توافقی که به یک تار مو بند است/ بن سلمان کوتاه نمی‌آید!

به گزارش اکوایران، دولت بایدن که توانسته از بروز جنگی منطقه‌ای با ایران جلوگیری کند، حالا نجات استراتژیش در خاورمیانه را در گرو توافق آتش‌بس دقیقه‌آخری میان حماس و اسرائیل یافته است.

چماق و هویج بایدن

به نوشته جارد سزوبا برای وبگاه المانیتور، اکنون شرایط برای امضای پیمان دفاعی تاریخی میان آمریکا و عربستان سعودی مهیا شده است. چنین پیمانی می‌تواند به عادی‌سازی روابط ریاض با اسرائیل کمک کرده و به این ترتیب، زمینه‌ساز جریان سرمایه‌گذاری و همکاری‌های نظامی میان دو طرف هموار شود -امری که مسلما برای ایران خوشایند نخواهد بود.

فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان سعودی در نشست مجمع جهانی اقتصاد در ریاض گفت: «در مورد توافقات دوجانبه بین پادشاهی عربستان سعودی و ایالات متحده، بسیار به آن نزدیک بوده و بیشتر کارها از قبل انجام شده است». این اظهارات با سخنان آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا نیز همخوانی دارد.

جزئیات دقیق پیمان مورد نظر آمریکا و عربستان هنوز علنی نشده است. منابع دیپلماتیک مطلع از مذاکرات بر این باورند که این توافق احتمالاً به اندازه تعهدات ذکرشده در ماده ۵ پیمان ۱۹۶۰ آمریکا با ژاپن نخواهد بود. ماده ۵ این پیمان، آمریکا را ملزم می‌سازد در صورت حمله به ژاپن از آن کشور دفاع کند. با این حال، این توافق احتمالاً فراتر از مزایای یک متحد اصلی غیرناتویی واشنگتن و الزام مشورت در خصوص اقدامات دفاعی که در توافقات آمریکا با سایر کشورهای خلیج فارس گنجانده شده، خواهد بود.

اما رکن اصلی این توافق که برای کسب تأیید کنگره لازم است، یعنی عادی‌سازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل، همچنان دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد. یکی از خواسته‌های کلیدی محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، یعنی تعهد رهبران اسرائیل به برداشتن گام‌هایی غیرقابل‌بازگشت به سمت تشکیل کشور مستقل فلسطین، برآورده نشده است. مقامات آمریکایی می‌گویند برای تحقق این امر، ابتدا باید جنگ غزه به پایان برسد.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل که با فشارهای داخلی قابل توجهی مواجه است، بیشتر بر مبارزه با حماس متمرکز بوده تا ارائه امتیازات بزرگ به فلسطینیان.

دولت بایدن در تلاش است با تمام قوا از حمله به رفح جلوگیری کرده و در عین حال، فشار بر حماس برای پذیرش فوری آخرین پیشنهاد آتش‌بس را دوچندان کرده است. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید در پاسخ به سؤال خبرنگاران درباره طرح جایگزین دولت گفت: «ابتدا باید توافقی (بین اسرائیل و حماس) صورت بگیرد». کربی افزود: «اگر بتوانیم آتش‌بس برقرار کنیم، می‌توانیم به چیزی پایدارتر برسیم، سپس شاید به درگیری پایان دهیم و شاید بعد از آن، به سمت عادی‌سازی روابط حرکت کنیم. اما همه چیز با توافق شروع می‌شود».

خط‌قرمز سعودی‌ها

اکنون هرگونه امید به عادی‌سازی در آینده، به توافق آتش‌بس میان حماس و اسرائیل بستگی دارد.

مقامات سابق امنیت ملی به المانیتور گفته‌اند که به نظر می‌رسد پیشنهاد بلینکن مبنی بر اینکه ایالات متحده و عربستان سعودی در حال آماده‌سازی توافق دفاعی دوجانبه خود هستند، به جای آنکه نشانه‌ای از پیروزی قریب‌الوقوع واشنگتن باشد، برای جلب رضایت رهبران اسرائیل است. بلینکن در مجمع جهانی اقتصاد گفت: «وقتی مذاکرات را به نتیجه برسانیم، آنچه یک سؤال فرضی بوده، ناگهان به واقعیت تبدیل می‌شود. آنگاه، برخی‌ها باید تصمیم خود را بگیرند».

