چگونه دوستان پوتین در حال تغییر نظام جهانی به رهبری آمریکا هستند؟

به گزارش اکوایران، ولادیمیر پوتین در حال پایان‌دادن به دیدار خود از چین است؛ جایی که روابط گرم او با شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور این کشور منجر به رونق تجارت و افزایش هماهنگی دفاعی شده است. بیش از دو سال پس از حمله روسیه به اوکراین، این وضعیت فاصله زیادی با تلاش‌های ایالات متحده و متحدانش در گروه هفت برای منزوی‌ساختن رهبر روسیه دارد.

به نوشته بلومبرگ، غربی‌ها تحریم‌های گسترده‌ای علیه مسکو اعمال کرده، دارایی‌های خارجی روسیه را مسدود ساخته و بانک‌های بزرگ روس را از سیستم پیام‌رسانی مالی سوئیفت حذف کردند. یک سال بعد، دادگاه کیفری بین‌المللی به اتهام جنایات جنگی، برای پوتین حکم بازداشت صادر کرد. آن زمان به نظر می‌رسید مسکو در تنگنا قرار گرفته است.

حمایت چین نمونه‌ای از شبکه دولت‌های دیگر است که روسیه را از تبدیل‌شدن به یک کشور منزوی حفظ کرده‌اند. بسیاری از کشورها برای تقویت منافع مشترک در اجلاسی مانند گروه ۲۰ به روسیه پیوسته و در باشگاه‌هایی مانند بریکس، رقیب قدرت‌های غربی شده‌اند. انگیزه برخی از آن‌ها بر اساس منافع مادی و واقع‌گرایانه، با تمرکز بر انرژی، تجارت یا ملاحظات اقتصادی است. برای برخی دیگر، همکاری نظامی یا تسلیحاتی هسته اصلی این اتحاد محسوب می‌شود. در اغلب موارد، آن‌ها دیدگاهی مشترک با روسیه دارند؛ یعنی تمایل برای جایگزینی نظم جهانی پس از جنگ سرد به رهبری ایالات متحده.

چین

آنچه روسیه به دست می‌آورد: چین برای مسکو به مثابه یک طناب نجات دیپلماتیک و اقتصادی عمل کرده است. روسیه در حال خرید لوازم الکترونیکی، تجهیزات صنعتی و خودرو از چین بوده، در حالی که نفت و گاز خود را با تخفیف به همسایه آسیاییش می‌فروشد. تجارت دوجانبه آن‌ها در سال ۲۰۲۳ به رقم بی‌سابقه ۲۴۰ میلیارد دلار رسید. اما مهم‌ترین دستاورد مسکو داشتن یک شریک قدرتمند است که با هدف کرملین برای به چالش کشیدن نظم تحت رهبری آمریکا و حذف اتحادیه‌های تحت رهبری واشنگتن از حوزه نفوذ خود، هم‌جهت است.

آنچه چین به دست می‌آورد: پکن نیز از اینکه یک دولت اقتدارگرای قدرتمند دیگر در کنار خود دارد، در حالی که به دنبال بازسازی نظم بین‌المللی است، لذت می‌برد. روسیه و چین به طور فزاینده‌ای مواضع خود را در شورای امنیت سازمان ملل متحد که هر دو حق وتو دارند، هماهنگ کرده و علیه آمریکا جبهه مشترک گرفته‌اند. همکاری‌های نظامیشان در حال تعمیق بوده و روسیه برخی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های تسلیحاتی خود را به چین فروخته است. در حالی که چین مشغول ارزیابی جاه‌طلبی‌های خود در مورد تایوان است، پیروزی روسیه در اوکراین می‌تواند نفوذ آمریکا را تضعیف کند.

عربستان سعودی

آنچه روسیه به دست می‌آورد: مهم‌ترین دستاورد روسیه شکل‌دهی به بازار جهانی نفت و به حداکثر رساندن درآمد حیاتی برای کرملین از طریق ائتلاف اوپک‌پلاس کشورهای تولیدکننده نفت خام است که این دو کشور بر آن تسلط دارند. عربستان سعودی با خودداری از محکوم‌کردن روسیه پس از آغاز جنگ، به نوعی از این کشور حمایت کرد. پوتین همچنین در دسامبر سال گذشته، طی سفری غیرمنتظره به خارج از کشور، از عربستان سعودی دیدار کرد که نشان می‌داد او همچنان در برخی نقاط جهان مورد استقبال قرار می‌گیرد.

آنچه عربستان سعودی به دست می‌آورد: علاوه بر مشارکت در اوپک‌پلاس، عربستان سعودی از کمک روسیه برای جلوگیری از انزوای بین‌المللی بهره‌مند شده است. در اجلاس سال ۲۰۱۸ سران گروه ۲۰ و دو ماه پس از قتل جمال خاشقجی، ستون‌نویس روزنامه واشنگتن‌پست به دست عوامل سعودی، پوتین با لبخند و خوش‌وبش با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی دیدار کرد. در حالی که جو بایدن از وعده خود برای منزوی‌ساختن ریاض به دلیل قتل خاشقجی عقب‌نشینی نشسته و به دنبال تقویت روابط با ریاض است و با توجه به رویکرد کاملاً عمل‌گرایانه و بر مبنای منافع اقتصادی عربستان در سیاست خارجی، به نظر می‌رسد روابط این کشور با مسکو عمیق‌تر خواهد شد.

