به گزارش اکوایران، کمبود معلم در ایران یکی از چالش‌های جدی نظام آموزشی کشور است که تأثیرات زیادی بر کیفیت آموزش و پرورش دارد. این کمبود به دلایل مختلفی از جمله افزایش جمعیت دانش‌آموزی، سیاست‌های استخدامی نادرست و مشکلات مالی در بخش آموزش و پرورش به وجود آمده است.

برخی از مسئولین می‌گویند، در دو دهه گذشته جذب و استخدام معلمان وضعیت به سامانی نداشته‌ است و بی‌توجهی به توسعه ظرفیت‌های دانشگاه فرهنگیان و تضعیف و انحلال مراکز تربیت‌معلم و مجموعه قوانین تعیین تکلیف استخدامی معلمین از سال ۱۳۸۸ تا ۱۴۰۰ سبب بحرانی شدن نیروی انسانی در وزارت آموزش و پرورش شده است.

 راهکار حل چالش‌های پیش‌رو در سال تحصیلی جدید

«امسال فرهنگیانی که در سن بازنشستگی قرار دارند، می‌مانند و همکاری خواهند داشت»؛ قاسم احمدی لاشکی، معاون حقوقی و امور مجلس وزیر آموزش و پرورش، با اعلام این خبر گفت: امسال برای نخستین بار میزان ورودی نیروی انسانی به آموزش و پرورش از میزان خروجی آن پیشی می‌گیرد و امیدواریم که این روند به حل مشکلات نیروی انسانی در آموزش و پرورش طی چند سال آینده کمک کند.

 احمدی لاشکی توضیح داد که در برنامه هفتم پیشرفت، مواد ۸۸ تا ۹۲ به این حوزه اختصاص یافته و بر اساس ماده ۸۸، آموزش و پرورش مکلف است ظرف 6 ماه آیین‌نامه سند جامع نیروی انسانی را بازنگری کند.

وی با اشاره به وضعیت گذشته، گفت که در سال‌های گذشته، در حالی که ورودی‌های جدید حدود ۳۰۰۰ نفر بودند، خروجی‌ها بیش از ۵۰ هزار نفر بود. اما در دولت کنونی، تنها در سال ۱۴۰۲-۱۴۰۳ بیش از ۲۰۰ هزار ردیف استخدامی به آموزش و پرورش اضافه شده است که نشان‌دهنده پیشی گرفتن ورودی‌ها از خروجی‌ها است.

سال گذشته بیش از ۶۷ هزار نفر از آموزش و پرورش خارج شدند

احمدی لاشکی گفت که سال گذشته بیش از ۶۷ هزار نفر از آموزش و پرورش خارج شدند که نیاز به جبران داشت. در آزمون اخیر آموزگاری، نتیجه آن که به‌تازگی اعلام شده، ۲۸ هزار و 8 نفر نیروی جدید جذب شده‌اند. همچنین در آزمون دبیری که نتایج آن هفته آینده اعلام می‌شود، بیش از ۲۴ هزار نفر دیگر جذب خواهند شد.

او اشاره کرد که در آزمون کیفیت بخشی، نزدیک به ۲۰ هزار نفر دیگر در حوزه‌های مختلف استخدام می‌شوند. به طور کلی، در این مدت محدود حدود ۷۲ هزار نفر از طریق ماده ۲۸ اساسنامه دانشگاه فرهنگیان جذب شده‌اند.

معاون وزیر آموزش و پرورش بیان کرد که در دوره چهار ساله، حدود ۳۰ هزار نفر از طریق دانشگاه فرهنگیان استخدام خواهند شد و کار خود را از اول مهر امسال آغاز می‌کنند. همچنین، برای اولین بار مجوز جذب ۳۰۰۰ نخبۀ جدید در وزارت آموزش و پرورش صادر شده و در حال حاضر در حال انجام مراحل اداری است.

او همچنین به کمبود نیروی انسانی در برخی استان‌ها، از جمله تهران، شهرستان‌های استان تهران، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و اصفهان، اشاره کرد و تأکید کرد که این استان‌ها نیاز به توجه بیشتری دارند.

 هشدار کمبود نیروی معلم از ماه‌ پیش

ماه گذشته، بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با بیان به اینکه برای سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ حدود ۱۷۶ هزار نفر کمبود معلم وجود دارد، گفت: البته این کمبود با فرض اعمال سیاست‌های انقباضی شدید در تخصیص نیروی مدیریت، کیفیت بخشی به مدارس و استفاده از بازنشستگان و حق‌التدریس شاغلین است.