مدت‌هاست که عربستان سعودی به دنبال دسترسی بیشتر به تسلیحات پیشرفته ایالات متحده، از جمله پدافند هوایی و موشکی و همچنین کاهش کنترل‌های صادراتی ایالات متحده بر تراشه‌های پیشرفته‌ای است که برای توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی استفاده می‌شود.

تا زمانی که کابینه بعدی اسرائیل به امتیازدادن به فلسطینیان تن دهد، توافق دوجانبه موقت بین واشنگتن و ریاض ممکن است به عنوان راهی برای محدودکردن نفوذ استراتژیک چین بر ریاض عمل کند. یک مقام ارشد سابق آمریکایی که به مذاکرات نزدیک بوده می‌گوید راه‌هایی برای حصول چنین توافقی بدون نیاز به معاهده‌ای با تصویب سنا وجود دارد.

در سال ۲۰۲۱، دولت بایدن به قطر جایگاه متحد اصلی غیرناتویی آمریکا را اعطا کرد و سال گذشته نیز توافق استراتژیک گسترده‌ای با بحرین امضا کرد که به منامه دسترسی ممتازی به اطلاعات، دفاع موشکی و همکاری در زمینه هوش مصنوعی می‌داد. در آن زمان، یک مقام ارشد کاخ سفید این معامله را «الگویی» برای منطقه دانست.

سد بزرگ جمهوری‌خواهان و تنگنای بن سلمان

اما دیگر مقامات سابق امنیت ملی در این مورد تردید دارند. هر توافقی که شامل تضمین‌های دفاعی آمریکا و انتقال تسلیحات مهم به عربستان سعودی باشد، نیاز به تأیید کنگره داشته و برآوردن خواسته بن سلمان برای غنی‌سازی کامل چرخه سوخت هسته‌ای، ریسک قابل توجهی برای نگرانی‌های آمریکا از عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای ایجاد می‌کند. در غیاب عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل، به نظر می‌رسد جمهوری‌خواهان سنا این توافق را برای ایالات متحده کافی نمی‌دانند.

لیندسی گراهام، سناتور آمریکایی که تلاش کرده حمایت قانون‌گذاران جمهوری‌خواه برای «معامله بزرگ» را جلب کند، در فضای مجازی نوشت: «اگر توافق دفاعی متقابلی به شکل معاهده به دست آید، برای لازم‌الاجراشدن به ۶۷ رأی در سنا نیاز دارد». گراهام نوشت: «بدون عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان و اطمینان از نیازهای امنیتی اسرائیل در رابطه با پرونده فلسطین، آرای بسیار کمی برای توافق دفاعی متقابل بین آمریکا و عربستان سعودی وجود خواهد داشت».

جاناتان لرد، مدیر برنامه امنیت خاورمیانه در مرکز امنیت آمریکای جدید گفت: «بخش عظیمی از این مذاکره از لحاظ سیاسی و راهبردی به عادی‌سازی روابط با اسرائیل مربوط می‌شود». او افزود: «بدون این عادی‌سازی، دولت بایدن به احتمال زیاد باید عربستان سعودی را متقاعد ساخته تا برای جلب رضایت قانون‌گذاران آمریکایی، امتیازات بیشتری بدهد». او پیشنهاد کرد که محدودیت‌های گسترده‌تر بر همکاری‌های امنیتی عربستان و چین و تعهد عمیق‌تر مقامات سعودی به ادغام نظامی با سایر شرکای آمریکا در منطقه می‌تواند از جمله این امتیازات باشد.

از سوی دیگر، مقامات سعودی حداقل علناً هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه ولیعهد حاضر به کمتر از تضمین‌های دفاعی کامل آمریکا و مسیری برای ایجاد کشور مستقل فلسطین باشد، نشان نداده‌اند. یک مقام منطقه‌ای که از مذاکرات مطلع است به المانیتور گفت: «پذیرش هر چیزی کمتر از این، برای ریاض بسیار دشوار خواهد بود».