ترکیه

آنچه روسیه به دست می‌آورد: پوتین در چندین منطقه مانند سوریه، لیبی و قفقاز، به طور همزمان درگیر رقابتی ژئوپلیتیکی با رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه بوده و در عین حال، طی سال گذشته، تجارت با این کشور که سومین بازار صادراتی روسیه به شمار می‌آید را تقویت کرد. ترکیه همچنین به قطب کلیدی واردات غیرمستقیم کالاهای تحریم‌شده‌ای که روسیه به دنبال آن‌هاست، تبدیل گردیده و به پوتین کمک کرده تا روابط جهانی کشورش را حفظ کند.

آنچه ترکیه به دست می‌آورد: در حالی که در جنگ اوکراین، اردوغان طرف کی‌یف را گرفته، از پیوستن به تحریم‌ها علیه روسیه که تأمین‌کننده اصلی گاز ترکیه محسوب می‌شود و در حال ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای این کشور بوده، خودداری کرده است. صنایع گردشگری و کشاورزی ترکیه وابستگی زیادی به بازار روسیه دارند. اردوغان خود را به عنوان میانجی‌گر خودخوانده بین اوکراین و روسیه معرفی کرده و به میانجی‌گری در معاملات مربوط به حمل‌ونقل غلات از دریای سرخ و تبادل اسرای اوکراینی و روسی کمک می‌کند.

ایران

آنچه روسیه به دست می‌آورد: روسیه در حال ایجاد مسیری تجاری با تهران است که به هند متصل شده و می‌تواند به تضعیف تأثیر تحریم‌های بین‌المللی علیه مسکو کمک کند. مقامات روس و ایرانی در مورد تقویت همکاری‌های مالی و بانکی برای کاهش فشار تحریم‌ها گفتگوهایی داشتند و مسکو در حال یادگیری از تجربه چندین دهه‌ای ایران در مورد انزوای جهانی است.

آنچه ایران به دست می‌آورد: ایران به دنبال دریافت تسلیحاتی از جمله سامانه‌های پدافند هوایی و هواپیماهای جنگنده برای جایگزینی تجهیزات منسوخ‌شده خود از روسیه بوده و برای ساخت نیروگاه هسته‌ای بوشهر نیز به روی کمک مسکو حساب باز کرده است. تهران همچنین برای حمایت از بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه در جنگ داخلی این کشور به روسیه پیوست و با مسکو در خصومت با حضور آمریکا در خاورمیانه اشتراک نظر دارد.

هند

آنچه روسیه به دست می‌آورد: هند که سومین مصرف‌کننده بزرگ نفت خام جهان محسوب می‌شود، از زمان آغاز جنگ اوکراین خریدار عمده نفت ارزان روسیه بوده است. اما اجرای سخت‌گیرانه‌تر تحریم‌های ایالات متحده که به دنبال قطع جریان دلارهای نفتی به خزانه کرملین صورت گرفته، اکنون باعث اختلال در عرضه شده است. در حالی که مسکو به دنبال برقراری رابطه‌ای قوی با کشورهای جنوب‌جهانی است، رابطه با هند به روسیه مشروعیت می‌دهد.

آنچه هند به دست می‌آورد: علاوه بر نفت ارزان، روسیه همچنین از دیرباز تأمین‌کننده قابل اعتماد تسلیحات برای دهلی‌نو بوده است. مسکو با استفاده از حق وتوی خود در شورای امنیت سازمان ملل متحد برای حمایت از منافع هند، به این کشور آسیای جنوبی کمک کرده است. روابط قوی با روسیه همچنین وزنه‌ای در برابر سایر قدرت‌های جهانی به شمار می‌رود و به هند کمک می‌کند تا استقلال استراتژیک خود را حفظ کند.

برزیل

آنچه روسیه به دست می‌آورد: روسیه از روابط با بزرگترین اقتصاد آمریکای لاتین و نفوذ نسبی آن در منطقه، سود دیپلماتیک می‌برد. برزیل به همراه روسیه از اعضای مؤسس گروه کشورهای بریکس است. لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل تاکنون تلاش کرده کشور خود را به عنوان یک بازیگر بی‌طرف که می‌تواند روابطش با روسیه و اوکراین را حفظ کند، نشان دهد و بارها درخواست‌ها برای ارسال سلاح به کی‌یف مخالفت ورزیده و استدلال کرده که استراتژی ایالات متحده و اتحادیه اروپا چشم‌انداز راه‌حلی مبتنی بر مذاکره را ضعیف می‌سازد.

