سقوط شیخ حسینه؛ دختر انقلاب چطور دموکراسی را که برای آن جنگیده بود نابود کرد؟

به گزارش اکوایران، به گفته پسرش، باسابقه‌ترین رهبر زن جهان، «روحیه خوبی داشت، اما از عدم قدردانی مردم بنگلادش مأیوس و ناامید بود.»

پس از هفته‌ها تظاهرات، بیش از 300 کشته و افزایش انتقادات بین‌المللی از لغزش دولت او به سمت خودکامگی، حکومت طولانی شیخ حسینه در روز دوشنبه پایان یافت، و او از کشوری که در مجموع بیش از 20 سال رهبری کرده بود، فرار کرد.

به گزارش گاردین، حسینه، دختر شیخ مجیب الرحمن، اولین رئیس جمهور بنگلادش که کشورش را در سال 1971 به استقلال رساند، به هند پرواز کرد، جایی که در سال 1947 متولد شد و در سال 1975 پس از یک کودتای نظامی که منجر به کشته شدن بیشتر خانواده او شد، در آنجا پناهندگی گرفت.

49 سال پیش در این ماه بود که پدر، مادر، برادران جوان و 15 نفر دیگر در جریان آنچه «قتل‌های نیمه شب» نامیده می‌شد به ضرب گلوله کشته شدند. حسینه، همسرش و خواهرش شیخ ریحانه در آن زمان به آلمان سفر کرده بودند و به همین دلیل جان سالم به در بردند.

از قضا برای زنی که توسط یک قیام دانشجویی عزل شد، او وقتی در دانشگاه داکا مشغول تحصیل در رشته ادبیات بود، به عنوان یک رهبر دانشجویی و فمینیست شهرت پیدا کرد. زمانی که در سال 1981 از تبعید شش ساله در هند به بنگلادش بازگشت، پس از انتخاب شدن به عنوان رهبر حزب لیگ عوامی (AL) پدر فقیدش، تمایلات سیاسی او دوباره آغاز شد.

حسینه به زنی پیوست که بعداً او را زندانی کرد: خالده ضیا، رهبر حزب ملی‌گرای بنگلادش (BNP) و بیوه ضیاور رحمان، افسر نظامی و سیاستمداری که از سال 1977 تا زمان ترور در سال 1981 به عنوان رئیس جمهور خدمت کرد. با یک نمایش هوشمندانه اتحاد، حداقل در ظاهر، این دو زن یک قیام توده‌ای طرفدار دموکراسی را در سال 1990 رهبری کردند که باعث شد رئیس جمهور مستبد، حسین محمد ارشاد، ژنرالی که در سال 1982 قدرت را به دست گرفته بود، استعفا دهد.

این دو زن پیش از انتخابات وارد رقابت شدیدی شدند و این ضیاء بود که در رای‌گیری سال 1991 قدرت را به دست آورد. حسینه در سال 1996 حزب AL را به پیروزی رساند و ضیا در انتخابات 2001 مقام نخست را ربود. در آن سال‌های آشفتگی، این حسینه بود که به اتهام توطئه مدتی را در زندان گذراند.

رسانه‌های بنگلادشی با اشاره به احترام سنتی برای زنان مسلمان، آن را «نبرد بیگم‌ها» نامیدند، اما از آنجایی که حسینه از سال 2009 تا پنج انتخابات بعدی قدرت را در دست داشت، این اصطلاح شروع به از بین رفتن کرد. به نظر می‌‌رسید حسینه برنده شده بود. ضیاء که شوهر فقیدش برای عنوان «بنیانگذار ملت» رقیب سرسخت پدر حسینه بود، در سال 2018 به اتهام فساد مالی به 17 سال زندان محکوم شد.

حسینه به عنوان نخست وزیر، گام‌‌‌‌‌‌های بزرگی در انتقال بنگلادش به صحنه اقتصاد جهانی برداشت. او در سطح بین‌‌المللی به دلیل ایجاد ثبات در کشور و اقدام قاطع خود در مقابله با افراط گرایی اسلامی مورد تحسین قرار گرفت.

