لحظه ضعف بایدن؛ چه زمانی بن سلمان ابرتوافق منطقه را امضا می‌کند؟

به گزارش اکوایران، بیش از یک هفته پس از آنکه جو بایدن «لحظه تعیین‌کننده» را در جنگ هشت ماهه اسرائیل و غزه اعلام کرد و از هر دو طرف درخواست کرد که به سرعت توافق آتش‌بس مورد حمایت آمریکا را تأیید کنند، شواهدی اندکی مبنی بر علاقه هر یک از طرفین به پیشنهاد او وجود دارد.

کم‌رنگ شدن امیدها به توافق

به نوشته واشنگتن‌پست، علی‌رغم اصرار شخصی و بسیار علنی بایدن، اعزام مقامات ارشد دولت او به منطقه، تهیه پیش‌نویس قطعنامه جدید شورای امنیت سازمان ملل متحد و جذب متحدان برای پیوستن به گروهی از تاییدکنندگان، به نظر نمی‌رسد نه حماس و نه اسرائیل تغییری در اختلاف عقیده گسترده بر سر نقشه راه پیشنهادی برای پایان دائمی جنگ در غزه ایجاد کرده باشند.

رهایی چهار اسیر توسط اسرائیل در اوایل روز شنبه، اگرچه مورد استقبال قرار گرفته است، اما ممکن است تلاش‌های دولت بایدن را پیچیده‌تر کند و اصرار نخست‌وزیر بنیامین نتانیاهو را بر پیروزی کامل نظامی و آزادی همه اسرای باقی‌مانده در دست حماس قبل از خاموش شدن اسلحه‌های اسرائیل تقویت کند.

بر اساس گزارش‌های بیمارستانی، ده‌ها و شاید صدها غیرنظامی فلسطینی در جریان عملیات نجات در نزدیکی اردوگاه آوارگان در مرکز غزه کشته شدند. اسرائیل گزارش داد که یک سرباز اسرائیلی نیز بر اثر جراحات وارده در حین مأموریت جان باخت.

گفت‌وگوها بر سر پیشنهاد آتش‌بس هنوز در دوحه، پایتخت قطر ادامه دارد، اگرچه مقامات ارشد کشورهای میانجی - ایالات متحده، قطر و مصر - از جمله ویلیام جی برنز، رئیس سیا، به خانه بازگشته‌اند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، آخرین تور سفرهای خود را از اسرائیل و پایتخت‌های عربی در منطقه، یکشنبه آغاز خواهد کرد.

در میان میانجی‌ها تردید کمی وجود دارد که عملیات نجات مذاکرات را تکان خواهد داد، اما شاید در جهتی که هیچ‌کدام نمی‌خواهند.

روز شنبه، بایدن، در یک سفر رسمی به فرانسه، به اسرائیل تبریک گفت، اما این عملیات را به تلاش‌های دیپلماتیک گره زد و گفت: «تا زمانی که همه اسرا به خانه‌های خود بازنگردند و آتش‌بس حاصل نشود، از تلاش دست نمی‌کشیم.»

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز به دنبال جلب توجه مجدد به مذاکرات بود. او در بیانیه‌ای گفت: «آزادسازی اسرا و توافق آتش‌بس که اکنون روی میز است، آزادی همه اسرای باقی‌مانده همراه با تضمین‌های امنیتی برای اسرائیل و امدادرسانی به غیرنظامیان بی‌گناه غزه را تضمین می‌کند.»

اما در اسرائیل، در حالی که بستگان برخی از اسرای نجات‌یافته از نتانیاهو می‌خواستند که از این لحظه استفاده کند و توافقی را برای بازگرداندن حدود 100 اسیر باقی‌مانده حماس انجام دهد، نخست‌وزیر خوشحال در سخنانی خطاب به نیروهای دفاعی اسرائیل هیچ اشاره‌ای به این پیشنهاد نکرد. او با اشاره به عملیات نظامی گفت: «نیروهای شما یک بار دیگر ثابت کردید که اسرائیل تسلیم تروریسم نمی‌شود. ما موظف هستیم در آینده نیز همین کار را انجام دهیم. ما تا زمانی که ماموریت خود را کامل نکنیم و همه اسرای خود را به خانه برگردانیم آرام نخواهیم نشست.»

حماس نیز به نوبه خود در بیانیه‌ای که در کانال تلگرامی خود منتشر کرد، گفت که گزارش‌های مربوط به کمک ایالات متحده در این حمله «یک بار دیگر نقش همدستی دولت آمریکا و مشارکت کامل آن در جنایات جنگی مرتکب شده در نوار غزه و دروغ مواضع اعلام شده آن در مورد وضعیت انسانی را ثابت می‌کند».