 او در خصوص بازنشستگان آموزش و پرورش اعلام کرد که پیش‌بینی می‌شود حدود ۷۲ هزار معلم تا مهر ۱۴۰۳ بازنشسته خواهند شد و این امر تأمین نیروی انسانی را برای وزارت آموزش و پرورش سخت‌تر خواهد کرد.

 به گفته نگاهداری، اگرچه قانون به وزارت آموزش و پرورش اجازه به‌کارگیری بازنشستگان برای تدریس در کلاس‌های درس را داده، اما تأخیر چندماهه در پرداخت حق‌الزحمه و سطح پایین دستمزد آنها به‌عنوان یک مانع جدی بر سر راه همکاری معلمان بازنشسته با مدارس است.

گفته می‌شود که به‌دلایل مختلف اقتصادی همچون بالا بودن هزینه مسکن در کلان‌شهرهایی از جمله تهران، مشاغل معلمی برای مردان به‌شدت با کاهش استقبال مواجه شده‌ به‌نحوی که در آزمون استخدامی سال ۱۴۰۲ در کلان‌شهر تهران ظرفیت پذیرش مردان ۱۵۷۸ نفر بوده که به‌دلیل عدم استقبال، تعداد ۱۳۵۴ نفر، یعنی معادل ۸۶ درصد از این تعداد، حتی در مرحله تکمیل ظرفیت هم پر نشده است. در کل کشور نیز در سال ۱۴۰۲ از بیش از ۵۷ هزار مجوز، بیش از ۱۰ هزار مجوز خالی باقی مانده‌ است.

پیک بازنشستگی در شهریور ماه سال ۱۴۰۳ 

۲۴ تیر امسال، علیرضا منادی، رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در نامه ای به سرپرست ریاست جمهوری نسبت به کمبود معلم در سال تحصیلی جدید هشدار داد و خواستار توجه به پیشنهادهای وزارت آموزش و پرورش در این زمینه شد.

او در بخشی از این نامه نوشت: 

۱- بعد از پیک جمعیت دانش آموزی در دهه هفتاد، مجدداً در سال ۱۴۰۳ جمعیت دانش آموزی به بیش از ۱۷/۰۰۰/۰۰۰ نفر می‌رسد و این روند افزایشی حداقل تا سال ۱۴۰۸ ادامه خواهد یافت. 

۲- از بین افرادی که شرایط بازنشستگی را دارا هستند، حداقل حدود ۷۲۰۰۰ نفر آنان اصرار بر خروج خدمت دارند و در شهریورماه سال ۱۴۰۳ پیک بازنشستگی رخ خواهد داد.

 ۳- افزایش جمعیت دانش‌آموزی از یک سو خروج خدمت از طریق بازنشستگی از سوی دیگر و کاهش چشمگیر پذیرش دانشجو معلم متعهد خدمت طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷(هر ساله حدود ۳۰۰۰ معلم و در صورتی که می بایست حداقل سالانه ۳۰/۰۰۰ معلم پذیرش صورت می‌گرفت و همچنین عدم تناسب بین تعداد نیروهای ورودی استخدامی ماده ۲۸ و به کارگیری متعهدین خدمت) و (خروجی بازنشستگی) آموزش و پرورش را طی سال‌های گذشته و جاری دچار چالش جدی کمبود معلم نموده و می‌نماید.

به نظر می‌رسد که با وجود تلاش‌های اخیر برای افزایش تعداد معلمان از جمله استخدام‌های جدید و تمدید همکاری معلمان بازنشسته، هنوز هم نیاز به توجه ویژه و اقدام‌های فوری برای رفع این مشکل وجود دارد. با توجه به آمارها و اظهارات بعید نیست که با افزایش جمعیت دانش‌آموزی و ادامه روند بازنشستگی، کمبود معلم در سال‌های آینده تشدید شود.

برای مقابله با این بحران، لازم است که برنامه‌های جذب و نگهداری معلمان بهبود و حمایت‌های مالی و اجرایی از معلمان و مراکز آموزشی افزایش یابد تا بتوان به کیفیت مطلوب آموزش و پرورش دست یافت؛ البته گفتنی است که باید با توجه مدت زمان کوتاه فرایند جذب معلمان، توجه لازم به سطح کیفیت علمی معلمان جدید را هم داشت.