حسینه به دلیل استقبال از میلیون‌ها پناهجوی روهینگیا که در سال 2017 در تلاشی ناامیدانه برای فرار از حملات نسل‌کشی ارتش میانمار از مرزها سرازیر شدند، در سطح جهانی به عنوان یک انسان‌دوستان مورد تحسین قرار گرفت.

حسینه با کسب بودجه توسعه عظیم از بانک جهانی، پروژه‌های زیربنایی و دیجیتالی کردن در مقیاس بزرگ را پیش برد. بین سال‌های 2009 و 2023 اقتصاد بنگلادش به طور متوسط سالانه 6 درصد رشد کرد و سطح فقر کاهش یافت.

در یکی از فقیرترین کشورهای جهان هنگام استقلال از پاکستان در سال 1971، امروز بیش از 95 درصد از جمعیت 170 میلیونی به برق دسترسی دارند و درآمد سرانه از هند در سال 2020 پیشی گرفت.

اما مزایای رشد اقتصادی به دست آمده توسط دولت او بیشتر توسط ثروتمندان احساس می‌شد - ثروت آنها در میان سریع‌‌ترین نرخ در هر جای دنیا رشد کرده است - در حالی که بقیه با افزایش هزینه‌های زندگی دست و پنجه نرم می‌کردند.

این نابرابری دانشجویان را به اعتراض علیه حسینه و سیستم سهمیه‌ای سوق داد که بسیاری از آنها را پس از تأمین بودجه تحصیلات دانشگاهی خود از مشاغل دولتی محروم کرد.

سال گذشته او قول داد که بنگلادش را به «کشوری مرفه و توسعه یافته» تبدیل کند، اما با حدود 18 میلیون جوان بیکار، این وعده توخالی به نظر می‌رسید. نخست‌وزیری او به‌طور فزاینده‌ای با نقض حقوق بشر در بنگلادشی که در حال عقب‌نشینی به سمت خودکامگی بود، خدشه‌دار شد. گزارش‌ها از قتل‌های غیرقانونی، زندانی شدن و ناپدید شدن روزنامه‌نگاران و چهره‌های مخالف، و فساد و تصاحب ثروت توسط دولت و همکاران او افزایش یافت.

منتقدانش گفتند که دختر انقلاب همان دموکراسی را که برای آن جنگیده بود نابود کرد.

حسینه سال گذشته در مصاحبه‌ای با مجله تایم از قدرت خود دفاع کرد:

او به تایم گفت: «BNP توسط یک دیکتاتور نظامی تشکیل شد که قانون اساسی را نقض کرد و حکومت ارتش را از طریق اسلحه حفظ کرد. آنها می‌گویند دموکراسی وجود ندارد. اما زمانی که یک حاکم نظامی بر کشور حکومت می‌کرد، آیا دموکراسی وجود داشت؟ حتی خالده ضیا مانند یک دیکتاتور نظامی حکومت می‌کرد.»

در ژانویه، پیروزی حسینه در انتخابات مورد مناقشه تحریم شده توسط مخالفان، که بر ناآرامی‌ها افزود. در ماه ژوئیه این نارضایتی با اعتراضاتی که منجر به سقوط او شد، در به خیابان‌ها انفجار رسید.

حسینه در 76 سالگی، خواننده مشتاق رمان و عاشق ماهیگیری، ممکن است اکنون با آخرین تبعید خود و پایان حکومت یک سلسله بر بنگلادش روبرو باشد.

حسینه با همسرش، ما وازد میا، فیزیکدان معتبری که در سال 2009 درگذشت، صاحب دو فرزند شد. دختر او، سایما وازد، مدیر منطقه جنوب شرق آسیا برای سازمان بهداشت جهانی است و پسرش، ساجیب وازد، راه خانواده‌اش را در سیاست بنگلادش دنبال کرد.

روز سه‌‌‌‌‌‌‌شنبه پسرش گفت که مردم نسبت به مادرش و خودش «بسیار بسیار ناسپاس» بوده‌اند و اکنون کار آن‌ها با «سیاست تمام شده است.»

او گفت: «مردم به آنچه که لیاقتش را دارند، دست خواهند یافت. مادرم از مردم بنگلادش بسیار دلسرد شده است. او حالا می‌آید و پیش من و خواهرم می‌‌ماند و با نوه‌هایش بازی می‌کند.»