حمایت اطلاعاتی واشنگتن

چند روز پس از آغاز جنگ غزه در ماه اکتبر، پنتاگون اذعان کرد که «تعداد کمی» از پرسنل نظامی ایالات متحده در سفارت این کشور در بیت‌المقدس به عنوان بخشی از تلاش‌هایش برای بازیابی اسرا، از طریق برنامه‌ریزی و پشتیبانی اطلاعاتی به کابینه اسرائیل کمک می‌کنند. گمان می‌رود که هشت اسرائیلی-آمریکایی در میان کسانی باشند که هنوز در غزه نگهداری می‌شوند، از جمله بقایای سه تن که گمان می‌رود کشته شده‌اند.

به گفته افراد آشنا با موضوع که به شرط ناشناس ماندن در مورد موضوعات حساس صحبت می‌کنند، نظارت هوایی، رهگیری‌های ارتباطی و سایر اطلاعات در مورد مکان احتمالی اسرا از جمله برای این عملیات ارائه شده است. به گفته مقامات آگاه، تحلیلگران اطلاعاتی ایالات متحده همچنین به مقامات اسرائیلی کمک می‌کنند تا نقشه شبکه گسترده تونل‌هایی را که حماس در زیر غزه ساخته است ترسیم کنند و به فناوری‌های تحلیلی قدرتمندی کمک می‌کنند که قطعات اطلاعات را در کنار هم قرار می‌دهند.

ویدئویی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده و گفته می‌شود در زمان حمله گرفته شده است، هلیکوپترهای اسرائیلی را در نزدیکی اسکله‌ای که توسط ارتش آمریکا برای رساندن کمک‌های بشردوستانه به غیرنظامیان غزه ساخته شده است، نشان می‌دهد. ارتش اسرائیل ساحل اطراف منطقه فرود را کنترل می‌کند.

یک مقام آمریکایی در پاسخ به پرسش‌ها گفت: «این اسکله فقط برای استفاده بشردوستانه بوده و در عملیات نجات اسرا امروز در غزه استفاده نشده است. منطقه‌ای در جنوب تأسیسات برای بازگرداندن ایمن اسرا به اسرائیل مورد استفاده قرار گرفت. هر گونه ادعایی بر خلاف آن نادرست است.»

بن‌بست بر سر یک توافق فراگیر

در حالی که ایالات متحده آماده ارائه قطعنامه جدیدی در حمایت از طرح آتش‌بس برای رأی گیری در شورای امنیت سازمان ملل متحد در اوایل هفته آینده بود، محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین روز شنبه خواستار تشکیل جلسه اضطراری شورای امنیت برای محکوم کردن «قتل عام خونین غیرنظامیان فلسطینی در جریان این حمله، توسط نیروهای امنیتی اسرائیل» شد.

بسیاری در منطقه و فراتر از آن، بن‌بست بر سر یک توافق گسترده‌تر را که به جنگ پایان می‌دهد و شرایط «روز بعد از جنگ» را تعیین می‌کند، پس از ماه‌ها تلاش برای دستیابی به توافق، نشانه دیگری از کاهش قدرت ایالات متحده می‌دانند و به ناهماهنگی بین حمایت مداوم آن از اسرائیل و تلاش برای توقف جنگ و ترویج کمک‌های بشردوستانه اشاره می‌کنند.

توافق مرده

عبدالخالق عبدالله، تحلیلگر برجسته از امارات متحده عربی و عضو ارشد ابتکار خاورمیانه در مرکز بلفر مدرسه هاروارد کندی، گفت: «ما واقعاً فکر می‌کردیم که اگر آخرین امید برای آتش‌بس در غزه وجود داشته باشد، این خواهد بود. اما من فکر می‌کنم که اکنون متوجه می‌شویم که در همین ابتدا این یک توافق مرده است. دولت بایدن با نتانیاهو در تقابل قرار نمی‌گیرد. آنها این قدرت را دارند، اما نمی‌توانند این کار را انجام دهند.»

مقامات ارشد دولت بایدن به شدت این ارزیابی را رد می‌کنند و خاطرنشان می‌کنند که مدت‌هاست با صراحت با نتانیاهو در خلوت و به طور فزاینده‌ای در ملاء‌عام در مورد آنچه که معتقدند استراتژی ناموفق او برای صلح بلندمدت برای اسرائیل است، صحبت کرده‌اند. بایدن پیش از این یک محموله تسلیحات آمریکایی به اسرائیل را به حالت تعلیق درآورده و متعهد شده است که اگر ادامه تخریب غزه و محرومیت غیرنظامیان کاهش نیابد، تعداد بیشتری از تسلیحات را متوقف خواهد کرد.

آرون دیوید میلر، مذاکره‌کننده سابق خاورمیانه از طریق چندین دولت و عضو ارشد فعلی بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، گفت: «طرح اساسی در تمام مدت، یکی از دلایلی که دولت با وجود خشم و ناامیدی شدید، سیاست تهاجمی منفعلانه خود را با اسرائیل ادامه داده است، اعتقاد به این است که تنها راه برای رسیدن به هر راهکاری در راستای پایان دادن به جنگ، از طریق توافق اسرائیل و حماس است». میلر گفت: «مشکل این است که برای دستیابی به توافق، به فوریت قابل توجهی از سوی اسرائیل و حماس نیاز دارید. و تنها طرفی که عجله دارد دولت ایالات متحده است.»

