چرا پوتین متحدش را خلع کرد و چگونه نخبگان کرملین قانون نانوشته را شکستند؟

به گزارش اکوایران، با به درازا کشیدن جنگ اوکراین، و گرفتار شدن روسیه در بلاتکلیفی، به نظر می‌رسد گروه‌های قدرتمند در داخل دولت تمایل بیشتری به شکستن قانون نانوشته علیه درگیری‌های داخلی علنی دارند. این خبر خوبی برای رژیم ولادیمیر پوتین نیست.

در روسیه، اگر یک شخصیت عمومی تحت تعقیب یا مجازات قرار بگیرد، دو چیز می‌توان درباره او گفت: با حکومت ولادیمیر پوتین یا «عملیات نظامی ویژه» او در اوکراین مخالف است و اینکه یک مقام عالی رتبه نیست.

به نوشته نینا خروشچوا، استاد روابط بین‌الملل و نوه نیکیتا خروشچف، در تارنمای پراجکت سندیکیت، رهبر سابق اتحاد جماهیر شوروی، دستگیری تیمور ایوانف، معاون وزیر دفاع در ماه گذشته به اتهام دریافت رشوه، این قوانین را زیر پا گذاشت. این رویداد همچنین بر تشدید تنش‌ها در میان گروه‌های قدرتمند در روسیه در بحبوحه فقدان رهبری منسجم از سوی مستبد حاکم تأکید می‌کند.

اشتباه نکنید: پوتین هیچ رقیب جدی ندارد. هنگامی که او در 22 فوریه 2022 دستور تهاجم تمام عیار به اوکراین را صادر کرد، حتی شورای امنیت خودش نیز غافلگیر شد. نخبگان سیاسی و تجاری روسیه سپس مجبور شدند بسیاری از امتیازات قبل از جنگ خود را قربانی کنند و شروع به ساختن روسیه جدیدی کنند که با دیدگاه پوتین از تاریخ و روابط بین‌الملل مطابقت داشت. آنها چاره‌ای نداشتند.

اگر نخبگان چاره‌ای نداشته باشند، روس‌های معمولی مطلقاً ندارند. هنگامی که آن‌ها از تهاجم مطلع شدند، برای اعتراض به خیابان‌ها ریختند، اما با سرکوب سختی مواجه شدند. اعتراضات عمدتا متوقف شد و روس‌ها خود را به یک جنگ ناخواسته، کاهش کیفیت زندگی و بدتر شدن چشم انداز توسعه تسلیم کردند. بسیاری بی سر و صدا شروع به جابجایی مشاغل خود و انتقال پول خود به مکان‌هایی مانند ارمنستان یا قزاقستان کردند.

پوتین اظهارات زیادی درباره اهداف جنگی خود کرده است، از تلاش برای «نازی‌زدایی» و «غیرملیتاریزه» کردن اوکراین گرفته تا ایستادگی در برابر غرب؛ که به «ارزش‌های سنتی» حمله می‌کند و قوانین بین‌المللی که دیگران را به اجرای آن‌ها ملزم می‌کند را نقض می‌کند. به گفته پوتین، روسیه - همراه با شرکای «اقتصاد نوظهور» مانند چین و برزیل- رهبری ایجاد یک نظم جهانی چند قطبی جدید را بر عهده دارد.

آنچه پوتین ارائه نکرده است، استراتژی روشنی برای دستیابی به این اهداف است. او همچنین هیچ دیدگاهی در مورد اینکه روس‌ها باید چگونه زندگی کنند یا روسیه باید در این نظم جدید جهانی چگونه عمل کند، ارائه نکرده است. بدون یک نقشه راه مشترک برای دنبال کردن، بسیاری از بازیگران روسی مجبور به بداهه‌پردازی می‌شوند، اغلب به شیوه‌هایی که در تضاد با یکدیگر است. برای مثال، در حالی که کرملین به دنبال «خصوصی‌زدایی» یا ملی‌سازی شرکت‌های خصوصی است که آن‌ها را مرتبط با امنیت ملی می‌داند، الویرا نابیولینا، رئیس بانک مرکزی روسیه، در تلاش است تا هر جا که ممکن است دخالت دولت در تجارت را محدود کند، تا اقتصاد بازار روسیه را که به سرعت در حال کوچک شدن است از فروپاشی نجات دهد.

پروژه پایین کشیدن شویگو

درگیری‌ها در درون تشکیلات نظامی شاید آشکارتر باشد. شورش سال گذشته یوگنی پریگوژین، رهبر فقید گروه واگنر، یک نمونه است. پریگوژین نمی‌خواست پوتین را سرنگون کند، بلکه به دنبال حذف وزیر دفاع، سرگئی شویگو بود. و با توجه به مرکزیت مزدوران واگنر در تلاش جنگی روسیه، او متقاعد شده بود که می‌تواند این کار را انجام دهد. در عوض، او و چند تن دیگر از رهبران واگنر دو ماه پس از کودتای نافرجام در انفجار هواپیما جان باختند.