آنچه برزیل به دست می‌آورد: در عوض موارد بالا، برزیل کود شیمیایی، گازوئیل و فرآورده‌های نفتی روسیه را دریافت می‌کند. مهم‌تر اینکه برزیل در تلاش برای بازسازی نظم جهانی تحت رهبری ایالات متحده، شریکی می‌یابد. مدت‌هاست که لولا بر اصلاحاتی در مؤسسات جهانی مانند صندوق بین‌المللی پول برای افزایش نفوذ و وزنه جنوب‌جهانی فشار می‌آورد. اما حتی به غیر از لولا، مدت‌هاست که سایر رهبران برزیل در روسیه متحدی مطمئن و بی‌عیب یافته‌اند.

مجارستان

آنچه روسیه به دست می‌آورد: دولت ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان روابط نزدیکی با پوتین دارد؛ به طوری که رهبر مجارستان در اکتبر گذشته در پکن با همتای روس خود دیدار داشت. این مسئله متحدی برای پوتین در اتحادیه اروپا را فراهم ساخته که با اعمال فشارهای مختلف از جمله به تعویق انداختن کمک‌های مالی به اوکراین، تهدید به توقف مذاکرات عضویت کی‌یف در اتحادیه اروپا و حتی به تأخیر انداختن بیش از یک‌ساله روند الحاق سوئد به ناتو، به نفع روسیه عمل کرده است.

آنچه مجارستان به دست می‌آورد: مجارستان یکی از معدود کشورهای اتحادیه اروپاست که همچنان گاز روسیه را دریافت می‌کند و شرکت هسته‌ای روس‌اتم روسیه همچنان نقشی اصلی را در گسترش تنها نیروگاه هسته‌ای مجارستان بر عهده دارد. در عین حال، اوربان که مدافع نوعی از «دموکراسی غیرلیبرال» است، از حمایت روسیه برای جایگزین‌کردن الگوی ایدئولوژیک خود به جای نظم بین‌المللی تحت رهبری آمریکا برخوردار می‌شود.

آفریقای جنوبی

آنچه روسیه به دست می‌آورد: سیریل رامافوزا، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی از محکوم‌کردن پوتین یا حمایت از قطعنامه‌های سازمان ملل متحد برای محکوم‌کردن حمله روسیه به اوکراین خودداری کرده است. این دو کشور هر دو عضو بریکس بوده و نشست‌های این گروه فرصت تعامل منظم رهبران را فراهم ساخته است. رامافوزا البته توانست پوتین را متقاعد سازد تا در اجلاس سال گذشته بریکس در ژوهانسبورگ به صورت مجازی شرکت کند تا از بازداشت احتمالی او بر اساس حکم دیوان کیفری بین‌المللی اجتناب کرده باشد.

آنچه آفریقای جنوبی به دست می‌آورد: در حالی که تجارت بین روسیه و آفریقای جنوبی ناچیز است، آن‌ها روابط دیرینه‌ای داشته که به موضع اتحاد جماهیر شوروی در برابر حکومت آپارتاید آفریقای جنوبی بر می‌گردد. تعدادی از اعضای ارشد کنگره ملی آفریقا در دوران آپارتاید به روسیه پناهنده شده و در آنجا آموزش نظامی دیدند. در زمان ریاست‌جمهوری جاکوب زوما، شرکت‌های روسی در رقابت برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای جدید در آفریقای جنوبی حضور داشتند، اگرچه با روی کار آمدن رامافوزا در سال ۲۰۱۸، صدور قرارداد به دلیل هزینه‌های بالا متوقف شده است.

چنبره پوتین بر جهان

روسیه همچنین از طریق کمک‌های امنیتی، سلاح و غلات که بخشی از آن به دلیل تأثیر جنگ اوکراین بر حمل‌ونقل دریای سیاه قطع شد، سعی در جلب حسن‌نیت قاره آفریقا داشته است. در عوض، روسیه به دنبال دسترسی به بازارها و متحدان جدیدی است که بتواند تأثیر تحریم‌ها را کاهش داده و نفوذ نظامی خود را گسترش دهد.

دوستی رو به رشد پوتین با کیم جونگ اون نیز به نفع روسیه تمام شده است. ایالات متحده، کره جنوبی و سایر کشورها ادعا می‌کنند که کره شمالی در حال ارسال مقادیر زیادی مهمات توپخانه و همچنین موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای بوده و در مقابل، روسیه به تأمین مواد غذایی، مواد خام و قطعات مورد استفاده در ساخت سلاح برای پیونگ یانگ متهم است. روسیه همچنین وتوی قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد برای تمدید کار هیئتی در مورد پیشرفت زرادخانه هسته‌ای کره شمالی را وتو کرد.

کشورهای دیگری مانند امارات متحده عربی، جایی که ده‌ها هزار روس پس از آغاز جنگ خانه‌ای برای خود ساخته‌اند، و همچنین مصر و متحدان قدیمی مانند ونزوئلا و کوبا نیز روابط خود را حفظ کرده‌اند.

در حال حاضر، با وجود تلاش‌های ایالات متحده و متحدانش، روسیه همچنان به دور از انزوا به نظر می‌رسد.