مقامات آمریکایی همچنان اصرار دارند که فشارهای اساسی بر هر دو طرف در نهایت آنها را به یک توافق سوق می‌دهد و زمانی که حماس موافقت کرد، اسرائیل در نهایت به آن ملحق خواهد شد.

جزئیات علنی بایدن از توافق مورد حمایت ایالات متحده، که در سخنرانی کاخ سفید در 31 مه انجام شد، برای هدف قرار دادن هر دو طرف طراحی شده بود. او گفت که اسرائیل این پیشنهاد را تهیه کرده است که اولین مرحله از سه مرحله آن شامل آتش‌بس شش هفته‌ای، عقب نشینی نیروهای اسرائیلی از مناطق پرجمعیت غزه، آزادی همه زنان، سالمندان و کودکان گروگان گرفته شده و افزایش کمک‌های بشردوستانه است.

مذاکرات بر سر مرحله دوم فوراً آغاز می‌شود و آتش‌بس اولیه و موقت ادامه می‌یابد - تا وقتی هیچ یک از طرفین شروط آن را نقض نکرده باشند - تا زمانی که توافقی در مورد توقف «دائمی» درگیری‌ها، عقب‌نشینی کامل اسرائیل و آزادی همه اسرای باقی مانده، از جمله اعضای ارتش اسرائیل حاصل شود.

بخش شیرین برای حماس اشاره صریح به آتش‌بس دائمی و عقب‌نشینی اسرائیل بود که عملاً جنگ را بدون نابودی کامل گروهی که نتانیاهو قول داده بود، پایان می‌دهد. یک مقام سابق مصری که از مذاکرات مطلع بود و به شرط ناشناس ماندن صحبت می‌کرد، گفت: «آنها می‌خواهند پس از مرحله اول مطمئن شوند که اسرائیلی‌ها پس از بازگرداندن اسرا حمله نخواهند کرد.»

در حالی که نتانیاهو اذعان داشت کابینه جنگ اسرائیل این پیشنهاد را مورد تایید قرار داده است، اما هرگز به صراحت نگفته است که از آن حمایت می‌کند. او تحت فشار افراط‌گرایان راست‌گرا در ائتلاف خود، جایی که درگیری‌های سیاسی تهدید به سرنگونی دولت او می‌کند، «انتقال» خودکار بین فازهای یک و دو را رد کرده و اسرائیل را به نابودی کامل حماس متعهد کرده است.

خرید زمان بی‌بی و لحظه امضای بن سلمان

میلر، از بنیاد کارنگی گفت که نتانیاهو اکنون دلایل بیشتری برای تأخیر با کنست اسرائیل به دلیل تعطیلات تابستانی در 25 ژوئیه - یک روز پس از سخنرانی او در کنگره ایالات متحده - دارد که او را احتمالاً در طول پاییز کم و بیش مصون نگه می‌دارد.»

به گفته میلر «نیازی نیست قوه تخیل زیادی داشته باشید تا ببینید که بی بی در حال خرید زمان است و امیدوار است که ترامپ به نحوی در انتخابات ایالات متحده پیروز شود و فشار کمتری بر او برای انجام هر کاری وارد شود.»

به ندرت در مورد مرحله سوم بحث شده است که طی آن دولت بایدن امیدوار است دولت‌های عربی و دیگر دولت‌ها به تامین امنیت و بودجه برای بازسازی غزه تحت رهبری فلسطین کمک کنند که منجر به تشکیل کشور جداگانه‌ای شود که نتانیاهو نیز آن را رد کرده است.

با به درازا کشیدن مذاکرات آتش‌بس، سایر طرح‌های پیشنهادی ناکام مانده‌اند. بایدن هفته گذشته یک هیات بلندپایه به ریاست تری ولف، مدیر خاورمیانه شورای امنیت ملی، به قاهره فرستاد تا درباره بازگشایی گذرگاه رفح بین مصر و اسرائیل مذاکره کنند. اسرائیل از زمانی که عملیات رفح خود را در اوایل ماه گذشته آغاز کرد، این گذرگاه را اشغال کرده است. مصر از عبور کمک‌ها تا زمانی که فلسطینیان دوباره نوار غزه را کنترل کنند، خودداری کرده است. این مقام مصری گفت که هرگونه توافق در گذرگاه رفح به توافق آتش‌بس بستگی دارد.

عدم دستیابی به این توافق همچنین موقعیت ایالات متحده به عنوان میانجی در مسائل منطقه‌ای مرتبط را تضعیف کرده است. عبدالله، تحلیلگر اماراتی، گفت مذاکرات بین عربستان سعودی و ایالات متحده بر سر تقویت روابط دفاعی و عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل «آماده امضا در لحظه پایان جنگ است». او گفت: «اما عربستان سعودی نمی‌تواند این توافق را امضا کند، در حالی که جنگ در غزه در جریان است.»