و بدین صورت به ایوانف، متحد دیرینه شویگو می‌رسیم، که ثروت هنگفتی در نظارت بر ساخت و ساز، مدیریت املاک و تدارکات ارتش روسیه به دست آورد و با درآمد سالانه 136.7 میلیون روبل (2 میلیون دلار) در صدر فهرست ثروتمندترین کارمندان دولت روسیه قرار داشت.

همه آن ثروت توجهات را جلب کرد. در سال 2019، یک رسانه روسی تحقیقاتی انجام داد که تفاوت‌های عمده‌ای را بین درآمد گزارش شده ایوانف و ثروت او نشان داد. در آن زمان، بعید بود که سرسپرده مفیدی مانند ایوانف با مجازات روبرو شود.

اما با طولانی شدن جنگ اوکراین و گرفتار شدن روسیه در بلاتکلیفی، دولت دیگر به یکپارچگی سابق نیست و به نظر می‌رسد گروه‌های قدرتمند به طور فزاینده‌ای مایل به شکستن قاعده ناگفته علیه درگیری‌های علنی هستند. این شامل Rosguard (گارد ملی)، FSB (سرویس امنیت داخلی) و FSO (سرویس امنیتی برای مقامات دولتی) است که ظاهراً پشت شورش پریگوژین نیز بوده است.

پوتین در ماه مارس به سرویس امنیت داخلی دستور داد تا با فساد مبارزه کند. به نظر می‌رسد رهبران سرویس امنیت داخلی به این نتیجه رسیده‌اند که این یک فرصت ایده‌آل برای تضعیف وزارت دفاع است، که از ثروتمندترین و متظاهرترین رهبران آن شروع شد. تعقیب ایوانف تضعیف شویگو را آسان‌تر کرد، کسی که تا حدی به طور قابل پیش‌بینی پست خود را به عنوان وزیر دفاع از دست داد. او جای خود را به وزیر بالقوه مؤثرتر، آندری بلوسف، اقتصاددان سابق داد. بلوسوف در دولت قبلی پوتین مسئول اقتصاد بود و انتصاب او حاکی از حرکت به سوی نظامی‌سازی کارآمد و پایدار اقتصاد روسیه است.

شویگو، به نوبه خود، یک مقام تشریفاتی در شورای امنیت به عهده گرفته است، شورایی که فقط رئیس جمهور آن را کنترل می‌کند،. علاوه بر این، یکی از دشمنان شویگو، ژنرال الکسی دیومین، فرماندار منطقه تولا و زمانی از حامیان پریگوژین، به کمک پوتین به سمت بالا حرکت کرده و مسئول تولید نظامی شده است.

این تغییرات نشان می‌دهد که کرملین به دنبال تقویت سازمان دولتی حول دستور کار جنگ است. اما اختلافات درون نخبگانی برای پوتین خوب نیست. تاریخ روسیه نشان می‌دهد که سیاست‌هایی که بدون مشورت یا شفافیت کافی دنبال می‌شوند، می‌توانند تهدیدی برای حاکمیت یک رهبر باشند و حمایت به سرعت به مخالفت تبدیل شود.

نیکیتا خروشچف پس از جانشینی جوزف استالین، سلف خود را تقبیح کرد و به طور یکجانبه تصمیم گرفت استالین زدایی را آغاز کند. او در حمایت از برنامه ضد سرکوب خود، غیرنظامیانی شبیه به بلوسوف، مانند الکساندر شلپین و ولادیمیر سمیچستنی را به ریاست KGB منصوب کرد. برخلاف جنگ اوکراین، استالین زدایی تلاشی شایسته بود. اما در نهایت تندروها، همراه با شلپین و سمیچستنی، خروشچف را در سال 1964 برکنار کردند.

به طور مشابه، «پرسترویکا»ی میخائیل گورباچف به عنوان یک سیاست «تزاریستی» تلقی می‌شد که از بالا بر شوروی تحمیل شده بود. گورباچف می‌خواست روسیه را از قید و بندهای کمونیسم رها کند، اما هیچ طرحی برای آینده‌ای که می‌خواست ارائه نکرد، و همچنین دستگاه‌های نابسامان را به شکل بی‌نتیجه‌ای تغییر داد. در نهایت، این برنامه به طرز مهلکی اتحاد جماهیر شوروی را تضعیف کرد - اما نه قبل از تحریک تندروهای خشمگین برای کودتا در سال 1991.

پوتین استالین را تحسین می‌کند، نه خروشچف یا گورباچف را. اما این از خروشچف و گورباچف هستند که او ممکن است بیشترین چیزها را به او بیاموزد.