجانبه همانطور که قبلاً بحث شد نسبتا پایین بوده است.